Wykaz skrótów  | str. 15

Rozdział 1

Nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego  | str. 19

1.1.   Istota nadzoru nad samorządem, uwarunkowania konstytucyjne oraz wynikające z EKSL  | str. 25

1.1.1.    Nadzór nad samorządem terytorialnym w świetle zasad ustrojowych  | str. 25

1.1.2.    Istota nadzoru w zdecentralizowanym państwie prawa  | str. 26

1.1.3.    Kontrola a nadzór  | str. 28

1.1.4.    Nadzór w świetle postanowień EKSL  | str. 32

1.2.   System środków nadzoru przyjęty przez polskiego prawodawcę  | str. 36

1.2.1.    Przedmiot nadzoru  | str. 36

1.2.2.   Kryteria nadzoru  | str. 38

1.2.3.   Organy nadzoru  | str. 39

1.2.3.1.   Kompetencje nadzorcze Prezesa Rady Ministrów jako organu nadzoru  | str. 41

1.2.3.2.   Kompetencje kontrolne oraz nadzorcze wojewody  | str. 42

1.2.3.2.1.   Środki kontrolne stosowane przez wojewodę  | str. 43

1.2.3.2.2.   Środki nadzoru stosowane przez wojewodę  | str. 44

1.2.3.3.   Kompetencje kontrolne oraz nadzorcze r.i.o. – uwagi ogólne  | str. 46

1.2.3.3.1.   Środki kontrolne stosowane przez r.i.o.  | str. 46

1.2.3.3.2.   Środki nadzoru stosowane przez r.i.o.  | str. 47

1.2.4.   Tryb podejmowania działań nadzorczych  | str. 48

1.3.   Charakterystyka środków nadzoru  | str. 50

1.3.1.    Szczególne środki nadzoru zapewniające jednolitość administracji samorządowej na poszczególnych poziomach administracji samorządowej oraz rządowej – zarówno centralnej, jak i terenowej  | str. 50

1.3.1.1.    Uwagi wstępne  | str. 50

1.3.1.1.1.    Charakter prawny aktów zajęcia stanowiska  | str. 50

1.3.1.1.2.    Akty zajęcia stanowiska w przepisach szczególnych  | str. 53

1.3.1.2.   Przesłanki współdziałania  | str. 59

1.3.1.2.1.    Podstawy prawne obowiązku współdziałania  | str. 59

1.3.1.2.2.   Przedmiot współdziałania  | str. 61

1.3.1.2.3.   Forma zajęcia stanowiska  | str. 62

1.3.1.2.4.   Uzależnienie „ważności” rozstrzygnięcia organu j.s.t. od zajęcia stanowiska przez inny organ  | str. 75

1.3.1.2.5.   Organy współdziałające (biernie i czynnie)  | str. 77

1.3.1.2.5.1.    Organ rozstrzygający (współdziałający biernie)  | str. 77

1.3.1.2.5.2.    Organy współdziałające  | str. 78

1.3.1.3.   Tryb współdziałania  | str. 79

1.3.1.3.1.    Termin na zajęcie stanowiska  | str. 80

1.3.1.3.2.   Domniemanie przyjęcia rozstrzygnięcia w przedstawionym brzmieniu  | str. 81

1.3.1.3.3.   Problem wypełniania luk w procedurze współdziałania  | str. 82

1.3.1.4.   Sądowa kontrola aktów zajęcia stanowiska  | str. 82

1.3.2.   Środki nadzoru dotyczące wadliwych rozstrzygnięć organów jednostek samorządu terytorialnego  | str. 85

1.3.2.1.   Stwierdzenie nieważności  | str. 86

1.3.2.2.   Stwierdzenie nieważności aktu organu j.s.t. w części  | str. 89

1.3.2.3.   Wskazanie na nieistotne naruszenie prawa  | str. 89

1.3.2.4.   Wstrzymanie wykonania aktu  | str. 90

1.3.2.4.1.   Cel i konsekwencje wtrzymania wykonalności  | str. 90

1.3.2.4.2.   Dopuszczalność wstrzymania wykonania aktu w czasie  | str. 91

1.3.2.4.3.   Przesłanki wstrzymania wykonania  | str. 93

1.3.2.4.4.   Dopuszczalność częściowego wstrzymania aktu j.s.t.  | str. 93

1.3.2.4.5.   Skuteczność nadzorczego wstrzymania wykonania aktu w czasie  | str. 94

1.3.2.4.6.   Forma wstrzymania wykonania  | str. 95

1.3.3.   Środki stosowane na wypadek zaniechania wykonywania obowiązków przez samorząd  | str. 96

