KPC Kodeks postępowania cywilnego - zmiany i nowelizacje

Kodeks Postępowania Cywilnego KPC - aktualne i nowe przepisy

Kategoria 'Kodeks postępowania cywilnego KPC" zawiera wybór starannie wyselekcjonowanych publikacji obejmujących swoją treścią Kodeks postępowania cywilnego oraz zagadnienia pokrewne. W niniejszej kategorii znaleźć można książki naukowe, podręczniki akademickie oraz innego typu wydania odnoszące się do Kodeksu postępowania cywilnego KPC z uwzględnieniem wszelkich jego aspektów. Wśród zgromadzonych tu publikacji na szczególną uwagę zasługuje między innymi sześciotomowy pakiet Kodeksu postępowania cywilnego wraz z komentarzami, autorstwa Henryka Pietrzkowskiego, Jacka Gudowskiego, Jana Ciszewskiego oraz Karola Wietza czy wydany nakładem wydawnictwa Wolters Kluwer "Zbiór cywilny Plus", zawierający Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Prawo prywatne międzynarodowe oraz omówienie tematu dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym.

Książki i podręczniki zebrane w kategorii „Kodeks postępowania cywilnego KPC” przeznaczone są dla szerokiego grona odbiorców. Znajdą tu coś dla siebie zarówno profesjonalni, wykwalifikowani prawnicy, pracownicy administracji rządowej i samorządowej różnych szczebli, studenci studiów prawniczych oraz wszyscy ci, którym bliskie jest prawo i związana z nim tematyka.

Zakres regulacji Kodeksu postępowania cywilnego

Kodeks postępowania cywilnego – w skrócie KPC – zajmuje się regulacjami odnoszącymi się do postępowania sądowego prowadzonego w sprawach z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, a także z zakresu prawa pracy. Kodeks postępowania cywilnego to również przepisy normujące zasady powadzenia postępowań sądowych z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz innych spraw, dla których przepisy KPC stosuje się z mocy ustaw szczególnych.

Przytoczone wyżej zasady oznaczają, iż sąd, prowadząc postępowanie sądowe w sprawach z zakresu wymienionych gałęzi prawa (prawo rodzinne i opiekuńcze, prawo pracy i inne), zobowiązany jest do opierania się o przepisy zawarte w Kodeksie postępowania cywilnego.

Właściwości sądów według KPC

W polskim prawodawstwie obowiązuje swoiste przyporządkowanie sądów do konkretnego typu spraw. Przyporządkowanie to sprawia, iż nie występują lub pozostają mocno ograniczone wszelkie spory kompetencyjne odnoszące się do właściwości sądów. Kodeks postępowania cywilnego jest jednym z tych aktów prawnych, który określa właściwości sądów, w tym przypadku właściwości sądów w sprawach cywilnych.

Jak głosi art. 2 KPC, rozpoznawanie spraw cywilnych leży w gestii sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego, o ile sprawy te z określonych względów nie należą do właściwości sądów szczególnych. Jeśli przepisy szczególne przekazują sprawy cywilne do właściwości innych organów, sprawy cywilne nie są rozpatrywane w ramach postępowania cywilnego.

Obowiązki stron i uczestników postępowania cywilnego

Jak można wyczytać z treści art. 3 Kodeksu postępowania cywilnego KPC, wszyscy uczestnicy rozpoznawanego przez właściwy sąd postępowania cywilnego mają obowiązek dokonywania wszelkich czynności procesowych "zgodnie z dobrymi obyczajami". Wspomniane tu „dobre obyczaje” stanowią podstawę do zachowania powagi sądu, co z kolei przekłada się bezpośrednio na poszanowanie wydanego przez sąd wyroku. Dobre obyczaje w postępowaniu cywilnym pozwalają również na utrzymanie należytego porządku na sali sądowej i na spokojne, rzeczowe i zgodne z procedurą przeprowadzenie rozprawy.

