Wykaz skrótów | str. 13

Wstęp | str. 17

Rozdział 1
Zagadnienia ogólne | str. 23

1. Problematyka kontroli kompetencji regulacyjnych na poziomie ponadnarodowym | str. 23
1.1. Prawo administracyjne a globalizacja | str. 24
1.2. Zagrożenie dla mechanizmów skutecznej kontroli | str. 27
1.2.1. Kontrola a accountability | str. 27
1.2.2. Problem niewystarczającej kontroli działań administracyjnych na poziomie międzynarodowym | str. 28
1.3. Globalne prawo administracyjne | str. 30
1.4. Koncepcja międzynarodowej władzy publicznej | str. 35
1.5. Koncepcje kontroli międzynarodowych kompetencji regulacyjnych a kontrola aktów Unii Europejskiej | str. 37
2. Administracyjny wymiar funkcjonowania UE | str. 40
2.1. Pojęcie administracji publicznej | str. 40
2.2. Funkcje UE o charakterze administracyjnym | str. 42
Pojęcie "administracji europejskiej" w art. 298 TFUE | str. 45
2.3. Administracja bezpośrednia, pośrednia i wspólna; sieci administracyjne | str. 46
2.4. Nowe zarządzanie | str. 50
2.5. UE a władztwo administracyjne | str. 51

Rozdział 2
Akt administracyjny Unii Europejskiej - cechy, procedura i skutki prawne wydania | str. 55

1. Unijne indywidualne akty administracyjne | str. 55
1.1. Uzasadnienie wyodrębnienia aktu administracyjnego jako jednej z form działania administracji | str. 55
1.2. Pojęcie aktu administracyjnego indywidualnego | str. 58
1.2.1. Akt indywidualny a akt generalny | str. 60
1.2.2. Szczególne cechy aktów indywidualnych wydawanych przez organizacje międzynarodowe | str. 63
1.3. Akty administracyjne Unii Europejskiej | str. 64
Akt administracyjny a akt dotyczący skarżącego bezpośrednio i indywidualnie w rozumieniu art. 263 TFUE | str. 71
1.4. Przegląd kategorii aktów wydawanych przez Unię Europejską pod kątem cech aktu administracyjnego indywidualnego | str. 76
1.4.1. Rozporządzenia, dyrektywy, decyzje | str. 76
1.4.2. Akty ustawodawcze i nieustawodawcze | str. 85
1.4.3. Charakter prawny grzywien wymierzanych przez Komisję za naruszenie prawa konkurencji | str. 89
1.4.3.1. Stanowisko sądów unijnych | str. 90
1.4.3.2. Perspektywa EKPC (ETPC) | str. 93
1.4.3.3. Stanowisko doktryny | str. 95
1.4.3.4. Analiza | str. 98
1.5. Forma aktu administracyjnego | str. 102
1.6. Klasyfikacja aktów administracyjnych Unii Europejskiej | str. 103
1.7. Podmioty wydające akty administracyjne | str. 111
1.7.1. Instytucje | str. 111
1.7.2. Inne podmioty | str. 116
2. Gwarancje proceduralne | str. 118
2.1. Charakter procedury prowadzącej do wydania aktu administracyjnego | str. 119
2.2. Prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy | str. 122
2.2.1. Domniemanie niewinności | str. 123
2.2.2. Nemo se ipsum accusare tenetur | str. 129
2.2.2.1. Program łagodzenia sankcji (leniency) | str. 133
2.2.2.2. Orzecznictwo TS a standardy ETPC | str. 134
2.3. Prawo do zajęcia stanowiska (prawo do bycia wysłuchanym) | str. 135
2.4. Prawo dostępu do dokumentów | str. 146
2.5. Obowiązek uzasadnienia aktu | str. 147
2.6. Zagadnienie indywidualnej notyfikacji aktu | str. 153
2.7. Obowiązek załatwienia sprawy przez organ w rozsądnym terminie | str. 158
2.8. Zagadnienie kodyfikacji procedury administracyjnej UE | str. 161
Rezolucja Parlamentu Europejskiego zawierająca zalecenia dla Komisji w sprawie prawodawstwa dotyczącego postępowania administracyjnego w Unii Europejskiej | str. 165
2.9. Podsumowanie | str. 167
3. Skutki wydania aktu administracyjnego - zasada trwałości aktu administracyjnego | str. 169
3.1. Zasada trwałości aktu administracyjnego a dopuszczalność uchylenia (cofnięcia) aktu | str. 169
3.2. Ne bis in idem | str. 174
3.2.1. Treść zasady | str. 174
3.2.2. Ne bis in idem a postępowanie przed organami krajowymi | str. 176
3.2.3. Zasada ne bis in idem a postępowanie przed organami państw trzecich | str. 178
3.2.4. Zbieg sankcji | str. 179
3.3. Domniemanie legalności aktu | str. 180
3.4. Zasada trwałości a sądowa kontrola aktu administracyjnego . 183
3.4.1. Niedopuszczalność obejścia art. 263 przez art. 268 TFUE | str. 184
3.4.2. Niedopuszczalność obejścia art. 263 przez art. 267 TFUE | str. 186
3.4.3. Niedopuszczalność obejścia art. 263 przez art. 277 TFUE (zarzut bezprawności) | str. 189