1.3.3.1.   Charakterystyka ogólna środków nadzoru stosowanych w przypadku zaniechania wykonania obowiązków przez organy j.s.t.  | str. 96

1.3.3.1.1.    Wezwanie do wykonania obowiązku – istota  | str. 96

1.3.3.1.2.   Przesłanki materialne podejmowania działań nadzorczych na wypadek zaniechań organów j.s.t.  | str. 98

1.3.3.1.3.   Termin wkraczania nadzorczego na wypadek zaniechań wykonania obowiązków przez organy j.s.t.  | str. 100

1.3.3.1.4.   Określenie terminu wykonania zaniechanych działań  | str. 102

1.3.3.1.5.   Zarządzenie zastępcze – istota i konsekwencje  | str. 103

1.3.4.   Środki ad personam – personalne dotyczące nadzoru nad organami  | str. 104

1.3.4.1.   Uwagi wstępne  | str. 104

1.3.4.2.   Zawieszenie organów gminy oraz ustanowienie zarządu komisarycznego  | str. 106

1.3.4.2.1.   Podstawy prawne  | str. 106

1.3.4.2.2.   Przesłanki zawieszenia organów j.s.t. i ustanowienia zarządu komisarycznego  | str. 106

1.3.4.2.3.   Postępowanie nadzorcze  | str. 109

1.3.4.2.4.   Zawieszenie organów i ustanowienie zarządu komisarycznego  | str. 112

1.3.4.2.5.   Powołanie komisarza rządowego  | str. 113

1.3.4.2.6.   Prawomocność i wykonalność rozstrzygnięcia nadzorczego  | str. 115

1.3.4.2.7.   Zawieszenie organów j.s.t. i ustanowienie zarządu komisarycznego, powołanie komisarza rządowego na podstawie przepisów szczególnych  | str. 115

1.3.4.3.   Rozwiązanie organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji  | str. 116

1.3.4.3.1.   Podstawy prawne  | str. 116

1.3.4.3.2.   Przesłanki zastosowania środka  | str. 117

1.3.4.3.3.   Rozwiązanie organu stanowiącego j.s.t.  | str. 119

1.3.4.3.4.   Wyznaczenie osoby pełniącej funkcję rozwiązanych organów  | str. 119

1.3.4.3.5.   Prawomocność i wykonalność środka nadzorczego  | str. 120

1.3.4.4.   Odwołanie wójta, zarządu powiatu, zarządu województwa. Wyznaczenie osoby pełniącej funkcję wójta, zarządu powiatu, zarządu województwa  | str. 121

1.3.4.4.1.   Podstawy prawne i przesłanki  | str. 121

1.3.4.4.2.   Postępowanie  | str. 122

1.3.4.4.3.   Wyznaczenie „osoby” do pełnienia funkcji organu wykonawczego  | str. 123

1.3.4.4.4.   Prawomocność i wykonalność  | str. 124

1.4.   Kontrola sądowa działań nadzorczych jako wyraz sądowej ochrony samodzielności samorządu terytorialnego  | str. 125

1.4.1.    Uwagi wstępne  | str. 125

1.4.2.   Prawo dostępu do sądu w sprawach dotyczących aktów nadzoru nad samorządem terytorialnym  | str. 127

1.4.2.1.   Zakres działań nadzorczych podlegających kontroli sądu administracyjnego (przedmiot kontroli sądowej)  | str. 127