Jak czytamy dalej we wspomnianym art. 3 KPC, strony oraz uczestnicy postępowania cywilnego zobowiązani są również do tego, aby „dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody”. Zdanie to stanowi swoiste wezwanie do zachowania całkowitej prawdomówności, rzeczowości, do przedstawiania spraw zgodnie z ich biegiem oraz do potwierdzania swoich argumentów dowodami.

Szybkość postępowań cywilnych zgodna z wymogami KPC

Przewlekłość w prowadzeniu spraw sądowych to jedna z większych bolączek polskiego sądownictwa. Odczuwane jest to zarówno przez sędziów, którzy są wręcz zasypywani ogromną ilością spraw, jak i przez zwykłych obywateli czekających na rozstrzygnięcia nieraz całymi latami. Zasada szybkości postępowania opisana w art. 6 Kodeksu postępowania cywilnego mówi o tym, iż sąd „powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu”. Wszystko to, oczywiście, musi jednak odbywać się w zgodnie z wymogami proceduralnymi właściwymi dla postępowania cywilnego. Sąd musi też pamiętać o tym, aby dążenie do jak najszybszego rozstrzygnięcia sprawy nie odbyło się kosztem prawdy, czyli aby dążenie do szybkiego wyjaśnienia nie sprawiło, iż cokolwiek zostanie zaniedbane, a przez to wydane rozstrzygnięcie można będzie uznać za błędne i możliwe do podważenia.

Nowelizacje KPC w 2023 - zmiany w Kodeksie Postępowania Cywilnego

Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469, z późn. zm.), powszechnie określana reformą k.p.c. z 2019 r. wprowadziła do procedury cywilnej kilkaset zmian, zarówno na etapie:

• postępowania rozpoznawczego;
• postępowania odwoławczego;
• postępowania egzekucyjnego.

Zmiany z 2019 r. wywołały jednak szereg wątpliwości w świecie prawniczym, które zostały dostrzeżone również przez samego prawodawcę. W efekcie, podjął on działania zmierzające do ich wyeliminowania. Efektem tych prac jest m.in. ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614), która zasadniczo wejdzie w życie 1 lipca 2023 r., choć część zmian weszła w życie już 15 kwietnia 2023 r., a pojedyncze zmiany wejdą w życie 1 października 2023 r. i 1 stycznia 2024 r.

W dużym skrócie, w założeniach prawodawcy, nowelizacja k.p.c. z 2023 r. ma na celu:

• uproszczenie obowiązujących procedur,
• zmniejszenie obciążenia sądów pracą,
• skrócenie czasu trwania postępowań,
• ułatwienie stronom i pełnomocnikom kontaktu z sądem,
• ułatwienie konsumentom dochodzenia swoich praw na drodze sądowej,
• wypełnienie luk w obowiązującym prawie.

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego KPC 2023 – co się zmienia?

Zmiana właściwości rzeczowej sądów rejonowych i okręgowych

Z dniem 1 lipca 2023 r. podniesiona zostanie wartość przedmiotu toczących się przed sądami okręgowymi sporów z 75 tys. zł do 100 tys. zł. W efekcie, sądy rejonowe zajmować się będą sprawami, w których wartość przedmiot sporu będzie niższa niż 100 tys. zł

Zmiany w katalogu niedopuszczalnych wniosków o wyłączenie sędziego

Od 1 lipca 2023 r. niedopuszczalny będzie wniosek o wyłączenie sędziego niebędącego członkiem składu orzekającego. W efekcie, nie będzie już możliwe składanie wniosków o wyłączenie wszystkich sędziów danego wydziału czy sądu.

Pełnomocnik do doręczeń

Nowelizacja k.p.c. wprowadza nową kategorię pełnomocników. Pełnomocnictwo do niektórych tylko czynności procesowych będzie mogło obejmować wyłącznie upoważnienie do odbioru pism sądowych. Pełnomocnictwa takiego będzie można udzielić każdej osobie fizycznej.

Zmiany w zakresie tzw. doręczeń komorniczych

Zmiany w ustawie z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 590 z późn. zm.) w zakresie doręczeń za pośrednictwem komornika weszły w życie już 15 kwietnia 2023 r.

