Wykaz skrótów | str. 13

Podziękowania | str. 17

Wprowadzenie | str. 19

Część pierwsza
Sądy krajowe miejscem stosowania prawa Unii Europejskiej | str. 25

Rozdział I
Zdecentralizowany model stosowania prawa unijnego | str. 27

1. Wprowadzenie | str. 27

2. Zdecentralizowany model stosowania prawa unijnego - kompetencja proceduralna państw członkowskich | str. 31

3. Kompetencja sądu krajowego oparta na prawie unijnym | str. 37

4. Pojęcie sprawy unijnej | str. 43

Rozdział II
Przepisy proceduralne a stosowanie prawa unijnego | str. 58

1. Wprowadzenie | str. 58

2. Model proceduralnego pierwszeństwa: sposób na zagwarantowanie efektywności prawa unijnego? | str. 60

3. Skutek działania pierwszeństwa proceduralnego | str. 69

4. Wnioski | str. 72

Rozdział III
Zasada procedur krajowych jako metoda zapewnienia efektywności prawa unijnego | str. 74

1. Wprowadzenie | str. 74

2. Kompetencja proceduralna a zasada bezpośredniego skutku i zasada wykładni zgodnej | str. 75

2.1. Warunek równoważności (ekwiwalentności) | str. 81

2.2. Warunek skuteczności (efektywności sensu stricto) | str. 87

2.3. Relacja pomiędzy warunkiem równoważności a warunkiem skuteczności | str. 99

3. Wnioski | str. 102

Rozdział IV
Zasada efektywnej ochrony sądowej | str. 104

1. Wprowadzenie | str. 104

2. Zasada efektywnej ochrony prawnej a przepisy proceduralne | str. 105

3. Metody oceny przepisów proceduralnych - wnioski | str. 125

Część druga
Stosowanie z urzędu prawa Unii Europejskiej przez sądy krajowe - standard orzeczniczy wynikający z rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości | str. 127

Rozdział V
Omówienie podstawowych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości dotyczących zagadnienia stosowania z urzędu prawa unijnego | str. 129

1. Wprowadzenie | str. 129

1.1. Wyrok w sprawie Verholen | str. 133

1.2. Wyrok w sprawie Peterbroeck | str. 134

1.3. Wyrok w sprawie van Schijndel i van Veen | str. 138

1.4. Wyrok w sprawie Kraaijeveld | str. 142

1.5. Wyrok w sprawie Océano Grupo Editorial S.A. i in. | str. 144

1.6. Wyrok w sprawie J. van der Weerd i in. | str. 146

2. Stosowanie, uwzględnianie, podnoszenie czy może badanie z urzędu prawa unijnego przez sądy krajowe? | str. 150

3. Zagadnienia wyłaniające się na tle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości w odniesieniu do problemu stosowania z urzędu prawa unijnego | str. 155

Rozdział VI
Stosowanie z urzędu prawa unijnego a zasada procedur krajowych | str. 158

1. Materialnoprawny charakter przepisów prawa unijnego oraz odesłanie do procedur krajowych | str. 159

2. Zasada pierwszeństwa a zagadnienie stosowania z urzędu prawa unijnego | str. 163

3. Stosowanie z urzędu prawa unijnego przez sąd krajowy - uwarunkowania wynikające z procedur krajowych | str. 171

4. Granice rozpoznania środka zaskarżenia (zakres zaskarżenia i podniesione zarzuty) a zagadnienie stosowania z urzędu prawa unijnego | str. 176

Rozdział VII
Stosunek prawa unijnego do zagadnienia stosowania ex officio prawa unijnego | str. 184

1. Wprowadzenie | str. 184

2. Stosowanie prawa unijnego z urzędu jako zagadnienie proceduralne | str. 186

3. Dictum van Schijndel versus Peterbroeck - komplementarność czy wykluczanie się? | str. 190

4. Argument oparty na względach efektywności procedury prejudycjalnej | str. 205

5. Obowiązek stosowania ex officio prawa unijnego w ogólności - podsumowanie | str. 213

Rozdział VIII
Prawo unijne jako wzorzec oceny legalności działania organów krajowych - stosowanie z urzędu | str. 218

1. Uwzględnianie prawa unijnego dla potrzeb rekonstrukcji wzorca oceny legalności działania organów krajowych | str. 218

2. Kryterium realnej możliwości podniesienia przez stronę zarzutu opartego na prawie unijnym | str. 232

3. Podsumowanie | str. 243

Rozdział IX
Stosowanie prawa unijnego z urzędu a reguły porządku publicznego | str. 244

1. Przepisy unijne kształtujące reguły porządku publicznego | str. 244

2. Charakter przepisu a obowiązek stosowania z urzędu prawa unijnego | str. 254

3. Podsumowanie | str. 263

Rozdział X
Obowiązek działania sądu krajowego z urzędu wynikający z przepisów unijnego prawa pochodnego | str. 265

1. Obowiązek podnoszenia z urzędu prawa unijnego wynikający z interpretacji dyrektyw dotyczących ochrony konsumentów | str. 265