Rozdział 3
Kontrola sądowa legalności/ważności aktu administracyjnego Unii Europejskiej, jej mechanizmy i zakres | str. 194

1. Zagadnienia ogólne | str. 194
1.1. Sąd właściwy | str. 194
1.2. Rodzaje postępowań dotyczących ważności aktów administracyjnych Unii Europejskiej | str. 195
1.2.1. Skarga bezpośrednia | str. 196
1.2.2. Procedura prejudycjalna | str. 197
1.2.3. Odwołania od kar | str. 197
1.3. Pojęcie sądowej kontroli administracji, kontrola sądowa a nadzór | str. 198
1.4. Funkcje (cele) kontroli sądowej | str. 201
1.5. Przedmiot ochrony i czynna legitymacja procesowa | str. 202
1.6. Przedmiot zaskarżenia | str. 203
2. Zasada skutecznej ochrony sądowej | str. 205
2.1. Znaczenie zasady | str. 205
2.2. Uzasadnienie aktu jako warunek kontroli sądowej | str. 206
2.3. Dopuszczalne ograniczenia prawa do sądu | str. 207
3. Mechanizmy sądowej kontroli legalności/ważności aktów administracyjnych | str. 208
3.1. Skarga o unieważnienie aktu (art. 263 TFUE) | str. 208
3.1.1. Przedmiot skargi | str. 208
Przedmiot skargi w ramach WPZiB | str. 215
3.1.2. Legitymacja procesowa | str. 215
3.1.2.1. Bierna legitymacja procesowa | str. 215
3.1.2.2. Czynna legitymacja procesowa | str. 217
3.1.2.3. Legitymacja czynna w ramach WPZiB | str. 229
3.1.3. Terminy na wniesienie skargi | str. 230
3.1.4. Skarga o unieważnienie a inne skargi | str. 233
Skarga na zaniechanie a skarga o unieważnienie | str. 235
3.1.5. Zakres kontroli | str. 237
3.1.5.1. Zakres kontroli ex officio | str. 237
3.1.5.2. Kompetencja sądów unijnych do oceny legalności aktów wydanych w celu wykonania rezolucji RB ONZ | str. 239
3.1.5.3. Kontrola ustaleń faktycznych | str. 242
3.1.6. Podstawy unieważnienia | str. 245
3.1.6.1. Brak kompetencji | str. 246
3.1.6.2. Naruszenie istotnego wymogu proceduralnego | str. 249
3.1.6.3. Naruszenie traktatu lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z jego stosowaniem | str. 253
3.1.6.4. Nadużycie władzy | str. 254
3.1.6.5. Podstawy unieważnienia aktu administracyjnego a niewłaściwe administrowanie (ang. maladministration, fr. mauvaise administration) | str. 255
3.1.7. Skutki wyroku | str. 258
3.1.7.1. Res iudicata | str. 258
3.1.7.2. Skutki uznania skargi za zasadną | str. 262
3.1.7.3. Akt nieistniejący | str. 269
3.1.7.4. Konsekwencje oddalenia skargi | str. 271
3.2. Kontrola ważności aktów administracyjnych Unii Europejskiej w ramach procedury pytań prejudycjalnych | str. 272
3.2.1. Sąd krajowy a przeciwdziałanie obejściu terminów przewidzianych w art. 263 przez wykorzystanie art. 267 TFUE | str. 273
3.2.2. Obowiązek zwrócenia się z pytaniem w przedmiocie ważności aktu | str. 275
3.2.3. Przedmiot kontroli | str. 280
Pytania prejudycjalne w ramach WPZiB | str. 284
3.2.4. Podstawy nieważności aktu | str. 284
3.2.5. Intensywność kontroli | str. 284
3.2.6. Pytanie prejudycjalne a zakres autonomii Trybunału Sprawiedliwości | str. 285
3.2.7. Skutek orzeczenia prejudycjalnego w przedmiocie ważności | str. 289
Ograniczenie skutków wyroku w czasie | str. 292
3.3. Podsumowanie | str. 294
4. Poszanowanie zasad ogólnych prawa unijnego jako kryterium legalności aktu administracyjnego | str. 297
4.1. Zagadnienia ogólne | str. 297
4.2. Zasada legalizmu | str. 297
4.2.1. Pojęcie zasady legalizmu w prawie UE | str. 297
4.2.2. Zasada legalizmu a inne zasady | str. 299
4.3. Zasada ochrony zaufania | str. 302
4.3.1. Zasada ochrony zaufania a zasada pewności prawa | str. 303
4.3.2. Zasada ochrony zaufania a zasada ochrony praw nabytych | str. 303
4.3.3. Natychmiastowy skutek prawa UE a zasada ochrony zaufania | str. 305
