WYKAZ SKRÓTÓW | str. 15
WPROWADZENIE | str. 17
WSTĘP | str. 21
- Nauczyciel w warunkach zmian społecznych – misja, służba czy zawód? | str. 21
1.1. Współczesne teorie i wizje społeczeństwa – zarys problemu | str. 27
1.2. Role (cechy) nauczyciela w warunkach zmienności społecznej – misyjność, służba,
zadaniowość czy...? | str. 32
1.3. Zakończenie | str. 40
Literatura | str. 40
- Pedeutologia ku zmianie zawodu nauczyciela | str. 42
2.1. Wprowadzenie | str. 42
2.2. Rekrutacja kandydatów do zawodu nauczycielskiego | str. 44
2.3. Kształcenie nauczycieli | str. 45
2.4. Rozwój i awans zawodowy nauczyciela | str. 48
2.5. Nauczyciel w szkole informatycznej | str. 52
2.6. Takt i nietakt pedagogiczny | str. 55
2.7. Zakończenie | str. 56
Literatura | str. 57
I
NAUCZYCIEL W RZECZYWISTOŚCI ORGANIZACYJNEJ JEDNOSTKI OŚWIATOWEJ | str. 59
- Zarządzanie potencjałem nauczycieli w szkole i placówce oświatowej w kontekście pracy indywidualnej i zespołowej | str. 60
1.1. Zarządzanie zasobami ludzkimi w pracy pedagogicznej jednostki oświatowej | str. 63
1.2. Specyfika pracy pedagogicznej | str. 64
1.3. Porównanie i użycie pojęcia „przywódca” | str. 65
1.4. Budowanie wewnętrznego systemu komunikacji oświatowej oraz komunikowanie w jego jednostkach | str. 67
1.5. Osiąganie celów dydaktyczno-wychowawczych i opiekuńczych na kanwie autorytetu nauczyciela | str. 69
1.6. Retoryka i jej rola w procesie komunikacji nauczyciela z uczniami i środowiskiem lokalnym szkoły (placówki) | str. 71
1.7. Podsumowanie | str. 78
Literatura | str. 78
- Oczekiwania społeczne wobec nauczyciela | str. 82
2.1. Motywy wyboru zawodu nauczyciela | str. 82
2.2. Przyczyny spadku popularności zawodu nauczyciela | str. 89
2.3. Wspomaganie udzielane nauczycielowi na początku jego drogi zawodowej –
w świetle badań | str. 92
2.4. Rekomendacje komisji europejskiej | str. 95
2.5. Cechy i zachowania określane mianem pożądanych społecznie | str. 97
2.6. Konieczność zmian w profesjonalizacji nauczycieli | str. 100
2.7. Co po wyborze zawodu? Wgląd do wyników badań | str. 115
Literatura | str. 116
- Doskonalenie i wspomaganie pracy nauczyciela | str. 117
3.1. Zadania nadzoru pedagogicznego w podnoszeniu jakości kształcenia i wychowania | str. 123
3.2. Doskonalenie nauczycieli na poziomie wewnątrzszkolnych działań w obszarze
doskonalenia | str. 128
3.3. Odniesienie do czynników salutogennych | str. 129
3.4. Podsumowanie | str. 132
Literatura | str. 132
- Polityka kadrowa dyrektora szkoły w zakresie podnoszenia kwalifikacji i kompetencji kadry pedagogicznej | str. 133
Literatura | str. 147
II
PRZYGOTOWANIE I ROZWÓJ ZAWODOWY NAUCZYCIELA JAKO WARTOŚĆ WE WSPÓŁCZESNYCH KONCEPCJACH EUROPEJSKICH | str. 148
- Podstawowe wymagania kwalifikacyjne | str. 148
Literatura | str. 157
- Predyspozycje zawodowe | str. 157
2.1. Modele pracy nauczyciela wg Stefana Wołoszyna | str. 158
2.2. Kwalifikacje zawodowe określone przepisami prawa | str. 159
2.3. Przygotowanie pedagogiczne – umocowanie w prawie | str. 160
Literatura | str. 161
- Obszary kompetencji kluczowych | str. 162
