Wykaz skrótów | str. 17

Wstęp | str. 21

Rozdział I
Geneza i pojęcie zawisłości sprawy | str. 27

1. Geneza instytucji zawisłości sprawy | str. 27

2. Pojęcie zawisłości sprawy w poglądach doktryny prawa postępowania cywilnego wybranych państw europejskich | str. 31

2.1. Uwagi wstępne | str. 31

2.2. Pojęcie zawisłości sprawy w wybranych systemach prawnych pochodzenia romańskiego | str. 33

2.2.1. Włochy | str. 33

2.2.2. Hiszpania | str. 35

2.2.3. Francja | str. 37

2.2.4. Belgia | str. 38

2.3. Pojęcie zawisłości sprawy w wybranych systemach prawnych pochodzenia germańskiego | str. 38

2.3.1. Uwagi wstępne | str. 38

2.3.2. Niemcy | str. 39

2.3.3. Austria | str. 41

2.3.4. Liechtenstein | str. 42

2.3.5. Szwajcaria | str. 42

3. Pojęcie zawisłości sprawy w poglądach polskiej doktryny postępowania cywilnego i orzecznictwa | str. 44

4. Analiza poglądów na temat pojęcia zawisłości sprawy | str. 48

5. Próba zdefiniowania pojęcia zawisłości sprawy | str. 63

6. Zawisłość sprawy jako przesłanka procesowa | str. 68

Rozdział II
Funkcje zawisłości sprawy | str. 75

1. Uwagi wstępne | str. 75

2. Funkcja stabilizacyjno-porządkująca | str. 78

3. Funkcja zadośćuczynienia postulatowi ekonomii procesowej (funkcja ekonomiczna) | str. 84

4. Funkcja zapobiegania konfliktom między orzeczeniami (funkcja prewencyjna) | str. 89

5. Funkcja ochrony pozwanego przed wikłaniem go w wielokrotne postępowania w tej samej sprawie i zapewnienia mu możliwości podjęcia obrony (funkcja ochronno-gwarancyjna) | str. 101

6. Funkcja poszanowania działalności jurysdykcyjnej sądów | str. 104

Rozdział III
Zawisłość sprawy w świetle konstytucyjnej zasady prawa do sprawiedliwego postępowania sądowego i zasad postępowania cywilnego | str. 110

1. Uwagi wstępne | str. 110

2. Prawo do sprawiedliwego postępowania sądowego | str. 111

2.1. Uwagi ogólne | str. 111

2.2. Treść prawa do sprawiedliwego postępowania cywilnego - wzmianka | str. 113

3. Prawo do powództwa w świetle prawa do sądu | str. 118

4. Prawo pozwanego do obrony jako element treści prawa do sprawiedliwego postępowania sądowego | str. 120

5. Wpływ powstania stanu zawisłości sprawy na prawo do sprawiedliwego postępowania cywilnego | str. 123

5.1. Uwagi wstępne | str. 123

5.2. Zawisłość sprawy a prawo dostępu do sądu | str. 125

5.3. Zawisłość sprawy a prawo do postępowania zgodnego z wymogami sprawiedliwości proceduralnej | str. 129

5.4. Zawisłość sprawy a prawo do uzyskania wyroku w rozsądnym terminie | str. 132

5.5. Zawisłość sprawy a prawo do sprawiedliwego postępowania sądowego - podsumowanie | str. 133

5.6. Zawisłość sprawy w kontekście zasad kontradyktoryjności i równości jako elementów prawa do słusznego rozpatrzenia sprawy | str. 142

Rozdział IV
Czasowe ramy zawisłości sprawy | str. 151

1. Uwagi wstępne | str. 151

2. Moment początkowy zawisłości sprawy - uwagi ogólne | str. 152

3. Moment początkowy zawisłości sprawy w świetle przepisów kodeksu postępowania cywilnego | str. 160

3.1. Doręczenie odpisu pozwu pozwanemu | str. 160

3.1.1. Uwagi wstępne | str. 160

3.1.2. Doręczenie właściwe, zastępcze i per aviso | str. 162

3.1.3. Doręczenie do rąk kuratora ustanowionego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu | str. 165

3.1.4. Skutki nieprawidłowego doręczenia dla powstania zawisłości sprawy | str. 171

3.1.5. Skutki braku doręczenia odpisu pozwu pozwanemu dla powstania stanu zawisłości sprawy | str. 174

3.2. Powzięcie przez pozwanego wiedzy na temat nowych roszczeń zgłoszonych przez powoda w toku postępowania | str. 176

3.2.1. Wystąpienie przez powoda z nowym roszczeniem zamiast pierwotnie zgłoszonego oraz zgłoszenie innych roszczeń obok dotychczas dochodzonego na rozprawie w obecności pozwanego | str. 176