1.4.2.1.1.    Akty nadzoru podlegające zaskarżeniu na podstawie ustaw samorządowych  | str. 129

1.4.2.1.2.   Akty nadzoru podlegające zaskarżeniu na podstawie art. 3 § 2 pkt 7 p.p.s.a.  | str. 131

1.4.2.2.   Zdolność sądowa, zdolność procesowa  | str. 135

1.4.2.3.   Legitymacja skargowa jednostki samorządu terytorialnego  | str. 142

1.4.2.4.   Uchwała (zarządzenie) o wniesieniu skargi  | str. 146

1.4.3.   Prawo do właściwej procedury sądowej (wybrane zagadnienia)  | str. 148

1.4.3.1.   Wstrzymanie ex lege wykonalności nieprawomocnego aktu nadzoru  | str. 148

1.4.3.2.   Wstrzymanie wykonania aktu nadzoru  | str. 149

1.4.3.3.   Kontrola rozstrzygnięcia organu nadzoru wydanego w wyniku autokontroli  | str. 150

1.4.3.4.   Termin na wyznaczenie rozprawy, termin do rozpatrzenia sprawy  | str. 151

1.4.4.   Prawo do wyroku  | str. 153

1.4.4.1.   Podstawy uchylenia aktu nadzoru przez sąd administracyjny  | str. 153

1.4.4.2.   Rekonstrukcja wzorca legalnego (zgodnego z prawem) samorządowego aktu prawa miejscowego  | str. 155

1.4.4.3.   Prawo do wykonania wyroku sądowego  | str. 159

Rozdział 2

Kontrola administracyjna w samorządzie terytorialnym  | str. 161

2.1.   Uwagi wprowadzające  | str. 162

2.2.   Kontrola w samorządzie terytorialnym na tle systemu kontroli administracji i jej ogólna charakterystyka  | str. 169

2.3.   Kontrola administracyjna samorządu terytorialnego sprawowana przez podmioty spoza struktur samorządu (tzw. kontrola zewnętrzna)  | str. 176

2.4.   Kontrola administracyjna w ramach struktury samorządu terytorialnego (kontrola wewnątrz administracji samorządowej)  | str. 190

2.5.   Kontrola wewnętrzna sensu stricto w samorządowych jednostkach organizacyjnych (sygnalizacja problemu)  | str. 206

2.6.   Podsumowanie  | str. 209

Rozdział 3

Kontrola zarządcza  | str. 213

3.1.   Ewolucja koncepcji kontroli zarządczej  | str. 215

3.2.   Pojęcie kontroli zarządczej na gruncie regulacji prawnych  | str. 216

3.3.   Pojęcie kontroli zarządczej w nauce prawa  | str. 219

3.4.   Kontrola zarządcza jako kontrola wewnętrzna sensu stricto  | str. 222

3.5.   Architektura kontroli zarządczej  | str. 224

3.6.   Standardy kontroli zarządczej  | str. 225

3.7.   Odpowiedzialność za prawidłowe funkcjonowanie kontroli zarządczej  | str. 235

3.8.   Potrzeba wprowadzenia kontroli zarządczej w strukturach samorządu terytorialnego  | str. 240

Rozdział 4

Kierownictwo w samorządzie terytorialnym  | str. 243

4.1.   Pojęcie i zakres kierownictwa  | str. 246

4.1.1.    Definicja kierownictwa  | str. 246

4.1.2.   Akty kierownictwa i środki kierownictwa  | str. 249

4.1.3.   Odróżnienie kierownictwa od nadzoru, kontroli i koordynacji  | str. 251

4.1.4.   Zjawiska pośrednie – pojedynczy środek kierownictwa  | str. 252

4.1.5.   Skuteczność kierownictwa  | str. 252

4.1.6.   Układy kierownictwa  | str. 253

4.2.   Kierownictwo w układzie makroadministracyjnym  | str. 254

4.2.1.   Uwagi wstępne  | str. 254

4.2.2.   Zależności organizacyjne w samorządzie terytorialnym a decentralizacja i zasada samodzielności  | str. 255

4.2.3.   Zależności organizacyjne w samorządzie terytorialnym a dekoncentracja  | str. 258

4.2.4.   Formy działania administracji publicznej właściwe dla kierownictwa w sferze makroadministracyjnej i w układach pośrednich  | str. 261

