PRAWO HANDLOWE
Konrad Osajda
str. 6
Michał Juśko
str. 26
Michał Bieniak
str. 39
Joanna Bodio
str. 43
Olga Maria Piaskowska
str. 49
Marta Mackiewicz
str. 55
Aleksandra Sikorska-Lewandowska
str. 64
Tomasz Szanciło
str. 71
Sławomir Czarnecki
str. 76
Jędrzej Jerzmanowski
str. 82
WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA
Ryszard Skubisz
str. 88
Adrian Niewęgłowski
str. 94
OCHRONA KONKURENCJI
Grzegorz Materna
str. 101
Marek Krzysztof Kolasiński
str. 111
PODATKI
Konrad Aromiński
str. 117
Grzegorz Borkowski
str. 125
Table of Contents & Abstracts
str. 133
Konrad Osajda
Wadliwe uchwały organów spółek kapitałowych w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego
Najważniejszą ilościowo i najistotniejszą praktycznie grupę orzeczeń Sądu Najwyższego (dalej jako SN) na tle kodeksu spółek handlowych wydanych w 2010 r. i 2011 r., stanowiły judykaty, w których centralnym problemem prawnym była ważność i skuteczność uchwał organów spółek kapitałowych. W przedstawianym przeglądzie orzecznictwa uwzględniono aż 10 orzeczeń na ten temat (w tym 2 uchwały). Dotyczyły one następujących problemów: legitymacji czynnej do zaskarżania uchwał wspólników, interpretacji przesłanek pozwalających na uchylenie uchwały wspólników, rodzaju sankcji wynikającej z art. 252 § 1 k.s.h. (art. 425 § 1 k.s.h.) i jego stosunku do rodzaju sankcji wynikającej z art. 249 k.s.h. (422 k.s.h.), możliwości oceny ważności uchwał wspólników przez pryzmat art. 58 kodeksu cywilnego3 oraz zagadnienia dopuszczalności i trybu zaskarżania uchwał rady nadzorczej spółki kapitałowej.
Początek strony
Michał Juśko
Roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy cudzej we współczesnym orzecznictwie Sądu Najwyższego
Korzystanie z cudzej rzeczy bez tytułu prawnego jest zjawiskiem występującym w praktyce (także w obrocie gospodarczym) stosunkowo często. Obok podstawowego uprawnienia przysługującego w takiej sytuacji właścicielowi rzeczy w stosunku do jej posiadacza, tj. szeroko już w literaturze omówionego roszczenia windykacyjnego, przepisy o ochronie własności wyposażają właściciela także w tzw. roszczenia uzupełniające. Jednym z nich jest roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy. Roszczenie to funkcjonuje w naszym systemie prawnym w niezmienionym kształcie od ponad 40. lat. Mimo to orzecznictwo sądów niższych instancji, a niekiedy nawet sądów apelacyjnych, ukazuje, że praktyka jego stosowania jest niejednolita i nie zawsze prawidłowa. Uzasadnia to potrzebę poświęcenia powyższemu roszczeniu nieco uwagi; tym bardziej, że jak do tej pory nie doczekało się ono w literaturze odrębnego omówienia. W niniejszym przeglądzie omówiono orzeczenia SN z ostatniego 10-lecia (niekiedy nieco starsze), dotyczące stosowania przepisów o wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie z rzeczy cudzej.
Początek strony
Michał Bieniak
Legitymacja byłego wspólnika do zaskarżania uchwały zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Legitymacja byłego wspólnika do zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników stanowi element szerszego zagadnienia, w skład którego wchodzi również m.in. legitymacja byłego członka zarządu do zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników. Teza glosowanej uchwały zasługuje na akceptację, jednak jednocześnie nakazuje postawić pytanie o zasadność całej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego (dalej jako SN), odmawiającej byłym członkom zarządu legitymacji do zaskarżenia uchwał zgromadzenia wspólników spółki z o.o.
Początek strony
Joanna Bodio
Zdolność sądowa jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi
Sąd Najwyższy (dalej jako SN) w wyroku stwierdził, że placówki niepubliczne, utworzone na podstawie art. 82 ustawy o systemie oświaty, nie mają zdolności sądowej. Autorka aprobuje tezę wyroku i porusza dwie kwestie: klasyfikuje jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, które mają zdolność prawną i sądową oraz określa relację zdolności sądowej do zdolności prawnej tych jednostek.