3.2.2. Wystąpienie przez powoda z nowym roszczeniem zamiast pierwotnie zgłoszonego oraz zgłoszenie innych roszczeń obok dotychczas dochodzonego w innych wypadkach niż na rozprawie w obecności pozwanego | str. 177

3.3. Moment powstania zawisłości sprawy w przypadku wytoczenia powództwa w postępowaniu grupowym | str. 178

3.4. Powstanie zawisłości sprawy w przypadku wytoczenia powództwa wzajemnego | str. 182

3.5. Powstanie zawisłości sprawy w postępowaniu nakazowym i upominawczym | str. 182

3.6. Powstanie zawisłości sprawy w przypadku wydania przez sąd wyroku zaocznego | str. 183

4. Wpływ przebiegu postępowania na trwanie stanu zawisłości sprawy | str. 184

5. Wygaśnięcie zawisłości sprawy | str. 190

5.1. Uwagi ogólne w kwestii sposobów zakończenia stanu zawisłości sprawy | str. 190

5.2. Sposoby zakończenia zawisłości sprawy | str. 192

5.2.1. Wygaśnięcie zawisłości sprawy jako następstwo wydania przez sąd prawomocnego wyroku | str. 192

5.2.2. Wygaśnięcie zawisłości sprawy w następstwie podjęcia przez strony czynności dyspozycyjnych | str. 193

5.2.3. Wygaśnięcie zawisłości w wyniku zakończenia postępowania z przyczyn formalnych | str. 194

5.2.3.1. Odrzucenie pozwu | str. 194

5.2.3.2. Umorzenie postępowania na skutek niepodjęcia postępowania zawieszonego | str. 194

5.2.3.3. Umorzenie postępowania z powodu niedopuszczalności wydania wyroku | str. 195

5.2.4. Inne przypadki wygaśnięcia zawisłości sprawy | str. 195

6. Restytucja stanu zawisłości sprawy | str. 197

Rozdział V
Skutki zawisłości sprawy | str. 202

1. Charakterystyka i klasyfikacja skutków zawisłości sprawy | str. 202

2. Skutki zawisłości sprawy wobec postępowania, w którym stan zawisłości powstał (skutki wewnętrzne zawisłości) | str. 203

2.1. Uwagi wstępne | str. 203

2.2. Stabilizacja podmiotowa postępowania | str. 205

2.2.1. Granice podmiotowe postępowania | str. 205

2.2.2. Utrwalenie zakresu podmiotowego w przypadku zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem | str. 207

2.2.3. Utrwalenie zakresu podmiotowego w przypadku następstwa procesowego, niebędącego wynikiem następstwa prawnego | str. 211

2.2.4. Utrwalenie zakresu podmiotowego w przypadku podmiotowych zmian powództwa według przepisów art. 194 i 196 k.p.c. | str. 214

2.3. Stabilizacja przedmiotowa postępowania | str. 215

2.3.1. Wpływ zawisłości sprawy na dopuszczalność, względnie zakaz przedmiotowej zmiany powództwa | str. 216

2.3.2. Wpływ zbycia rzeczy lub prawa objętych sporem na bieg postępowania | str. 217

2.3.3. Dopuszczalność podejmowania czynności dyspozytywnych | str. 218

2.3.4. Możliwość przygotowania przez pozwanego obrony | str. 219

2.4. Wpływ powstania zawisłości sprawy na zgłoszenie interwencji głównej, ubocznej i przypozwania | str. 223

2.4.1. Interwencja uboczna i przypozwanie | str. 223

2.4.2. Interwencja główna | str. 228

2.5. Wpływ powstania zawisłości sprawy na dopuszczalność wytoczenia powództwa wzajemnego | str. 229

3. Skutek zawisłości sprawy wobec innych postępowań w tej samej sprawie (skutek zewnętrzny zawisłości) | str. 232

3.1. Niedopuszczalność wszczęcia ponownego postępowania o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami jako skutek zawisłości | str. 232