4.2.4.1.   Prawo wewnętrzne  | str. 261

4.2.4.2.   Zarządzenia: regulamin organizacyjny  | str. 265

4.2.4.3.   Zarządzenia: inne czynności  | str. 266

4.2.4.4.   Uchwały jako akty kierownictwa  | str. 268

4.3.   Układy pośrednie  | str. 270

4.3.1.   Układ: jednostka samorządu terytorialnego a jednostka organizacyjna  | str. 270

4.3.2.   Układ: jednostka samorządu terytorialnego a spółka  | str. 273

4.3.3.   Układy pośrednie w funkcjonowaniu m.st. Warszawy  | str. 275

4.3.4.   Inne zależności organizacyjne w układach pośrednich w samorządzie terytorialnym  | str. 277

4.4.   Kierownictwo w ramach zespolenia oraz w sytuacjach nadzwyczajnych  | str. 277

4.4.1.   Istota zespolenia w samorządzie terytorialnym  | str. 278

4.4.2.   Kierownictwo w ramach zarządzania kryzysowego  | str. 279

4.4.3.   Kierownictwo w stanie klęski żywiołowej  | str. 282

4.4.4.   Kierownictwo w stanie wyjątkowym i w stanie wojennym  | str. 283

4.5.   Kierownictwo w układzie mikroadministracyjnym  | str. 284

4.5.1.   Podstawa i zakres  | str. 284

4.5.2.   Akty kierownictwa i środki kierownictwa w układzie mikroadministracyjnym  | str. 287

4.5.2.1.   Akty generalne  | str. 290

4.5.2.2.   Akty indywidualne  | str. 295

4.5.2.3.   Miękkie środki kierowania  | str. 307

4.5.2.4.   Kultura stosowania środków kierownictwa  | str. 312

Rozdział 5

Odpowiedzialność polityczna, finansowa, odszkodowawcza, karna (organu, funkcjonariusza i osób piastujących funkcje)  | str. 313

5.1.   Odpowiedzialność polityczna organów j.s.t.  | str. 320

5.1.1.    Założenia ustrojowe odpowiedzialności politycznej organów j.s.t.  | str. 320

5.1.2.   Odpowiedzialność polityczna  | str. 324

5.1.3.   Instrumenty odpowiedzialności politycznej organów j.s.t.  | str. 330

5.1.4.   Wotum zaufania  | str. 332

5.1.5.   Absolutorium  | str. 338

5.1.6.   Referendum odwoławcze  | str. 342

5.1.7.   Odpowiedzialność wyborcza  | str. 348

5.2.   Odpowiedzialność administracyjnoprawna (organu, funkcjonariusza i osób piastujących funkcje)  | str. 350

5.2.1.   Uwagi wstępne  | str. 350

5.2.2.   Odpowiedzialność organu administracji samorządowej  | str. 357

5.2.3.   Odpowiedzialność administracyjnoprawna funkcjonariusza i osób piastujących funkcje  | str. 362

5.2.4.   Wnioski  | str. 379

5.3.   Odpowiedzialność cywilnoprawna (organu, funkcjonariusza i osób piastujących funkcje)  | str. 382

5.3.1.   Odpowiedzialność odszkodowawcza jako podstawowy typ odpowiedzialności cywilnej organu władzy publicznej  | str. 382

5.3.2.   Regulacja odpowiedzialności za szkody wyrządzone działaniem władzy publicznej  | str. 386

5.3.3.   Podstawy i przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej za niezgodne z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej  | str. 389

5.3.3.1.   Powiązanie prawne regulacji konstytucyjnej z przepisami Kodeksu cywilnego  | str. 389

5.3.3.2.   Wyrządzenie szkody jako okoliczność warunkująca odpowiedzialność władzy publicznej  | str. 394

5.3.3.3.   Zdarzenie niezgodne z prawem i jego powiązanie ze szkodą  | str. 401

5.3.3.4.   Zakres podmiotowy  | str. 406

5.3.4.   Odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego określonego w art. 4171 k.c.  | str. 408

5.3.4.1.   Wyrządzenie szkody przez wydanie aktu normatywnego, prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji  | str. 408

5.3.4.2.   Wyrządzenie szkody przez niewydanie orzeczenia lub decyzji albo aktu normatywnego  | str. 412

5.3.4.3.   Względy słuszności  | str. 415

5.3.5.   Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa  | str. 419

5.3.5.1.   Przesłanki regresowej odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych  | str. 419

5.3.5.2.   Procedura dochodzenia odpowiedzialności regresowej  | str. 425

Rozdział 6

Sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego  | str. 429

6.1.   Istota samodzielności samorządu terytorialnego jako przedmiotu sądowej ochrony  | str. 432

6.1.1.    Pojęcie samodzielności jednostek samorządu terytorialnego  | str. 432

6.1.2.   Podmiotowość prawna samorządu terytorialnego  | str. 436

6.1.3.   Osobowość prawna samorządu terytorialnego  | str. 442

6.1.4.   Przestrzeń samodzielności samorządu terytorialnego  | str. 446

6.1.5.   Złożoność samodzielności samorządu terytorialnego  | str. 447

6.2.   Istota sądowej ochrony samodzielności samorządu terytorialnego  | str. 455

6.3.   Sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego jako gwarancja realizacji jego praw podmiotowych  | str. 457