4.3.4. Przesłanki ochrony zaufania | str. 307
4.3.4.1. Zachowanie organu jako źródło oczekiwań | str. 307
4.3.4.2. Uzasadniony charakter oczekiwań | str. 311
4.3.4.3. Granice ochrony - nadrzędny interes publiczny | str. 324
4.3.5. Zasada ochrony zaufania a obowiązek zwrotu pomocy publicznej | str. 325
4.3.6. Proceduralny wymiar zasady ochrony zaufania | str. 328
4.4. Zasada niedziałania prawa wstecz | str. 330
4.4.1. Treść zasady | str. 330
4.4.2. Właściwe/pozorne działanie prawa wstecz | str. 331
4.4.3. Wytyczne a zakaz działania prawa wstecz | str. 333
4.4.4. Obowiązek uzasadnienia działania prawa wstecz | str. 337
4.5. Zasada proporcjonalności | str. 337
4.5.1. Treść zasady | str. 337
4.5.2. Zakres kontroli | str. 339
4.5.2.1. Model kontroli | str. 342
4.5.2.2. Celowość środka a ciężar dowodu | str. 344
4.5.2.3. Kontrola aktów ingerujących w sferę praw podstawowych | str. 346
4.5.3. Zasada proporcjonalności a sankcje za naruszenie prawa Unii Europejskiej | str. 347
4.5.4. Podsumowanie | str. 350
4.6. Zasada równego traktowania (zasada niedyskryminacji) | str. 351
4.6.1. Treść zasady | str. 351
Uzasadnione odmienne traktowanie | str. 352
4.6.2. Zasada równego traktowania a akty generalne | str. 352
4.6.3. Zasada równego traktowania a akty indywidualne | str. 354
Zasada równego karania | str. 354
4.6.4. Zasada równego traktowania a inne zasady | str. 359
4.6.5. Zasada równego traktowania a obowiązek uchylenia aktu | str. 359
4.6.6. Kontrola poszanowania zasady równego traktowania | str. 361
4.6.6.1. Kontrola poszanowania zasady równego traktowania w odniesieniu do aktów generalnych | str. 361
4.6.6.2. Kontrola poszanowania zasady równego traktowania w odniesieniu do aktów indywidualnych | str. 363
4.7. Zasada poszanowania praw podstawowych | str. 365
4.7.1. Podstawy prawne sądowej ochrony praw podstawowych | str. 365
4.7.2. Zakres dopuszczalnej ingerencji | str. 366
4.7.3. Sądowa kontrola legalności aktów administracyjnych UE | str. 369
4.8. Podsumowanie | str. 369
5. Kompetencje dyskrecjonalne i kontrola ich wykonywania | str. 373
5.1. Pojęcie uznania, uznanie a kompetencje dyskrecjonalne | str. 374
5.1.1. Pojęcie uznania w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości | str. 374
5.1.2. "Swobodne" uznanie | str. 378
5.2. Uzasadnienie marginesu uznania w zakresie wydawania aktów administracyjnych | str. 379
5.3. Granice uznania | str. 382
5.3.1. Zagadnienia ogólne | str. 382
5.3.2. Granice uznania w prawie UE | str. 384
5.3.2.1. Ograniczenia ze względu na cel działania | str. 384
5.3.2.2. Ograniczenia ze względu na metodę działania | str. 388
5.3.2.3. Ograniczenie co do formy | str. 388
5.3.2.4. Ograniczenie przez dyrektywy wyboru konsekwencji | str. 388
5.3.2.5. Zasady ogólne prawa a zakres kompetencji uznaniowych | str. 389
5.3.2.6. Ograniczenie uznania w drodze wydania wytycznych | str. 389
5.4. Sądowa kontrola wykonywania kompetencji uznaniowych | str. 392
5.4.1. Kontrola proceduralna | str. 392
5.4.2. Kontrola interpretacji przepisów | str. 394
5.4.3. Kontrola ustaleń faktycznych | str. 395
5.4.4. Kontrola oceny dokonanej przez organ | str. 396
5.4.4.1. Granice kontroli sądowej kompetencji uznaniowych - kryterium "oczywistego błędu" | str. 396
5.4.4.2. Granice kontroli sądowej - formuła Tetra Laval | str. 400
5.4.5. Ciężar dowodu | str. 406
5.5. Kontrola uznania w zakresie wymiaru grzywien | str. 407
5.6. Kontrola kompetencji uznaniowych a zasada skutecznej kontroli sądowej | str. 407
5.7. Podsumowanie | str. 412

Podsumowanie | str. 415

Literatura | str. 423

Akty prawne Unii Europejskiej | str. 439

Orzecznictwo | str. 449