Wykaz skrótów 15
Wprowadzenie 19
Część pierwsza
Problematyka materialnoprawna (Michał Górski) 23
Rozdział I. Prawne określenie nieruchomości 25
- Nieruchomość gruntowa 25
1.1. Wątpliwości definicyjne – uchwała III CZP 8/13 27
1.2. Zasiedzenie części nieruchomości/fragmentu działki ewidencyjnej 29
- Nieruchomość rolna 30
- Nieruchomość leśna 31
- Nieruchomość budynkowa 32
- Nieruchomość lokalowa 35
5.1. Ustanowienie i definicja odrębnej własności lokalu 35
5.2. Możliwość zasiedzenia lokalu niewyodrębnionego 36
Rozdział II. Posiadanie samoistne a zależne 40
- Pojęcie posiadania samoistnego 40
- Czynnik wewnętrzny (animus) a przykłady posiadania samoistnego (corpus) 41
- Możliwość (potencjalność) posiadania samoistnego a zasiedzenie 43
3.1. Ogólne zasady 43
3.2. Przerwa w posiadaniu a potencjalność posiadania 44
- Domniemanie posiadania samoistnego 46
- Posiadanie samoistne przy zasiedzeniu udziału we współwłasności 48
5.1. Możliwość zasiedzenia udziału w prawie własności nieruchomości 48
5.2. Kwestia domniemania posiadania samoistnego przy zasiedzeniu udziału 51
- Przejawy posiadania zależnego 54
- Kwalifikacja prób negocjacji posiadacza z formalnym właścicielem 56
- Zmiana posiadania zależnego na samoistne 58
- Posiadanie samoistne w prawie geodezyjnym i kartograficznym 59
Rozdział III. Dobra a zła wiara 60
- Pojęcie dobrej i złej wiary 60
- Dobra wiara przy roszczeniu z art. 231 § 1 k.c. 66
- Domniemanie dobrej wiary 68
- Moment decydujący o dobrej wierze 71
- Dobra wiara Skarbu Państwa w przypadku decyzji niezgodnych z prawem 72
Rozdział IV. Okres zasiedzenia 75
- Terminy zasiedzenia w ogólności 75
- Zawieszenie biegu zasiedzenia 76
2.1. Zasiedzenie przeciwko własności dziecka podlegającego władzy rodzicielskiej przez rodzica 78
2.2. Zasiedzenie przeciwko własności osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych przez opiekuna/kuratora 78
2.3. Zasiedzenie przeciwko własności małżonka przez drugiego ze współmałżonków 79
2.4. Zawieszenie biegu zasiedzenia z powodu siły wyższej 79
2.4.1. Stan prawny w okresie PRL jako siła wyższa 81
2.4.2. Warunki polityczne w okresie PRL jako przesłanka zawieszenia biegu zasiedzenia 83
- Wstrzymanie biegu zasiedzenia 89
- Przerwanie biegu zasiedzenia 90
4.1. Zasady ogólne 90
4.2. Czynności przerywające bieg zasiedzenia 91
4.3. Czynności nieprzerywające biegu zasiedzenia 98
- Doliczenia okresu posiadania poprzednika prawnego 102
5.1. Zasady ogólne 102
5.2. Doliczenie okresu posiadania spadkodawcy przez spadkobiercę samowolnie przejmującego posiadanie 104
5.2.1. Stanowisko przemawiające za doliczaniem okresu posiadania spadkodawcy tylko w zakresie udziału odpowiadającego udziałowi w spadku 104
5.2.2. Stanowisko przemawiające za możliwością pełnego doliczenia okresu posiadania spadkodawcy niezależnie od wysokości udziału w spadku 106
5.2.3. Doliczenie okresu posiadania spadkodawcy przez jednego ze spadkobierców na podstawie nieformalnego działu spadku 108
Rozdział V. Ograniczenia i wyłączenia możliwości zasiedzenia 110
- Nabycie przez zasiedzenie nieruchomości rolnej od 30.04.2019 r. 110
1.1. Zasady ogólne 110
1.2. Definicja rolnika indywidualnego 111
1.3. Wyjątki od ograniczeń nabywania nieruchomości rolnej 112
1.4. Krytyka przyjętych rozwiązań 115
- Nabycie przez zasiedzenie lasu państwowego 117
- Nabycie przez zasiedzenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu 118
- Nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia przez cudzoziemca 119
- Wyłączenie zasiedzenia gruntów pod wodami publicznymi 121
- Wyłączenie zasiedzenia drogi publicznej 122
6.1. Zasady ogólne 122
6.2. Możliwość zasiedzenia pasa drogowego w przypadku faktycznego i prawnego urządzenia samej drogi 123
6.3. Zasiedzenie drogi i pasa drogowego w sytuacji braku faktycznego urządzenia drogi 125
- Wyłączenie zasiedzenia lotnisk 126
- Inne wyłączenia i ograniczenia zasiedzenia 126
Rozdział VI. Zasiedzenie a art. 5 k.c. 128
- Zasady ogólne 128
- Zasiedzenie w kontekście nadużycia prawa podmiotowego 129
- Przerwanie biegu zasiedzenia jako forma nadużycia prawa podmiotowego 133
Rozdział VII. Zasiedzenie a rozgraniczenie 136
- Kwestia uwzględnienia zasiedzenia na etapie administracyjnym postępowania rozgraniczeniowego 136
- Kwestia uwzględnienia zasiedzenia na sądowym etapie postępowania rozgraniczeniowego 137
- Wniosek o wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego a przerwanie biegu zasiedzenia 138
Rozdział VIII. Zasiedzenie a inne sposoby nabycia własności na skutek upływu czasu 141
- Przemilczenie 141
- Uwłaszczenie 143
2.1. Zasady ogólne 143
2.2. Wpływ orzeczenia o uwłaszczeniu na kwestię zasiedzenia nieruchomości rolnej 144
Rozdział IX. Zasiedzenie prawa użytkowania wieczystego 149
- Możliwość zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego 150
- Dopuszczalność nabycia przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości oddanej w wieczyste użytkowanie 153
- Możliwość zasiedzenia prawa własności nieruchomości przez użytkownika wieczystego działki sąsiadującej 154
- Możliwość zaliczania okresu posiadania użytkowania wieczystego do okresu samoistnego posiadania nieruchomości prowadzącego do nabycia jej własności przez zasiedzenie 155
- Przerwanie biegu zasiedzenia prawa własności nieruchomości przez jej użytkownika wieczystego 156
Rozdział X. Przepisy przejściowe i wprowadzające 158
- Przepisy obowiązujące przed wejściem w życie dekretu z 11.10.1946 r. – Prawo rzeczowe 158
- Przepisy dekretu z 11.10.1946 r. – Prawo rzeczowe 160
- Przepisy kodeksu cywilnego od wejścia w życie do 1.10.1990 r. 162
3.1. Okresy zasiedzenia 162
3.2. Zakaz zasiadywania nieruchomości państwowych 163
3.3. Przepisy przejściowe 163
- Przepisy kodeksu cywilnego od 1.10.1990 r. 164
4.1. Okresy zasiedzenia 164
4.2. Zniesienie zakazu zasiadywania nieruchomości państwowych i przepisy przejściowe 165
4.3. Rozbieżności co do wykładni przepisów przejściowych 166
Część druga
Wybrane problemy procesowe (Jan Paweł Górski) 171
Rozdział I. Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia 173
- Podmioty uprawnione do złożenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia 174
- Elementy wniosku o zasiedzenie własności nieruchomości 177
2.1. Obligatoryjne i fakultatywne elementy wniosku 178
2.2. Wniosek o zabezpieczenie postępowania 179
- Rozpoznanie wniosku o zasiedzenie na rozprawie 181
- Związanie sądu żądaniem wniosku o zasiedzenie; odpowiednie stosowanie przepisów o stwierdzeniu nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego 182
4.1. Związanie podmiotowe 183
4.2. Związanie podmiotowe w przypadku zasiedzenia, do którego doszło w trakcie trwania małżeństwa 187
4.3. Związanie przedmiotowe 189
- Zarzut zasiedzenia; zasiedzenie jako przesłanka rozstrzygnięcia 191
- Ograniczenie możliwości powoływania się na zasiedzenie w sprawach podziałowych 192