6.3.1.   Ochrona samodzielności samorządu terytorialnego w postępowaniu przed sądem administracyjnym  | str. 460

6.3.1.1.   Legitymacja do złożenia skargi do sądu administracyjnego na akty nadzoru  | str. 462

6.3.1.2.   Legitymacja do występowania przed sądem administracyjnym w sporach kompetencyjnych i o właściwość  | str. 464

6.3.1.3.   Problem legitymacji do złożenia skargi do sądu administracyjnego na akty lub czynności z zakresu administracji publicznej  | str. 466

6.3.1.4.   Legitymacja w postępowaniu przed sądem administracyjnym „przeciwko” jednostce samorządu terytorialnego  | str. 473

6.3.2.   Legitymacja w postępowaniu przed sądem powszechnym  | str. 474

6.3.3.   Legitymacja w postępowaniu przed sądem karnym  | str. 476

6.3.4.   Legitymacja do uruchomienia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym  | str. 476

6.4.   Sądowa ochrona samodzielności samorządu terytorialnego jako zasada prawa  | str. 483

Rozdział 7

Kontrola instancyjna i samorządowe kolegia odwoławcze  | str. 487

7.1.   Samorządowe kolegia odwoławcze: pojęcie, geneza i kształtowanie się w czasie ich samodzielności ustrojowej i proceduralnej  | str. 492

7.1.1.    Przesłanki, ustrój i organizacja kolegium odwoławczego przy sejmiku samorządowym, a następnie samorządowego kolegium odwoławczego jako prawna konsekwencja samodzielności gminy  | str. 492

7.1.2.   Wyjaśnienie metody prezentacji problemów badawczych  | str. 508

7.1.3.   Pierwszy etap – byt prawny kolegium odwoławczego przy sejmiku samorządowym od wprowadzenia go do porządku prawnego i reaktywacji gminy z dniem 27.05.1990 r. po wejście w życie ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych, tj. do dnia 6.12.1994 r.  | str. 509

7.1.3.1.   Podstawy konstytucyjne samorządu terytorialnego  | str. 509

7.1.3.2.   Decentralizacja i samodzielność gminy  | str. 510

7.1.3.3.   Decentralizacja wobec instytucji jurysdykcji administracyjnej  | str. 512

7.1.3.4.   Samodzielność ustrojowa kolegium odwoławczego przy sejmiku samorządowym  | str. 514

7.1.4.   Drugi etap – od wejścia w życie ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych z dniem 6.12.1994 r. do czasu reformy administracji publicznej 1998/1999 z dniem 1.01.1999 r.  | str. 523

7.1.4.1.   Otoczenie konstytucyjne i ustawowe samorządowych kolegiów odwoławczych  | str. 523

7.1.4.2.   Następstwo prawne. Poszerzenie zakresu orzekania samorządowych kolegiów odwoławczych o sprawy cywilne – wykorzystanie niezależności ustrojowej SKO w kierunku organu quasi-sądowego (trybunału administracyjnego)  | str. 524

7.1.4.3.   Pozostałe regulacje ustrojowe i proceduralne: SKO jako państwowe jednostki budżetowe, organy kolegium, niezależność kolegium jako funkcja niezależności przewodniczącego i niezależności członków kolegium, analiza więzów organizacyjnych SKO z sejmikiem i Prezesem Rady Ministrów, kolegium jako niezależny organ administracji państwowej (ale nie rządowej)  | str. 526

7.1.5.   Trzeci etap – nowelizacja statusu SKO po wprowadzeniu trzystopniowego samorządu terytorialnego do dzisiaj z uwzględnieniem problematyki zmian Kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie dwuinstancyjności postępowania administracyjnego i holistycznego miejsca SKO w systemie administracji publicznej i ewentualnie sądownictwa administracyjnego  | str. 532

7.1.5.1.   Podstawy konstytucyjne, otoczenie prawne i aksjologiczne  | str. 532

7.1.5.2.   Przyczyny i kierunek nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym. Właściwość miejscowa, rzeczowa i instancyjna SKO. Specyfika samodzielności proceduralnej SKO  | str. 534