2. Obowiązek uwzględniania z urzędu prawa unijnego wynikający z interpretacji innych przepisów prawa pochodnego | str. 279

3. Podsumowanie | str. 285

Część trzecia
Sądowy model stosowania z urzędu prawa Unii Europejskiej - rozwiązania normatywne w procedurach sądowych w prawie polskim | str. 287

Rozdział XI
Ustalenia walidacyjne i interpretacyjne w odniesieniu do materialnej podstawy rozstrzygnięcia sądowego | str. 289

1. Sądowe stosowanie prawa europejskiego - aspekt materialny i proceduralny | str. 289

2. Ustalenia walidacyjne w odniesieniu do materialnej podstawy rozstrzygnięcia sądowego | str. 294

3. Ustalenia interpretacyjne w odniesieniu do materialnej podstawy rozstrzygnięcia sądowego | str. 316

Rozdział XII
Stosowanie prawa unijnego przez sądy cywilne | str. 324

1. Podstawa wyrokowania sądu cywilnego a zagadnienie stosowania z urzędu prawa unijnego | str. 324

1.1. Prekluzja procesowa a stosowanie prawa unijnego | str. 334

1.2. Zasady iura novit curia oraz ne ultra petita partium a stosowanie z urzędu prawa unijnego | str. 338

1.3. Konieczne elementy uzasadnienia orzeczenia sądu cywilnego | str. 344

1.4. Podsumowanie | str. 347

2. Rozstrzyganie spraw konsumenckich przez sądy cywilne - obowiązki wynikające z prawa unijnego | str. 349

2.1. Konsekwencje formuły Océano Grupo Editorial dla obowiązków sądu cywilnego | str. 350

2.2. Podsumowanie | str. 356

3. Zagadnienie stosowania z urzędu prawa unijnego w postępowaniu apelacyjnym | str. 357

3.1. Zakres kognicji sądu odwoławczego a problematyka stosowania prawa unijnego | str. 358

3.2. Konsekwencje wynikające z zakazu reformationis in peius | str. 363

3.3. Podsumowanie | str. 366

4. Skarga kasacyjna w postępowaniu cywilnym a zagadnienie stosowania z urzędu prawa unijnego | str. 367

4.1. Uwzględnianie prawa unijnego na etapie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (przedsąd kasacyjny) | str. 368

4.1.1. Istotne zagadnienie prawne | str. 371

4.1.2. Potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie | str. 375

4.1.3. Oczywista zasadność skargi | str. 376

4.1.4. Podnoszenie z urzędu prawa unijnego w ramach przedsądu kasacyjnego | str. 377

4.2. Uwzględnianie prawa unijnego na etapie merytorycznego rozpoznawania skargi kasacyjnej | str. 382

4.2.1. Naruszenia prawa materialnego | str. 384

4.2.1.1. Argument oparty na procedurze prejudycjalnej | str. 385

4.2.1.2. Argument oparty na tożsamości przedmiotu regulacji | str. 390

4.2.2. Naruszenie istotnych przepisów postępowania | str. 394

4.3. Podsumowanie | str. 396

Rozdział XIII
Stosowanie z urzędu prawa unijnego w postępowaniu sądowoadministracyjnym | str. 399

1. Granice rozpoznania sprawy przez sąd administracyjny pierwszej instancji | str. 401

1.1.Prawo unijne a wzorzec kontroli legalności decyzji administracyjnych | str. 408

1.2. Podsumowanie | str. 419

2. Skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym a zagadnienie stosowania z urzędu prawa unijnego | str. 420

2.1. Zagadnienie odstępstwa od granic rozpoznania skargi kasacyjnej wyrażonych w art. 183 § 1 p.p.s.a. | str. 424

2.2. Podsumowanie | str. 434

Rozdział XIV
Stosowanie z urzędu prawa unijnego w postępowaniu karnym | str. 435

1. Prawo unijne a działalność sądów karnych | str. 436

2. Stosowanie prawa unijnego z urzędu przez sądy karne - warunki dopuszczalności procesu karnego w świetle art. 17 k.p.k. | str. 443

2.1. Negatywna przesłanka procesowa: brak znamion czynu zabronionego lub brak przestępności danego zachowania | str. 444

2.2. Negatywna przesłanka procesowa: zasada ne bis in idem | str. 450

2.3. Podsumowanie | str. 455

3. Stosowanie prawa unijnego przez sąd karny w postępowaniu odwoławczym - granice środka odwoławczego z art. 433 k.p.k. | str. 456

3.1. Zakres orzekania przez sąd odwoławczy | str. 458

3.2. Podsumowanie | str. 462

4. Stosowanie prawa unijnego w postępowaniu kasacyjnym | str. 463

4.1. Granice rozpoznania kasacji - art. 536 k.p.k. | str. 466

4.2. Podsumowanie | str. 469

Podsumowanie | str. 471

Bibliografia | str. 493

Orzecznictwo | str. 519