Rozdział II. Uczestnicy postępowania 194
- Uzyskanie statusu uczestnika 195
1.1. Wskazanie uczestnika we wniosku wszczynającym postępowanie 195
1.2. Status uczestnika na skutek wzięcia udziału w sprawie 197
1.3. Wezwanie do udziału w sprawie przez sąd 200
1.4. Odmowa dalszego udziału w postępowaniu 201
- Praktyka ustalania kręgu uczestników postępowania o zasiedzenie 203
2.1. Rozłożenie obowiązku wskazania uczestników pomiędzy wnioskodawcą a sądem 205
2.2. W jaki sposób należy wskazać następców prawnych zmarłego właściciela nieruchomości 207
- Wezwanie zainteresowanych przez ogłoszenie 211
- Ustanowienie kuratora dla osób nieznanych z miejsca pobytu 212
- Skutki niewezwania zainteresowanych 213
Rozdział III. Dowody 215
- Wnioski dowodowe 215
- Charakterystyka dowodów w sprawach o zasiedzenie 217
- Pominięcie wniosków dowodowych w sprawie o zasiedzenie 218
- Koncentracja dowodów 220
4.1. Koncentracja dowodów w postępowaniu przed sądem I instancji 220
4.2. Koncentracja dowodów w postępowaniu apelacyjnym 222
4.3. Przeprowadzenie dowodów z naruszeniem przepisów o koncentracji 225
- Dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu 226
- Uproszczona forma przeprowadzenia dowodu z art. 515 k.p.c. 233
Rozdział IV. Orzeczenie o zasiedzeniu i jego zaskarżanie 237
- Rodzaje postanowień o zasiedzeniu 237
1.1. Postanowienia wstępne 237
1.2. Postanowienia częściowe 240
- Treść orzeczenia o zasiedzeniu 240
- Uwagi na temat apelacji w sprawie o zasiedzenie 242
3.1. Uwagi ogólne o apelacji 242
3.2. Pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen) 243
3.3. Wniosek o uzupełnienie postanowienia a apelacja w przypadku tzw. orzeczenia nieistniejącego 244
3.4. Zakaz reformationis in peius w sprawie o zasiedzenie 247
3.5. Zakres kognicji sądu odwoławczego w sprawach o zasiedzenie 248
- Uwagi o skardze z art. 524 § 2 k.p.c. 248
- Skargi przysługujące od prawomocnego postanowienia o zasiedzeniu do Sądu Najwyższego 253
5.1. Skarga kasacyjna 253
5.2. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia 253
5.3. Skarga nadzwyczajna 254
Rozdział V. Prawomocność postanowień o zasiedzeniu i jego skutki 256
- Prawomocność postanowień pozytywnych 256
1.1. Prawomocność w ujęciu pozytywnym i negatywnym 256
1.2. Prawomocność w ujęciu przedmiotowym i podmiotowym 257
- Prawomocność postanowień negatywnych; wniosek o zmianę prawomocnego postanowienia z art. 523 k.p.c. 261
2.1. Zmiana prawomocnego postanowienia negatywnego z uwagi na zmianę okoliczności – uwagi ogólne 261
2.2. Prekluzja dowodów 262
2.3. Okoliczności uzasadniające zmianę postanowienia w trybie art. 523 k.p.c. 263
2.4. Wniosek z art. 523 k.p.c. – kwestie proceduralne 266
- Wpis orzeczenia stwierdzającego zasiedzenie w księdze wieczystej 267
- Zasiedzenie a rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych 267
- Zasiedzenie a roszczenia uzupełniające 269
- Zasiedzenie a prawa rzeczowe ograniczone 274
6.1. Zasady ogólne 274
6.2. Zasiedzenie a hipoteka 275
6.3. Zasiedzenie a wygaśnięcie służebności z art. 293 § 1 k.c. 278
- Zasiedzenie a prawa osobiste i roszczenia 279
- Podatek od zasiedzenia 281
8.1. Uwagi ogólne 281
8.2. Zwolnienia z podatku 281
8.2.1. Gospodarstwo rolne 281
8.2.2. Pozostałe zwolnienia 283
8.3. Podstawa opodatkowania – wyłączenie nakładów dokonanych przez nabywcę 283
Aneks – przykładowy wniosek o zasiedzenie 287
Literatura 293