Z kolei z dniem 1 lipca 2023 r. m.in. w k.p.c. wchodzi w życie zasada, zgodnie z którą, w przypadku wykazania przez powoda dowodem na piśmie, że pozwany zamieszkuje pod adresem wskazanym w pozwie, korespondencję przesłaną w sposób przewidziany w art. 139 § 1 k.p.c. uważa się za doręczoną. Późniejsze doręczenie tej korespondencji przez komornika na ten sam adres nie powoduje ponownego rozpoczęcia biegu terminów, które ustawa wiąże z doręczeniem.

Wzrost formalizmu pism wnoszonych przez stronę zastępowaną przez profesjonalnego pełnomocnika

Pisma wnoszone przez profesjonalnych pełnomocników powinny zawierać wyraźnie wyodrębnione:

• oświadczenia;
• twierdzenia;
• wnioski, w tym wnioski dowodowe.

Jeżeli pismo zawierać będzie uzasadnienie, wnioski dowodowe, zgłoszone tylko w tym uzasadnieniu, nie wywołają skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę.

Doprecyzowanie pouczenia stron o prawdopodobnym wyniku sprawy

Obecnie, w miarę potrzeby, na posiedzeniu przewodniczący może pouczyć strony o prawdopodobnym wyniku sprawy w świetle zgłoszonych do danej chwili twierdzeń i dowodów. Od lipca 2023 r. przedmiotowe pouczenie może obejmować w szczególności wyrażenie poglądu co do:

• wykładni przepisów prawa mogących znaleźć zastosowanie w sprawie;
• faktów, które na danym etapie sprawy mogą zostać uznane za bezsporne lub dostatecznie wykazane.

Zmiany w podstawach zarzutu potrącenia

Od 1 lipca 2023 r. podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność:

• pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność ta jest niesporna, stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, zatwierdzoną przez sąd ugodą zawartą przed mediatorem, lub uprawdopodobniona dokumentem potwierdzającym jej uznanie przez powoda;
• zwrot spełnionego świadczenia przysługująca jednemu z dłużników solidarnych wobec pozostałych współdłużników.

Liczne zmiany w organizacji postępowania

Lipcowa nowelizacja k.p.c. wprowadza zmiany w zakresie:

• pouczeń stron postępowania;
• przebiegu posiedzenia przygotowawczego;
• planu rozprawy.

Zmiany w zakresie zażaleń

Kolejne zmiany od 1 lipca 2023 r. dotyczą również postępowania zażaleniowego, odnośnie m.in.:

• zażalenia do sądu drugiej instancji;
• zażalenia do innego składu sądu pierwszej instancji;
• zażalenia do innego składu sądu drugiej instancji;
• odrzucenia zażalenia.

Dodatkowa przesłanka niedopuszczalności skargi o wznowienie postępowania

Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614) wprowadza zapis, zgodnie z którym niedopuszczalna będzie skarga o wznowienie postępowania ponownie wniesiona w tej samej sprawie przez tę samą stronę i oparta na tych samych podstawach, chyba że okoliczności sprawy wykluczają taką ocenę.

Nowe postępowanie szczególne - postępowanie z udziałem konsumentów

Od lipca 2023 r., Kodeks postępowania cywilnego "wzbogaci się" o kolejne postępowanie szczególne dotyczące spraw o:

• roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz
• roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania.

Warto też nadmienić, że jeżeli strona będąca przedsiębiorcą przed wytoczeniem powództwa zaniecha próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyli się od udziału w niej lub będzie uczestniczyć w niej w złej wierze i przez to przyczyni się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy, niezależnie od wyniku sprawy sąd będzie mógł obciążyć przedsiębiorcę kosztami procesu w całości lub części, a w uzasadnionych przypadkach nawet podwyższyć je, jednak nie więcej niż dwukrotnie.