Początek strony
Olga Maria Piaskowska
Reprezentacja procesowa w sprawach cywilnych na podstawie stałego stosunku zlecenia
Przedmiotem glosowanego orzeczenia jest problematyka istotna dla praktyki orzeczniczej w sprawach cywilnych, związana z dopuszczeniem do udziału w sprawie w charakterze pełnomocnika procesowego strony osoby pozostającej ze stroną w stałym stosunku zlecenia (art. 87 § 1 kodeksu postępowania cywilnego).
Początek strony
Marta Mackiewicz
Ustalenie wartości majątku spółki przejmowanej nie musi stanowić podstawy ustalenia parytetu wymiany akcji w procesie łączenia się spółek kapitałowych przez przejęcie
W procesie łączenia się spółek przez przejęcie istotnym elementem procedury połączeniowej zapewniającym bezpieczeństwo prawne połączenia jest właściwie przygotowany i sporządzony plan połączenia. W przeciwnym razie uchwała połączeniowa może zostać skutecznie zakwestionowana przez akcjonariuszy, którzy niekoniecznie szukają w ten sposób ochrony przysługujących im praw, a częściej stosują powództwa o zaskarżenie uchwały jako formę szantażu korporacyjnego w celu "podwyższenia wartości wymienianych przez nich akcji". Pomimo to, że możliwość kwestionowania parytetu wymiany akcji jest wyłączona w trybie zaskarżenia uchwał połączeniowych, załączniki do planu połączenia w postaci ustalenia wartości majątku spółki przejmowanej i wartości księgowej spółki przejmującej wobec niejednoznaczności ich znaczenia i celu mogą się okazać skutecznymi narzędziami szantażu w rękach akcjonariuszy.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 31.05.2011 r. (I ACa 328/11)
Ustalenie wartości majątku spółki przejmowanej, stanowiące załącznik do planu połączenia, zgodnie z art. 499 § 2 pkt 3 kodeksu spółek handlowych, stanowić powinno podstawę ustalenia parytetu wymiany akcji łączących się spółek kapitałowych.
Początek strony
Aleksandra Sikorska-Lewandowska
Zarzut nieważności uchwały zgromadzenia wspólników
Powodowa spółka nie może podnosić w procesie o stwierdzenie nieważności umowy "zarzutu nieważności uchwały" własnego organu, po kilku latach od jej podjęcia. Stanowi to obejście przepisów kodeksu spółek handlowych1 o zaskarżaniu uchwał zgromadzeń. Sąd może uwzględnić nieważność uchwały tylko na zarzut poniesiony przez pozwanego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 17.03.2010 r. (I ACa 150/10)
Zarzut wadliwego podjęcia uchwały przez właściwy organ spółki prawa handlowego w kwestii zgody na dokonanie czynności nie jest skuteczny w postępowaniu o stwierdzenie nieważności tej czynności, jeśli sama uchwała nie została skutecznie zaskarżona we właściwym trybie.
Początek strony
Tomasz Szanciło
Niedozwolone postanowienia umowne w obrocie z konsumentami
Umowy zawierane z konsumentami, będącymi słabszą stroną, muszą spełniać określone warunki. Dotyczą one indywidualnego uzgodnienia postanowień umownych, kształtowania praw i obowiązków konsumentów w sposób, który nie jest sprzeczny z dobrymi obyczajami, a także braku rażącego naruszenia ich interesów. W związku z tym istotne jest ustalenie, czy można utożsamiać postanowienie umowne nieważne z mocy prawa z postanowieniem umownym niedozwolonym w obrocie z konsumentami.
Uchwała SN z 13.01.2011 r. (III CZP 119/10)
Postanowienie wzorca umowy, sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem ustawy, nie może być uznane za niedozwolone postanowienie umowne (art. 3851 § 1 kodeksu cywilnego).