3.2. Tożsamość czy identyczność - wyjaśnienia terminologiczne | str. 235

3.3. Tożsamość przedmiotu procesów | str. 238

3.3.1. Roszczenie procesowe jako przedmiot procesu | str. 238

3.3.2. Tożsamość żądania i podstawy faktycznej jako warunek skutku zawisłości w postaci niedopuszczalności wszczęcia ponownego postepowania w tej samej sprawie | str. 242

3.3.3. Tożsamość przedmiotu w przypadku dochodzenia kilku roszczeń | str. 250

3.3.3.1. Tożsamość w przypadku kumulatywnego dochodzenia roszczeń | str. 250

3.3.3.2. Tożsamość w przypadku dochodzenia roszczenia głównego i ewentualnego | str. 255

3.3.3.3. Tożsamość w przypadku dochodzenia roszczeń alternatywnych | str. 260

3.3.4. Dochodzenie części roszczenia | str. 262

3.3.5. Tożsamość w przypadku dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym | str. 265

3.4. Tożsamość podmiotowa | str. 267

3.4.1. Występowanie przez strony dwóch postępowań w odwróconych rolach procesowych | str. 267

3.4.2. Strony w znaczeniu formalnym i materialnym | str. 267

3.4.3. Tożsamość stron w przypadku wytoczenia powództwa w postępowaniu grupowym | str. 272

3.4.4. Tożsamość stron w przypadku wielopodmiotowości postępowania | str. 275

3.4.5. Tożsamość w przypadku podmiotów objętych tzw. rozszerzoną prawomocnością materialną wyroku | str. 276

3.4.5.1. Uwagi wstępne | str. 276

3.4.5.2. Legitymacja procesowa ściśle określonych w ustawie podmiotów | str. 278

3.4.5.3. Legitymacja do wytoczenia powództwa przyznana każdemu, kto ma w tym interes prawny | str. 279

3.4.6. Legitymacja procesowa przyznana określonemu kręgowi podmiotów (legitymacja grupowa) | str. 284

3.4.7. Legitymacja procesowa przyznana nieokreślonemu kręgowi podmiotów, posiadających interes prawny w wytoczeniu powództwa (wielość legitymacji procesowych indywidualnych) | str. 288

3.4.8. Tożsamość stron w razie następstwa procesowego | str. 290

3.5. Tożsamość celu postępowań | str. 293

3.5.1. Uwagi wstępne | str. 293

3.5.2. Powództwo o zasądzenie świadczenia a powództwo o ustalenie istnienia albo nieistnienia prawa lub stosunku prawnego | str. 294

3.5.3. Powództwo o zasądzenie świadczenia a powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego | str. 307

3.5.4. Powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego a powództwo o ustalenie istnienia albo nieistnienia prawa lub stosunku prawnego | str. 313

3.6. Tożsamość postępowań w przypadku zgłoszenia interwencji głównej, ubocznej i przypozwania | str. 316

3.6.1. Stosunek pomiędzy postępowaniem toczącym się między stronami a postępowaniem wszczętym poprzez zgłoszenie interwencji głównej | str. 316

3.6.2. Stosunek pomiędzy postępowaniem, w którym została zgłoszona interwencja uboczna, a postępowaniem wszczętym poprzez interwenienta ubocznego przeciwko jednej ze stron | str. 319

3.6.3. Stosunek pomiędzy postępowaniem, w którym dokonano przypozwania a postępowaniem wszczętym poprzez interwenienta ubocznego przeciwko jednej ze stron | str. 324

3.7. Badanie tożsamości sprawy przez sąd | str. 325

3.7.1. Uwzględnianie przez sąd zawisłości sprawy z urzędu | str. 325

3.7.2. Uwzględnienie zawisłości sprawy na zarzut pozwanego | str. 326

3.7.3. Zakres badania sądu | str. 327

Rozdział VI
Kwestia zawisłości zarzutu potrącenia | str. 329

1. Uwagi wstępne | str. 329

2. Potrącenie jako treść zarzutu procesowego | str. 333

3. Charakter prawny zarzutu potrącenia z punktu widzenia funkcji przypisywanej jego podniesieniu w procesie | str. 335

3.1. Uwagi wstępne | str. 335

3.2. Zarzut potrącenia jako środek obrony pozwanego | str. 336

3.3. Zarzut potrącenia jako forma dochodzenia roszczeń | str. 339

4. Ocena wpływu podniesienia zarzutu potrącenia na powstanie stanu zawisłości co do roszczeń objętych oświadczeniem o potrąceniu | str. 347