3.1. Kompetencje społeczne nauczyciela – ujęcie praktyczne | str. 162
3.1.1. Definicja kompetencji społecznych | str. 162
3.1.2. Kompetencje społeczne a jakość życia | str. 163
3.1.3. Kompetencje społeczne niezbędne w pracy nauczyciela | str. 163
3.1.4. Rzecz o asertywności | str. 164
3.1.5. Negocjacje – definicja, etapy i metody | str. 167
3.1.6. Budowanie autorytetu w pracy z grupą | str. 169
3.1.7. Radzenie sobie ze stresem | str. 170
3.1.8. Typy zachowań a role zespołowe w szkole | str. 172
Literatura | str. 176
3.2. Kompetencje dydaktyczne nauczyciela | str. 177
Literatura | str. 193
3.3. Kompetencje cyfrowe | str. 194
Literatura | str. 207
- Aspekty zarządzania procesami pedagogicznymi | str. 208
4.1. Elementy zarządzania procesowego w kształceniu i wychowaniu | str. 208
4.1.1. Uczeń zdolny i jego charakterystyka | str. 210
4.1.2. Miejsce i rola ucznia | str. 211
4.1.3. Studium przypadku jako inspiracja do poszukiwań dydaktycznych w naukach o zarządzaniu procesowym | str. 213
4.1.4. Identyfikacja i diagnoza ucznia zdolnego w podejściu procesowym | str. 215
4.1.5. Podsumowanie | str. 224
Literatura | str. 226
4.2. Kluczowe role nauczyciela w procesie współczesnych przemianach edukacyjnych | str. 227
4.2.1. Koncepcja nauczyciela XXI wieku – gotowość do zmiany – wskazanie
kluczowych cech nauczyciela | str. 229
4.2.2. Charakterystyka przemian edukacyjnych | str. 230
Literatura | str. 247
4.3. Szczególne zadania uczelni pedagogicznych | str. 248
4.3.1. Ciągłość rozwoju a zmiany w szkolnictwie wyższym | str. 248
4.3.2. Inercja, zarządzanie, zainteresowanie rynku pracy, mistyfikacje | str. 249
4.3.3. Zarządzanie systemowe | str. 254
4.3.4. Kształcenie pedagogów – osiągnięcia i dysfunkcje | str. 259
Literatura | str. 263
4.4. Obszary i mechanizmy kształcenia i doskonalenia pracy nauczyciela | str. 264
Literatura | str. 286
- Zmiany systemowe i edukacyjne w szkole | str. 287
5.1. Istota i cel zmian w edukacji szkolnej | str. 290
5.2. Rozwój kompetencji zawodowych nauczyciela w kontekście zmian systemowych
i edukacyjnych – priorytet jakości | str. 291
5.3. Podsumowanie | str. 293
Literatura | str. 295
- Oceny efektywności pracy nauczyciela w kontekście założeń systemu oświaty w Polsce – próba ogólna | str. 296
6.1. System oświaty w Polsce | str. 296
6.2. Edukacja najmłodszych | str. 300
6.3. Edukacja przedszkolna | str. 300
6.4. Edukacja podstawowa | str. 301
6.5. Edukacja ponadpodstawowa | str. 302
6.6. Koncepcja oceny efektywności pracy nauczyciela | str. 304
6.7. Metody oceny efektywności pracy nauczyciela | str. 305
6.8. Założenia systemu oświaty a ocena efektywności pracy nauczyciela | str. 306
6.9. Indywidualizacja nauczania | str. 306
6.10. Ciągłe szkolenie i rozwój | str. 307
6.11. Zaangażowanie uczniów i rodziców | str. 308
Literatura | str. 309
- Ocena efektywności pracy nauczyciela w kontekście założeń systemu oświaty w Finlandii | str. 310
7.1. Edukacja przedszkolna | str. 314
7.2. Edukacja podstawowa | str. 315
7.3. Edukacja średnia | str. 316
7.4. Edukacja zawodowa | str. 317
7.5. Edukacja artystyczna | str. 318
7.6. Koncepcja oceny efektywności pracy nauczyciela | str. 319