Początek strony
Sławomir Czarnecki
Realizacja wierzytelności z weksla gwarancyjnego in blanco po upływie terminu przedawnienia roszczenia zabezpieczonego
Zagadnienie wpływu przedawnienia roszczenia zabezpieczonego wekslem in blanco na skuteczność dochodzenia praw z takiego weksla (po jego uzupełnieniu) jest bez wątpienia jednym z bardziej spornych zarówno w judykaturze, jak i nauce prawa wekslowego. W piśmiennictwie są prezentowane w tej mierze rozmaite poglądy, tym bardziej rozbieżne, im bardziej poszczególni autorzy różnią się w kwestii zasadniczej, czyli w ocenie charakteru prawnego zobowiązania związanego z tego rodzaju wekslem. Jednocześnie w zbliżeniu stanowisk nie pomaga chwiejne orzecznictwo Sądu Najwyższego (dalej jako SN). Jest ono sukcesywnie wzbogacane, począwszy od okresu międzywojennego, trudno jednak mówić o znalezieniu zadowalającego rozwiązania problemu, choć potrzeba taka występuje niewątpliwie z uwagi na jego doniosły wymiar praktyczny. Od przyjętego punktu widzenia na tę kwestię zależy bowiem poniekąd odpowiedź na pytanie, ile jest warty weksel wystawiony in blanco w rękach pierwszego wekslobiorcy (remitenta). Jeżeli przyjąć założenie, że na jego podstawie wierzyciel nie jest w stanie uzyskać nic ponad to, co mu przysługuje w ramach stosunku podstawowego (nawet w zakresie długości terminu przeznaczonego na dochodzenie roszczeń), to mogłoby się zrodzić pytanie o sens ustanawiania tego rodzaju zabezpieczeń w praktyce. Na przeciwległym biegunie tego zagadnienia leży jednak problem ochrony dłużnika przed skutkami w zasadzie nieograniczonego w czasie związania go stosunkiem zobowiązaniowym o charakterze wekslowym, w sytuacji gdy samo roszczenie ze stosunku podstawowego uległo już przedawnieniu. Celem glosy jest zasadniczo próba ustosunkowania się do stanowiska zaprezentowanego w wyroku SN z 14.02.2008 r. Pozwoli to jednocześnie na przedstawienie i uzasadnienie własnego poglądu na tę kwestię.
Wyrok SN z 14.02.2008 r. (II CSK 522/07)
1. Czym innym jest przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego a czym innym przedawnienie wekslowe. Obie instytucje różnią się istotnie m.in., co do początku biegu przedawnienia. Termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, zgodnie z regułą art. 120 kodeksu cywilnego, rozpoczyna bieg od dnia, w którym świadczenie ze stosunku podstawowego stało się wymagalne. Początek biegu terminu przedawnienia roszczenia z weksla własnego skierowanego przeciwko wystawcy weksla własnego, zgodnie z art. 70 w zw. z art. 103 i art. 104 prawa wekslowego, liczy się od dnia płatności weksla. Tę samą zasadę stosuje się do weksli in blanco. Przedawnienie praw z weksla in blanco nie rozpoczyna biegu do czasu jego wypełnienia. Przedawnienie roszczenia z weksla wręczonego bez wypełnienia daty płatności i bez zastrzeżeń, co do tej daty, rozpoczyna się z dniem płatności wpisanym na wekslu przez wierzyciela wekslowego.
2. Treścią upoważnienia zawartego w deklaracji wekslowej towarzyszącej wystawieniu weksla in blanco, wręczanego dla zabezpieczenia określonego roszczenia, jest objęte uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Odnosi się to również do przypadków użycia w deklaracji wekslowej zwrotu przewidującego możliwość wypełnienia weksla w każdym czasie oraz opatrzenia go datą płatności według uznania wierzyciela.
Początek strony
Jędrzej Jerzmanowski
Podwyższenie kapitału zakładowego spółki przejmującej w toku tzw. połączenia odwrotnego
"Połączenie odwrotne", w toku którego spółka zależna przejmuje spółkę dominującą, jest od lat źródłem kontrowersji. Są bowiem wątpliwości co do tego, czy udziały albo akcje spółki zależnej, które wskutek połączenia trafi ają do jej majątku (stając się jej udziałami albo akcjami własnymi) mogą być wydane wspólnikom spółki przejmowanej w zamian za wcześniej posiadane przez nich udziały albo akcje w spółce dominującej. Rozstrzygnięcie tego problemu jest natomiast warunkiem skutecznego przeprowadzenia procedury połączeniowej, stanowiąc podstawę do określenia, o jaką kwotę powinien w toku połączenia odwrotnego ulec podwyższeniu kapitał zakładowy spółki przejmującej. Tą ważną kwestią zajął się Sąd Okręgowy w Kaliszu w glosowanym orzeczeniu z 15.12.2009 r. Co istotne, sąd odniósł się w nim także do innej kontrowersyjnej kwestii, tj. charakteru prawnego zgłoszenia planu połączenia do sądu rejestrowego i związanego z nim zakresu kognicji sądu.
Postanowienie Sądu Okręgowego w Kaliszu z 15.12.2009 r. (VI Ga 71/09)
1. Nie jest możliwe przeprowadzenie uproszczonej procedury łączeniowej poprzez rezygnację z częściowego podwyższenia kapitału zakładowego spółki akcyjnej z uwagi na nabycie w wyniku tej procedury (połączenia odwrotnego) akcji własnych tej spółki.