4.1. Uwagi wstępne | str. 347

4.2. Funkcje potrącenia | str. 349

4.3. Oświadczenie o potrąceniu i jego skutki na płaszczyźnie materialnoprawnej | str. 350

4.4. Oświadczenie o potrąceniu a procesowy zarzut potrącenia | str. 353

4.5. Potrącenie a postępowanie sądowe | str. 355

4.5.1. Potrącenie dokonane przed wytoczeniem powództwa | str. 355

4.5.2. Potrącenie w toku postępowania sądowego | str. 360

5. Zarzut potrącenia a zawisłość sprawy | str. 362

Rozdział VII
Wzajemne relacje pomiędzy sądowym postępowaniem rozpoznawczym a innymi postępowaniami cywilnymi z punktu widzenia powstania i skutków zawisłości sprawy | str. 370

1. Postępowanie przed sądem cywilnym a postępowanie wszczęte na skutek wytoczenia powództwa adhezyjnego | str. 370

1.1. Uwagi wstępne | str. 370

1.2. Wpływ toczenia się postępowania przed sądem cywilnym na dopuszczalność wytoczenia powództwa adhezyjnego | str. 372

1.3. Wpływ toczenia się postępowania przed sądem karnym na dopuszczalność wszczęcia postępowania cywilnego | str. 376

2. Sądowe postępowanie rozpoznawcze a postępowanie pojednawcze | str. 380

2.1. Uwagi wstępne | str. 380

2.2. Wpływ toczenia się postępowania rozpoznawczego na dopuszczalność zawezwania do próby ugodowej | str. 381

2.3. Wpływ toczenia się postępowania pojednawczego na dopuszczalność wytoczenia powództwa | str. 386

3. Postępowanie sądowe a pozasądowe postępowanie mediacyjne | str. 389

3.1. Uwagi wstępne | str. 389

3.2. Wpływ toczenia się postępowania sądowego na dopuszczalność wszczęcia mediacji pozasądowej | str. 391

3.3. Wpływ toczącej się mediacji pozasądowej na dopuszczalność wszczęcia postępowania sądowego | str. 395

4. Postępowanie sądowe a postępowanie przed komisją pojednawczą w sprawach z zakresu prawa pracy | str. 396

4.1. Uwagi wstępne | str. 396

4.2. Wpływ toczenia się postępowania przed komisją pojednawczą na dopuszczalność wszczęcia postępowania sądowego | str. 397

4.3. Wpływ toczącego się postępowania przed sądem pracy na dopuszczalność wszczęcia postępowania przed komisją pojednawczą | str. 402

5. Postępowanie sądowe a postępowanie przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych | str. 402

5.1. Uwagi wstępne | str. 402

5.2. Wpływ postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych na dopuszczalność wszczęcia postępowania sądowego | str. 404

5.3. Wpływ toczenia się postępowania sądowego na dopuszczalność wszczęcia postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych | str. 405

6. Postępowanie przed sądem państwowym a postępowanie przed sądem polubownym | str. 405

6.1. Uwagi wstępne | str. 405

6.2. Wpływ toczenia się postępowania przed sądem polubownym na dopuszczalność wszczęcia postępowania przed sądem państwowym | str. 409

6.3. Wpływ toczenia się postępowania przed sądem państwowym na dopuszczalność wszczęcia postępowania przed sądem polubownym | str. 412

Rozdział VIII
Zawisłość sprawy w prawie Unii Europejskiej | str. 414

1. Zawisłość sprawy w przepisach rozporządzenia Rady nr 44/2001/WE z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (oraz w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych) | str. 414

1.1. Zawisłość sprawy jako autonomiczne pojęcie prawa Unii Europejskiej | str. 414

1.2. Przesłanki uwzględniania zawisłości sprawy przez sądy państw członkowskich | str. 417

1.2.1. Tożsamość spraw | str. 417

1.2.1.1. Tożsamość podmiotowa | str. 417

1.2.1.2. Tożsamość przedmiotowa | str. 422

1.3. Moment początkowy stanu zawisłości sprawy | str. 427

1.4. Postępowanie sądu w celu stwierdzenia zawisłości sprawy | str. 435

1.4.1. Uwagi wstępne | str. 435

1.4.2. Obowiązek sądu, przed którym postępowanie zostało wszczęte jako drugie, zawieszenia postępowania z urzędu | str. 437