7.7. Metody oceny efektywności pracy nauczyciela | str. 320
7.8. Założenia systemu oświaty a ocena efektywności pracy nauczyciela | str. 321
Literatura | str. 322
- Obraz reformy systemu oświaty w Singapurze w kontekście efektów pracy nauczyciela | str. 326
8.1. System oświaty w Singapurze – fundamenty systemu i ich wdrożenie | str. 328
8.2. Wsparcie procesowe | str. 332
Literatura | str. 340
III
PROGRAMOWANIE ROZWOJU ZAWODOWEGO NAUCZYCIELA | str. 341
- Proces awansu zawodowego – potrzeby i wymagania | str. 341
1.1. Rozwój osobowy i zawodowy nauczyciela – założenia | str. 341
1.2. „Stopniowanie” awansu zawodowego | str. 345
1.3. Niejasna strategia tworzenia spójnego i komplementarnego statusu zawodowego
nauczycieli | str. 347
Literatura | str. 352
- Nowa rola i zadania mentora na drodze awansu nauczyciela początkującego | str. 352
2.1. Mentoring jako droga wsparcia nauczyciela początkującego | str. 356
2.2. Definicje mentoringu | str. 357
2.3. Wskazanie mentora zadaniem dyrektora szkoły | str. 359
2.4. Mentor a dyrektor szkoły | str. 366
Literatura | str. 368
- Motywacja do podnoszenia poziomu wykształcenia i kompetencji zawodowych | str. 369
3.1. Pojęcie rozwoju zawodowego nauczyciela | str. 369
3.2. Odniesienie do rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego
przez nauczycieli, stopni zawodowych i roli opiekuna stażu/mentora | str. 370
3.2.1. Sposoby inspirowania nauczycieli do podnoszenia swoich kwalifikacji | str. 371
3.2.2. Rozwój szkoły jako organizacji (także poszczególnych jej podmiotów) | str. 373
3.3. Wdrażanie zmiany dotyczącej podnoszenia kwalifikacji i kompetencji kadry | str. 374
Literatura | str. 375
- Przywództwo w edukacji – jego miejsce i rola | str. 376
4.1. Wprowadzenie | str. 376
4.2. Przywództwo stałe i okresowe w edukacji | str. 378
4.3. Grupy wewnątrzszkolne | str. 379
4.4. Przywództwo w edukacji w kontekście problematyki więzi | str. 380
4.5. Więzi obiektywne, subiektywne i behawioralne | str. 380
4.6. Więź moralna: zaufanie, lojalność, solidarność | str. 382
4.7. Przywództwo formalne i nieformalne | str. 387
4.8. Uwagi podsumowujące | str. 390
Literatura | str. 392
- Badania w działaniu na rzecz rozwoju kompetencji metodycznych nauczyciela | str. 393
5.1. Przesłanki do działań rozwojowych | str. 393
5.2. Nurty edukacji alternatywnej | str. 394
5.3. Wstęp do problematyki badań | str. 394
5.4. Specyfika warsztatu badawczego, czyli badanie w działaniu (w procesie doskonalenia) | str. 397
5.5. Ustalenie specyficznych właściwości „badania w działaniu” | str. 400
5.6. Uwagi końcowe | str. 403
Literatura | str. 405
- Model, standard czy profil zawodowy współczesnego nauczyciela | str. 405
6.1. Umiejętności, kwalifikacje, kompetencje i profil zawodowy nauczyciela | str. 408
6.2. Modele pracy nauczyciela | str. 417
6.3. Podsumowanie | str. 421
Literatura | str. 422
- Motywacyjna rola oceny pracy nauczyciela i jej wpływ na zmiany w szkole | str. 424
7.1. Sylwetka współczesnego nauczyciela | str. 425
7.2. Motywacja zewnętrzna i wewnętrzna | str. 427