7.1.5.3.   Rozwiązania ustrojowo-organizacyjne dotyczące organów i członków SKO. Redefinicja statusu i charakteru prawnego kolegium jako organu administracyjnego  | str. 538

7.1.5.4.   Niezależność SKO wobec nadzoru Prezesa Rady Ministrów – ustawa z 25.11.2004 r. o zmianie ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych  | str. 542

7.1.6.   Podsumowanie  | str. 543

7.2.   Postępowanie przed kolegiami odwoławczymi przy sejmikach samorządowych  | str. 546

7.2.1.   Organizacja i właściwość kolegiów odwoławczych  | str. 546

7.2.2.   Postępowanie przed kolegium odwoławczym  | str. 551

7.3.   Postępowanie przed samorządowymi kolegiami odwoławczymi  | str. 556

7.3.1.   Organizacja samorządowych kolegiów odwoławczych  | str. 556

7.3.2.   Właściwość samorządowych kolegiów odwoławczych  | str. 562

7.3.3.   Właściwość prezesa samorządowego kolegium odwoławczego  | str. 570

7.3.4.   Wyłączenie właściwości samorządowego kolegium odwoławczego i jego prezesa  | str. 574

7.3.5.   Zasady działania samorządowych kolegiów odwoławczych  | str. 577

Rozdział 8

Mediacje administracyjne  | str. 587

8.1.   Istota mediacji administracyjnych w samorządzie terytorialnym  | str. 588

8.2.   Aksjologiczne uwarunkowania mediacji w praktyce działania organów samorządu terytorialnego  | str. 590

8.3.   Zakres mediacji administracyjnych  | str. 594

8.4.   Organ administracji samorządowej jako uczestnik mediacji  | str. 599

8.5.   Mediator w mediacjach administracyjnych  | str. 600

8.6.   Procedura stosowania mediacji administracyjnych  | str. 603

8.7.   Mediacje administracyjne – w kierunku egalitarnej komunikacji  | str. 606

Rozdział 9

Transformacja cyfrowa  | str. 609

9.1.   Wprowadzenie  | str. 613

9.2.   Pojęcie transformacji cyfrowej i jej uwarunkowania prawne  | str. 613

9.2.1.   Pojęcie transformacji cyfrowej  | str. 613

9.2.2.   Regulacja transformacji cyfrowej w Unii Europejskiej  | str. 616

9.3.   Elektroniczne usługi administracji publicznej  | str. 624

9.3.1.   Regulacje prawne usług  | str. 624

9.3.2.   Pojęcie usług i ich rodzaje a zadania publiczne  | str. 627

9.3.3.   Rozwój elektronicznych usług publicznych  | str. 631

9.3.4.   Uwierzytelnienie (usługi zaufania, podpis osobisty, profil zaufany)  | str. 635

9.3.5.   Platformy elektroniczne i portale dostępowe  | str. 639

9.3.6.   Elektroniczne zarządzanie dokumentacją  | str. 643

9.3.7.   Doręczenia elektroniczne  | str. 650

9.3.8.   Rejestry i systemy informacyjne a zadania samorządu terytorialnego (interoperacyjność)  | str. 656

9.3.9.   Dostępność cyfrowa stron internetowych  | str. 659

9.4.   Cyberbezpieczeństwo w jednostkach samorządu terytorialnego  | str. 661

9.4.1.   Samorząd terytorialny wobec cyberzagrożeń  | str. 661

9.4.2.   Cyberbezpieczeństwo i incydenty – uwagi terminologiczne  | str. 668

9.4.3.   Regulacja cyberbezpieczeństwa jednostek samorządu terytorialnego  | str. 673

9.4.4.   Perspektywy  | str. 677

9.5.   Inteligentny rozwój samorządu terytorialnego  | str. 678

9.5.1.   Nowe ujęcie innowacji w jednostkach samorządu terytorialnego  | str. 678

9.5.2.   Strategie, plany i programy rozwoju inteligentnych miast i wsi  | str. 681

9.5.3.   Korzyści i zagrożenia związane z inteligentnym rozwojem jednostek samorządu  | str. 686

Rozdział 10

Kreatywne wykorzystywanie zasobów. Drony, elektromobilność  | str. 689