1.4.3. Ustalenie jurysdykcji sądu, przed którym postępowanie zostało wszczęte wcześniej | str. 440

1.5. Zawisłość sprawy w przypadku jurysdykcji wyłącznej | str. 442

1.5.1. Jurysdykcja wyłączna przysługująca obydwóm sądom, w których wszczęto postępowanie w tej samej sprawie | str. 442

1.5.2. Jurysdykcja wyłączna przysługująca jednemu z sądów, przed którymi wszczęto postępowanie w tej samej sprawie | str. 444

1.5.3. Jurysdykcja wyłączna wynikająca z umowy prorogacyjnej co do jurysdykcji | str. 448

2. Zawisłość sprawy w świetle przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej | str. 452

2.1. Uwagi wstępne | str. 452

2.2. Pojęcie false litispendence | str. 455

2.2.1. Autonomiczne pojęcie tożsamości przedmiotowej | str. 455

2.2.2. Tożsamość stron | str. 459

2.3. Moment powstania stanu zawisłości | str. 460

2.4. Uprawnienie strony do podjęcia działań przed sądem, przed którym najpierw wytoczono powództwo, w przypadku stwierdzenia braku jurysdykcji przez sąd, w którym powództwo zostało wytoczone później | str. 461

Rozdział IX
Zawisłość sprawy w międzynarodowym prawie postępowania cywilnego | str. 464

1. Uwagi wstępne | str. 464

2. Zawisłość sprawy w umowach międzynarodowych | str. 465

2.1. Zawisłość sprawy w umowach międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną | str. 465

2.2.1. Unormowania zawisłości sprawy w umowach dwustronnych z udziałem Rzeczypospolitej Polskiej | str. 465

2.2.2. Konwencja z Lugano jako przykład umowy bilateralnej zawierającej regulacje w przedmiocie zawisłości sprawy | str. 467

3. Zawisłość sprawy w świetle przepisów kodeksu postępowania cywilnego o międzynarodowym postępowaniu cywilnym | str. 472

3.1. Przesłanki uwzględnienia stanu zawisłości sprawy w postępowaniu przed sądem zagranicznym przez sąd polski | str. 472

3.1.1. Tożsamość sprawy | str. 473

3.1.1.1. Ocena tożsamości podmiotowej i przedmiotowej spraw według prawa wewnętrznego państwa, w którym postępowanie zostało wszczęte | str. 473

3.1.1.2. Pojęcie tożsamości podmiotowo-przedmiotowej spraw w postępowaniu międzynarodowym zgodnie z regułami przyjmowanymi w prawie wewnętrznym | str. 474

3.1.2. Pierwszeństwo czasowe | str. 477

3.1.2.1. Okoliczności podlegające badaniu przez sąd przy ocenie pierwszeństwa chronologicznego dwóch postępowań | str. 477

3.1.2.2. Ocena powstania stanu zawisłości w sprawie | str. 477

3.1.2.3. Równoczesne wystąpienie zawisłości w konkurencyjnych postępowaniach | str. 481

3.1.3. Prognoza uznania przyszłego wyroku sądu państwa obcego | str. 482

3.1.3.1. Negatywna prognoza co do uznania wyroku sądu zagranicznego jako podstawa odmowy zawieszenia postępowania przez sąd polski | str. 482

3.1.3.2. Ocena możliwości stwierdzenia przyczyn odmowy uznania przyszłego orzeczenia w toku postępowania | str. 485

3.1.3.3. Rozkład ciężaru udowodnienia negatywnej prognozy uznania przyszłego wyroku sądu zagranicznego | str. 488

3.1.4. Brak ukończenia postępowania przed sądem zagranicznym jako podstawa odmowy uwzględnienia przez sąd polski stanu zawisłości

powstałego w postępowaniu przed sądem państwa trzeciego | str. 490

3.2. Badanie przez sąd polski zawisłości w postępowaniu przed sądem zagranicznym | str. 493

3.3. Zawieszenie postępowania jako skutek uwzględnienia przez sąd polski zawisłości powstałej w postępowaniu przed sądem zagranicznym | str. 493

Podsumowanie | str. 495

Bibliografia | str. 505

Orzecznictwo | str. 527