Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych - Nr 1/2017 [94]

"

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

Zasady utraty mandatu wójta oraz biernego prawa wyborczego

W przytoczonym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z 16.07.1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw jest zgodny z art. 2, art. 32 i art. 60 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wnioskodawcy – Rada Gminy w Czosnowie i Rada Gminy w Czarnej Dąbrówce – zakwestionowali przepis art. 7 ust. 2 pkt 2 ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw pozbawiający osoby, wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego, biernego prawa wyborczego do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego.

Zdaniem wnioskodawców obecnie obowiązująca procedura utraty mandatu oraz biernego prawa wyborczego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) nie odpowiada standardom demokratycznego państwa prawnego i nie respektuje zasady przewidywalności i pewności prawa. Warunkowe umorzenie postępowania nie wiąże się z uznaniem winy oskarżonego w formie przewidzianej dla wyroku skazującego. W świetle obowiązującego prawa osoba, w stosunku do której warunkowo umorzono postępowanie, powinna być zatem uważana za niewinną, ponieważ nie zostało obalone domniemanie jej niewinności. Jednocześnie kwestionowany przepis, w ocenie wnioskodawców, różnicuje bez dostatecznego uzasadnienia zarówno kandydatów do objęcia stanowiska wójta (burmistrza, prezydenta miasta),jak i osoby już sprawujące to stanowisko. Utrata mandatu oraz prawa wybieralności została uzależniona bowiem od tego, czy za popełniony czyn sąd wymierzył karę albo warunkowo umorzył postępowanie, czy też uznając oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa, odstąpił od wymierzenia kary. W ostatnim przypadku sąd, przypisując oskarżonemu przestępstwo,w ogóle nie wymierza mu kary. Nie traci zatem mandatu wójta ani prawa wybieralności, co – zdaniem wnioskodawców – jest sprzeczne z zasadą równości i niedyskryminacji oraz zasadą równego dostępu do służby publicznej. Zdaniem Trybunału sytuacja osób, wobec których podjęto dwa różne rozstrzygnięcia, nie jest jednakowa. Różni je prawne znaczenie podjętego orzeczenia sądowego. Trybunał podzielił pogląd Sądu Najwyższego, że kodeks postępowania karnego wyraźnie rozróżnia skazanie i warunkowe umorzenie jako dwie merytorycznie odmienne decyzje procesowe. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, różne potraktowanie – z punktu widzenia utraty prawa wybieralności – osób, wobec których zapadł wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne,oraz osób, wobec których zapadł wyrok z odstąpieniem od wymierzenia kary, nie nosi cech arbitralności. Nie oznacza to, że ustawodawca nie może odmiennie ukształtować kręgu podmiotów,wobec których dojdzie do utraty prawa wybieralności. Ustawodawca, kreując pewien zakres podmiotowy, do którego odnosi się jakiś reżim prawny, działa w granicach przysługującej mu swobody prowadzenia polityki legislacyjnej. Taka regulacja podlega normalnej kontroli konstytucyjności z punktu widzenia zachowania wymagań art. 32 Konstytucji (zakaz arbitralnego różnicowania w obrębie praw i wolności konstytucyjnie chronionych; zakaz dyskryminacji). Uznanie, że kwestionowana regulacja nie różnicuje podmiotów podobnych (są to podmioty różne), a przyjęte kryterium, decydujące o utracie prawa wybieralności, że nie jest kryterium 6 OwSS 3/2010 TK Zasady utraty mandatu wójta oraz biernego prawa wyborczego Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 marca 2010 r. (K 19/09)* W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej Trybunał Konstytucyjny w składzie: Marian Grzybowski – przewodniczący, Maria Gintowt-Jankowicz, Wojciech Hermeliński, Marek Kotlinowski,Ewa Łętowska – sprawozdawca, protokolant: Krzysztof Zalecki,po rozpoznaniu, z udziałem wnioskodawców oraz Sejmu i Prokuratora Generalnego, na rozprawach 16.02.2010 i 23.03.2010 r.: 1) wniosku Rady Gminy Czosnów o zbadanie zgodności art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z 16.07.1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw z art. 32 i art. 60 Konstytucji,2) wniosku Rady Gminy Czarna Dąbrówka o zbadanie zgodności art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy powołanej w punkcie 1 z art. 2, art. 32 i art. 60 Konstytucji,orzeka: Artykuł 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z 16.07.1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw jest zgodny z art. 2, art. 32 i art. 60 Konstytucji RP. arbitralnym, doprowadziły do stwierdzenia, że nie doszło do naruszenia ani zasady równości,ani zasady dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Trybunał zwrócił też uwagę, że obowiązek poszanowania woli wyborców wyrażonej w demokratycznym akcie głosowania nawiązuje do zasady kadencyjności wynikającej z art. 169 ust. 2 Konstytucji. Zgodnie z art. 169 ust. 3 Konstytucji zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa. A zatem Konstytucja,w przypadku wyborów do organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, pozostawia ustawodawcy większy luz decyzyjny w zakresie regulacji praw wyborczych (w tym warunków posiadania biernego prawa wyborczego). Prawo bierne obejmuje sobą uprawnienie do bycia wybranym, a także do sprawowania mandatu uzyskanego w wyniku niewadliwie przeprowadzonych wyborów. Jest – co oczywiste – możliwe pozbawienie mandatu na zasadach przewidzianych w ustawie i z przyczyn koniecznych w demokratycznym państwie prawa. Przyczyny te podlegają kontroli konstytucyjności, m.in. z punktu widzenia proporcjonalności przyczyn decydujących o przekreśleniu wyniku wyborów. Trybunał Konstytucyjny już raz badał art. 7 ust. 2 pkt 2 ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw z tego właśnie punktu widzenia w sprawie z 24.11.2008 r. (K 66/07, OTK-A 2008/9, poz. 158,OwSS 2009/4, poz. 82) i nie dopatrzył się niezgodności przepisu z art. 31 ust. 3 Konstytucji."
CYTAT OwSS nr 3/2010