Przegląd Podatkowy - Nr 1/2023 [381]

Drodzy Czytelnicy, wątek znaczenia prawa obcego przy zaliczaniu wydatku do kosztów uzyskania przychodów i zasadności powołania biegłego z zakresu prawa zagranicznego jest niezwykle interesujący. Autorzy glosy pt. Znaczenie prawa zagranicznego przy ocenie kwalifikacji wydatku do kosztów uzyskania przychodów. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6.07.2022 r., II FSK 2977/19 krytykują stanowisko Sądu i są zdania, że w sytuacji zbycia udziałów czy akcji w spółce zagranicznej, to zagraniczne przepisy prawa spółek mogą mieć znaczenie w toku stosowania przepisów polskiego prawa podatkowego. W razie wątpliwości co do znaczenia zagranicznych przepisów, zasadne może być zatem powołanie biegłego co do prawa obcego.

Bardzo praktyczny i mający szerokie zastosowanie w praktyce jest artykuł pt. Polska spółka holdingowa – wybrane problemy podatkowe oraz zmiany od 1.01.2023 r. Autorzy przybliżają treść przepisów obowiązujących od 1.01.2022 r., omawiają praktykę i wybrane problemy wynikłe z ich stosowania, a także komentują zmiany, które weszły w życie 1.01.2023 r. Od 1 stycznia znikają warunki związane ze strukturą holdingów oraz opodatkowanie 5% wartości dywidendy od spółek zależnych. Nowe przepisy mają zachęcać przedsiębiorców do tworzenia międzynarodowych struktur biznesowych z centralą w Polsce. Założeniem ustawodawcy było stworzenie korzystnych warunków dla polskich przedsiębiorców do tworzenia grup kapitałowych i uatrakcyjnienie Polski jako miejsca do lokowania podmiotów holdingowych przez inwestorów zagranicznych. Pomimo pozytywnej oceny samej idei wprowadzenia rozwiązań przeznaczonych dla grup kapitałowych ustawodawca nie ustrzegł się jednak pewnych mankamentów, które uwidoczniły się w praktyce stosowania komentowanych regulacji. Odpowiadając na apele środowisk biznesowych i doradczych, postanowiono zatem dokonać kilku istotnych zmian, a przez to stworzono jednocześnie potencjalne nowe problemy wiążące się ze stosowaniem omawianych norm prawnych.

Zobowiązanie podatkowe, z jakim mamy do czynienia w przypadku stosowania tzw. klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania (GAAR), nie powstaje z mocy prawa. Brak jest bowiem zdarzenia, z którym ustawa podatkowa (przepisy konstrukcyjne danego podatku) mogłaby wiązać powstanie tego zobowiązania. Jest ono więc powoływane przez organ podatkowy – Szefa Krajowej Administracji Skarbowej – w dniu doręczenia decyzji wymiarowej. Dotychczasowa praktyka polegająca na używaniu w treści takich decyzji zwrotu „określa wysokość zobowiązania podatkowego” jest co prawda nieprawidłowa, lecz nie zmienia faktycznego – konstytutywnego – charakteru takich decyzji. Przybliża ją artykuł pt. Charakter zobowiązania podatkowego powstającego w związku z wydawaniem przez Szefa KAS decyzji z zastosowaniem klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania (GAAR).

Instytucja informacji podatkowych na żądanie jest znana i stosowana w praktyce organów administracji skarbowej od wielu lat. Odnoszące się do niej uregulowania znalazły swoje miejsce zarówno w ustawie – Ordynacja podatkowa, jak i w obowiązującej do marca 2017 r. ustawie o kontroli skarbowej. Wydawało się, że swoista implementacja dotychczasowych rozwiązań obowiązujących w analizowanej materii do regulacji prawnych normujących postępowanie nowej Krajowej Administracji Skarbowej jest tylko formalnością i zapewni niezachwianą kontynuację korzystania ze wskazanego instrumentu. Na przestrzeni ostatnich lat pojawiło się jednak wiele wątpliwości co do zakresu jego stosowania, które zdają się wykluczać sens jego dalszego funkcjonowania w obecnym kształcie. W artykule pt. Dostęp organów KAS do informacji podatkowych – praktyczne problemy przybliżono istotę instytucji informacji podatkowych jako bardzo istotnego instrumentu wykorzystywanego w działalności organów KAS, dokonując jednocześnie przeglądu orzecznictwa sądowoadministracyjnego odnoszącego się do przepisu art. 45 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. Pokazano w szczególności zmianę linii orzeczniczej, jaka dokonała się w związku z nowelizacją tego przepisu w 2018 r. i spowodowała, że w obecnym kształcie prawnym uległa wypaczeniu istota analizowanego instrumentu, w związku z czym niezbędna jest w tej materii określona zmiana legislacyjna.

Co jeszcze przyniesie nowy rok? Rząd chce wprowadzić kolejny windfall tax. Po elektrycznym ma pojawić się gazowy. W styczniowym numerze czasopisma możemy tymczasem przeczytać o kwestii wprowadzenia podatku od nadzwyczajnych zysków a zasadzie niedziałania prawa wstecz. Przedmiotem artykułu pt. Wprowadzenie podatku od nadzwyczajnych zysków a zasada niedziałania prawa wstecz jest analiza dopuszczalności retroaktywnego wprowadzenia podatku od nadzwyczajnych zysków, tzw. windfall tax. W związku ze zbrojną agresją Rosji na Ukrainę w dniu 24.02.2022 r. ceny niektórych surowców oraz towarów zaczęły gwałtownie rosnąć, a tym samym przedsiębiorstwa je sprzedające stały się beneficjentami nadzwyczajnego przychodu, na którego osiągnięcie nie miały wpływu. Na świecie, w tym w Polsce, rozpoczęto więc dyskusję o możliwości wprowadzenia obciążenia fiskalnego, które wymusi podzielenie się tymi zyskami ze społeczeństwem. Skuteczność tego typu windfall tax może być zapewniona wyłącznie wówczas, gdyby podatek objął zyski osiągnięte przed wejściem w życie ustawy podatkowej. Podatek od nadzwyczajnych zysków jest zatem sprzeczny z zasadą niedziałania prawa wstecz. Uzasadnieniem odstąpienia od tej zasady mogą być inne konstytucyjne wartości, tj. zasada sprawiedliwości społecznej czy ochrony równowagi budżetowej i stabilności finansów publicznych. Należy stwierdzić, że biorąc pod uwagę aktualne orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, zasady te nie mogą stanowić podstawy naruszenia zasady lex retro non agit, a zatem wprowadzenie windfall tax byłoby niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.