2. Zgłoszenie planu połączenia do sądu rejestrowego nie jest wnioskiem o wpis w rozumieniu art. 19 ustawy o Krajowym Rrejestrze Sądowym i nie podlega badaniu w zakresie wynikającym z art. 23 tej ustawy. Postanowienie sądu rejestrowego o złożeniu dokumentów do akt rejestrowych w trybie art. 9 ust. 2 ustawy o KRS nie jest orzeczeniem co do istoty sprawy wiążącym sąd w dalszym toku postępowania.
Początek strony
Ryszard Skubisz
Widoczność części składowej jako ustawowa przesłanka rejestracji wzoru przemysłowego
Przedmiotem glosy jest zagadnienie zdolności rejestrowej, jako wzoru przemysłowego, części składowej wytworu złożonego mogącej być przedmiotem samodzielnego obrotu (art. 102 ust. 3 prawa własności przemysłowej). Chodzi w szczególności o ocenę znaczenia przesłanki widoczności tej części składowej w toku używania tego wytworu. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej jako NSA) w glosowanym wyroku stwierdził, że część składowa wzoru przemysłowego jest pozbawiona zdolności rejestrowej, jeżeli nie jest wyposażona w cechę widoczności podczas zwykłego używania. Dotyczy to także części składowych, które stanowią przedmiot samodzielnego obrotu. To stanowisko jest trafne. Przesłanka widoczności jest bowiem wymogiem zdolności rejestrowej wszystkich wzorów przemysłowych, jak to wynika z regulacji dyrektywy 98/71/WE Parlamentu i Rady z 13.10.1998 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów. Przesłanka ta, co trafnie podkreślił NSA, wynika z istoty wzoru przemysłowego jako zewnętrznej postaci produktu lub jego części, i znajduje wyraz w przepisach bowiązującego prawa własności przemysłowej (art. 102 ust. 1 i art. 102 ust. 4).
Wyrok NSA z 12.01.2011 r. (II GSK 20/10)
Przepis art. 102 ust. 3 pkt 3 p.w.p. nie stanowi podstawy dla rejestracji w charakterze wzoru przemysłowego części składowej mogącej być przedmiotem samodzielnego obrotu, bez spełnienia przez ten wytwór wszystkich ustawowych wymogów przewidzianych dla wzoru przemysłowego, w tym przesłanki widoczności w czasie zwykłego użytkowania wytworu przez użytkownika końcowego.
Początek strony
Adrian Niewęgłowski
Dzierżawa egzemplarzy utworu w świetle prawa autorskiego
Glosowane orzeczenie porusza istotny dla teorii i praktyki prawa problem. Chodzi o relację umów uregulowanych w kodeksie cywilnym1 do kontraktów, które stanowią przedmiot ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Mimo odrębnych przepisów dotyczących obrotu prawami autorskimi w tej ostatniej ustawie (rozdział V), uczestnicy obrotu częściej sięgają do kodeksowych konstrukcji prawnych, dzięki czemu zyskał popularność obrót prawami autorskimi na podstawie umowy o dzieło. Dzierżawa praw autorskich stanowi instrument rzadziej wykorzystywany, ale może nawet bardziej problematyczny niż umowa o dzieło, czego ilustracją jest glosowane orzeczenie. Widoczne jest to zwłaszcza, gdy chodzi o pewne zagadnienia szczegółowe, które wyłania przedstawiany judykat. Wśród nich pojawia się m.in. kwestia, czy licencjobiorca może zawrzeć umowę dzierżawy z osobą trzecią bez zgody podmiotu praw autorskich
Wyrok Sądu Najwyższego z 26.01.2011 r. (IV CSK 274/10)
1. Unormowanie w prawie autorskim umów mających za przedmiot prawa autorskie nie eliminuje stosowania przepisów kodeksu cywilnego, w tym jego części szczególnej. Nie jest więc wykluczone zawieranie umów innych, aniżeli przewidziane w prawie autorskim umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych albo umowy o korzystanie z utworu (licencyjne), przy uwzględnieniu specyfiki praw autorskich. Nie ma też więc podstaw do wyłączenia - z zasady - dopuszczalności ustanowienia dzierżawy na prawach autorskich, oczywiście przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 709 k.c. Dzierżawa musiałaby obejmować przynajmniej jedno pole eksploatacji i związaną z nim możliwość uzyskiwania pożytków, np. dawać dzierżawcy prawo odpłatnego wystawiania utworu.
2. Wystawa fotografii może stanowić opracowanie w rozumieniu art. 2 ust. 1 p.a.p.p. Podobnie jednak, jak w przypadku innych dzieł, końcowa ocena zależy od wyniku badania dokonanego pod kątem ustawowych kryteriów utworu, przy uwzględnieniu, że także w definiowaniu opracowania podstawową rolę odgrywa przesłanka twórczości.