Odmowa wszczęcia egzekucji przez organ egzekucyjny

Lipcowe zmiany w k.p.c. wprowadzają również instytucję odmowy przez organ egzekucyjny wszczęcia egzekucji, w trzech sytuacjach:

• zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 199 § 1 k.p.c.;
• przepis szczególny tak stanowi;
• wniosek o wszczęcie egzekucji z innych przyczyn jest niedopuszczalny.

Zmiany w zakresie sprzedaży w drodze licytacji elektronicznej (e-licytacji)

Jak to ujmuje samo Ministerstwo Sprawiedliwości, od 1 lipca 2023 r. udoskonalona zostaje elektroniczna licytacja komornicza w zakresie przebijania ofert. Przetarg nie ma ulegać nadmiernemu przedłużaniu, a jednocześnie, nie ma dochodzić do sytuacji, w których przetarg wygrywa uczestnik składający ofertę w ostatniej sekundzie trwania licytacji.

Zmiany w planie podziału sumy uzyskanej z egzekucji komorniczej odnośnie alimentów

Od lipca 2023 r. sumy przypadające na poczet należności alimentacyjnych niewymagalnych w dniu sporządzenia planu podziału pozostawiać się będzie na rachunku depozytowym Ministra Finansów. Komornik będzie podejmować zdeponowane środki, jeżeli zaspokojenie bieżących należności alimentacyjnych nie będzie możliwe w inny sposób.

Zmiany w zakresie egzekucji czynności zastępowalnej oraz egzekucji czynności niezastępowalnej

Należy również pamiętać, że już 15 kwietnia 2023 r. weszły w życie pierwsze zmiany w k.p.c. wynikające z ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614). Znacząco rozbudowano zapisy art. 1049 k.p.c. dotyczący egzekucji czynności zastępowalnej.

Z kolei w zakresie egzekucji czynności niezastępowalnej wprowadzono zapis, zgodnie z którym, jeżeli w sprawach o naruszenie dóbr osobistych dłużnik nie składa oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, pomimo wyznaczenia terminu do jego złożenia i zagrożenia mu grzywną, sąd wymierzy dłużnikowi grzywnę do piętnastu tysięcy złotych i nakaże zamieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt dłużnika ogłoszenia odpowiadającego treści wymaganego oświadczenia i we właściwej dla niego formie.

Zmiany w postępowaniu arbitrażowym

Od lipca 2023 r. strony toczącego się postępowania będą mogły dokonać tzw. konwersji postępowania przed sądem powszechnym w postępowanie przed sądem polubownym. Przeniesienie sprawy zawisłej przed sądem do arbitrażu będzie możliwe aż do prawomocnego rozpoznania sprawy przez sąd powszechny.

Co więcej, termin przedawnienia roszczeń objętych zapisem na sąd polubowny zacznie biec od nowa od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania przed sądem powszechnym.

Właściwość sądu w sprawach kredytów walutowych (sprawy frankowe)

Z dniem 15 kwietnia również wszedł w życie przepis, zgodnie z którym powództwo konsumenta o roszczenie związane z zawarciem umowy kredytu waloryzowanego, denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż waluta polska, w tym:

• ustalenie istnienia lub nieistnienia wynikającego z niej stosunku prawnego,
• ustalenie bezskuteczności postanowień tej umowy lub
• zwrot świadczeń związanych z jej zawarciem,

wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu powód ma miejsce zamieszkania.

Intencją prawodawcy było to, by w znaczącym stopniu odciążyć Sąd Okręgowy w Warszawie oraz inne duże sądy okręgowe, do których konsumenci kierują swoje roszczenia.

Opinie na temat nowelizacji k.p.c.

Tradycyjnie, wśród ekspertów zdania co do efektów wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji są podzielone . Można znaleźć wypowiedzi, że nowelizacja z 2023 r. zawiera naprawę błędów zawartych w reformie k.p.c. z 2019 r. Są też wypowiedzi krytyczne, chociażby odnośnie braku kompleksowych zmian dotyczących biegłych sądowych. Pozostaje zatem czekać, aż przepisy w całości zaczną obowiązywać, a życie niewątpliwie zweryfikuje ich działanie.