7.3. Motywacja materialna i pozamaterialna | str. 429
7.4. Wpływ oceny pracy nauczyciela na jego motywację do pracy | str. 431
7.5. Ocena pracy nauczyciela ubiegającego się o kolejny stopień awansu zawodowego | str. 433
7.6. Podsumowanie | str. 434
Literatura | str. 434
- Ocena pracy jako wyznacznik profesjonalizmu w codziennej pracy zawodowej nauczyciela | str. 435
8.1. Profesjonalizm zawodowy nauczycieli | str. 435
8.2. Istota oceny pracy nauczyciela | str. 439
8.3. Podstawa prawna oceny pracy nauczyciela | str. 440
8.4. Przykładowe standardy wymagań w zakresie oceny pracy nauczyciela | str. 441
8.5. Podsumowanie | str. 444
Literatura | str. 446
IV
KOMPETENCJE ZAWODOWE NAUCZYCIELA | str. 447
- Kompetencje społeczne nauczycieli sztuką oddziaływań pedagogicznych | str. 448
- Kompetencje – podstawowe pojęcia i znaczenia | str. 448
- Założenia do budowania standardu zawodu nauczyciela | str. 455
- Kompetencje nauczyciela z perspektywy oczekiwań w zakresie kompetencji ogólnych
i kluczowych | str. 487 - Metakompetencje | str. 511
- Zweryfikowana lista kompetencji kluczowych | str. 514
- Konkluzje i sugestie | str. 519
7.1. Pięć modułów kształcenia według rozporządzenia z 2012 r. | str. 520
7.2. Moduły kształcenia według aktualnie obowiązującego rozporządzenia z 2019 r. | str. 525
7.3. Propozycja zmian w systemie kształcenia i doskonalenia nauczycieli | str. 529
Literatura | str. 535
- Nauczyciel w dobie edukacji włączającej | str. 539
8.1. Zamierzenia a kwalifikacje nauczycieli wynikające z ram prawa | str. 543
- Warsztat pracy nauczyciela | str. 559
9.1. Definicja | str. 559
9.2. Dwa bloki czynników warunkujących przebieg pracy | str. 559
9.3. Uwarunkowania warsztatu pracy nauczyciela – czynniki | str. 560
9.4. Elementy składowe warsztatu pracy | str. 561
9.5. Materialna część warsztatu pracy nauczyciela w świetle badań i kontroli | str. 563
9.6. Krótka informacja prawna | str. 566
Literatura | str. 569
- Kompetencje cyfrowe w praktyce nauczyciela | str. 570
Literatura | str. 577
- Standaryzacja zawodu nauczyciela | str. 577
11.1. Klasyfikacja zawodów, umiejętności i specjalności na potrzeby rynku pracy | str. 580
11.2. Kwalifikacje niezbędne do zatrudnienia na stanowisku nauczyciela lub innego
specjalisty | str. 583
11.3. Proponowane kierunki i obszary standaryzacji zawodowej nauczyciela | str. 590
V
WYBRANE ZAGADNIENIA SPECYFIKI PRACY NAUCZYCIELA | str. 591
- Koncepcja lokalna systemu wynagradzania nauczyciela | str. 592
Literatura | str. 597
- Rzeczywisty czas pracy nauczyciela | str. 598
2.1. Rzeczywisty czas pracy nauczycieli w badaniach najwyższej izby kontroli | str. 608
2.2. Nauczyciele – menedżerowie czasu na etacie | str. 610
Literatura | str. 617
- Wypalenie zawodowe nauczycieli | str. 618
3.1. Mechanizm powstawania wypalenia zawodowego i jego komponenty | str. 624
3.2. Wypalenie zawodowe polskich nauczycieli | str. 626
3.3. Przyczyny występowania wypalenia zawodowego i budowa dróg wsparcia | str. 629
Literatura | str. 635
PODSUMOWANIE | str. 637
Literatura | str. 641
WYKAZ SCHEMATÓW, TABEL I WYKRESÓW | str. 643
O AUTORACH | str. 645