Początek strony
Grzegorz Materna
Granice zastosowania zakazu nadużywania pozycji dominującej do działalności organizatorskiej samorządu terytorialnego
Jednostki samorządu terytorialnego (dalej jako JST) mają w sferze usług o charakterze użyteczności publicznej szczególną rolę organizatora tych usług. Ustanawiane przez JST zasady świadczenia usług użyteczności publicznej mogą niekiedy wpływać negatywnie na warunki konkurencji na lokalnych rynkach usług o charakterze użyteczności publicznej. W praktyce JST są stosunkowo częstym adresatem decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako Prezes UOKiK). W związku z tym, duże znaczenie praktyczne ma kwestia granic zastosowania do działalności organizatorskiej JST zakazu nadużywania pozycji dominującej, określonego w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Jak wynika z omawianego w artykule orzecznictwa Sądu Najwyższego (dalej jako SN), zakaz nadużywania pozycji dominującej nie zawsze znajdzie zastosowanie do organizatorskiej działalności organów JST w sferze użyteczności publicznej.
Początek strony
Marek Krzysztof Kolasiński
Dopuszczalność ograniczania tajemnicy adwokacko-radcowskiej w imię zapewnienia skuteczności prawa konkurencji Unii Europejskiejo
W ewolucji unijnego systemu prawnego można zaobserwować dwie charakterystyczne tendencje, między którymi występuje pewne napięcie. Pierwszą z nich jest dążenie do zwiększenia efektywności egzekwowania prawa konkurencji, a drugą akcentowanie znaczenia ochrony praw podstawowych. W wyroku w sprawie Akzo Nobel Chemicals Ltd TS zajął stanowisko w kwestii dopuszczalności ograniczania tajemnicy adwokacko-radcowskiej w imię zapewnienia skuteczności prawa konkurencji Unii Europejskiej.
Wyrok TS z 14.09.2010 r. w sprawie C-550/07 P, Akzo Nobel Chemicals Ltd
Prawnie chroniona tajemnica komunikacji nie rozciąga się "na wewnętrzną wymianę poglądów i informacji między organami zarządzającymi przedsiębiorstwa i zatrudnionym w nim radcą prawnym" lub adwokatem.
Początek strony
Konrad Aromiński
Zwolnienie wkładu niepieniężnego (aportu) wnoszonego do spółki prawa handlowego
Zwolnienie wniesionych nieruchomości aportem do spółki i obowiązek dokonania korekty podatku od towarów i usług (dalej jako VAT) odliczonego powoduje liczne spory z organami podatkowymi. Wraz z wydaniem glosowanego orzeczenia, potwierdzona została linia orzecznicza w tej kwestii. Komentowany wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej jako NSA) z 6.05.2011 r. wskazuje, że wprowadzenie niezgodnego z prawem wspólnotowym (obecnie prawem unijnym) zwolnienia od podatku VAT nie może pozbawić podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego na podstawie art. 91 ust. 1 i ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług. Jak stwierdził NSA, czynność wniesienia aportu jest czynnością opodatkowaną i podatnikowi powinno przysługiwać prawo do odliczenia podatku naliczonego, co wynika z art. 168 dyrektywy 2006/112/WE3.
Wyrok NSA z 6.05.2011 r. (I FSK 671/10)
Wprowadzenie niezgodnego z prawem wspólnotowym (obecnie prawem unijnym) zwolnienia wniesionych nieruchomości aportem do spółki, nie może pozbawiać podatnika prawa do odliczenia także poprzez konieczność dokonania korekty podatku naliczonego i zmniejszenie pierwotnej kwoty odliczenia. Podatnik wnoszący aportem nieruchomość do spółki prawa handlowego lub cywilnego nie ma konieczności dokonywania korekty (potrącenia) podatku naliczonego, związanego z zakupem tych towarów, o której mowa w art. 91 ust. 1-5 i ust. 7 ustawy o VAT.
Początek strony
Grzegorz Borkowski
Podatek od garażu w budynku wielorodzinnym
Stawka podatku od nieruchomości od garaży stanowiących odrębne nieruchomości, usytuowanych w budynkach mieszkalnych była przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie. Rozstrzygnięcie tej kwestii miało duże znaczenie dla podatników, a także dla budżetów samorządów.
Uchwała NSA z 27.02.2012 r. (II FPS 4/11)
W świetle art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych garaż stanowiący przedmiot odrębnej własności, usytuowany w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, podlega opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości według stawki podatku przewidzianej w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. e u.p.o.l.
Początek strony