10.1.    Kreatywność  | str. 691

10.2.    Rozwój w warunkach ograniczonych zasobów  | str. 695

10.3.    Prawna regulacja bezzałogowych statków powietrznych  | str. 699

10.4.    Lotnictwo cywilne i lotnictwo państwowe  | str. 701

10.5.    Drony – zagadnienia terminologiczne  | str. 702

10.6.    Kategorie lotów i klasy bezzałogowych statków powietrznych  | str. 703

10.7.    Loty w kategorii „otwartej”  | str. 706

10.8.    Loty w kategorii „szczególnej”  | str. 707

10.9.    Rejestracja operatorów, wymagane kompetencje pilotów  | str. 711

10.10.  Strefy geograficzne i koncepcja U-space  | str. 713

10.11.   Rozwój elektromobilności i infrastruktury paliw alternatywnych jako obszar kreatywnego zarządzania zasobami w samorządzie  | str. 717

10.12.  Kontekst polityki rozwoju i postulat spójności działań  | str. 720

10.13.  Rola samorządów w realizacji strategicznych celów w obszarze elektromobilności  | str. 724

10.14.  Rozwój infrastruktury ładowania pojazdów niskoemisyjnych  | str. 725

10.15.  Modernizacja floty użytkowanych pojazdów  | str. 728

10.16.  Kompetencje samorządów w zakresie ustanawiania szczególnych zasad użytkowania pojazdów niskoemisyjnych w ruchu drogowym  | str. 736

10.17.  Podsumowanie  | str. 740

Rozdział 11

Wyzwania stojące przed samorządem terytorialnym  | str. 743

11.1.    O potrzebie i przyczynach zmian w samorządzie terytorialnym  | str. 747

11.2.    Wyzwania o charakterze wewnątrzpaństwowym  | str. 749

11.2.1.  Wyzwania demograficzne  | str. 749

11.2.2.  Wyzwania terytorialne  | str. 755

11.2.3.  Wyzwania w zakresie władztwa ustrojowego  | str. 763

11.2.4.  Wyzwania w zakresie władztwa zadaniowego  | str. 767

11.2.5.  Wyzwania w zakresie władztwa finansowego  | str. 770

11.2.6.  Wyzwania w zakresie władztwa personalnego. Profesjonalizacja kadr samorządowych  | str. 771

11.2.7.  Polityzacja samorządu – wyzwanie do usamodzielnienia się samorządu terytorialnego od nadmiernego wpływu partii politycznych  | str. 775

Rozdział 12

Zewnętrzne i wewnętrzne problemy samorządu terytorialnego w świetle aktualnych wyzwań oraz ich możliwe rozwiązania  | str. 783

12.1.    Uwagi wstępne  | str. 786

12.2.    Polityzacja samorządu terytorialnego  | str. 791

12.3.    Kapitał ludzki i przywództwo  | str. 792

12.4.    Funkcje i kompetencje kierownicze  | str. 795

12.5.    Motywacja służby publicznej  | str. 797

12.6.    Transformacja cyfrowa  | str. 799

12.7.    Automatyzacja procesów decyzyjnych  | str. 802

12.8.    Dodatkowe źródła dochodów  | str. 804

12.9.    Zaangażowanie obywatelskie  | str. 805

12.10.  Kultura administracyjna  | str. 810

12.11.   Procesy i procedury administracyjne  | str. 812

12.12.  Zdolność administracyjna  | str. 814

12.13.  Reformy  | str. 816

12.14.  Zmiana organizacyjna  | str. 819

12.15.  Transfer obcych rozwiązań  | str. 822

Rozdział 13

Doktrynalne podstawy samorządu terytorialnego w państwach UE  | str. 825

13.1.    Wprowadzenie  | str. 829

13.2.    Internacjonalizacja prawa  | str. 834

13.3.    Kształtowanie się wspólnej aparatury pojęciowej  | str. 838

13.4.    Modelowe rozwiązania  | str. 840

13.4.1.  Samodzielność samorządu  | str. 841

13.4.2. Reformowanie samorządu  | str. 849

13.4.3. Legitymizacja samorządu  | str. 852

13.5.    Podsumowanie  | str. 855

Podsumowanie  | str. 857

Informacja o Stowarzyszeniu KOPIPOL  | str. 903

Autorzy  | str. 907