Słowo wstępne | str. 13

Rozdział 1.
STANISŁAW WALTOŚ
Korzenie współczesnego szkolnictwa wyższego - ścieżki tradycji | str. 19
1.1. Zamiast wprowadzenia | str. 19
1.2. Średniowieczne modele uniwersytetów inspiracją dla współczesności? | str. 20
1.3. Średniowieczna wspólnota edukacyjna | str. 25
1.4. Kryzys uniwersytetów i poszukiwania nowych rozwiązań | str. 30
1.5. Model Humboldta | str. 33
1.6. Model Newmana | str. 35
1.7. II Rzeczpospolita - od autonomii do jej ograniczenia | str. 36
1.8. Polska po 1945 roku - żegnanie się z Humboldtem | str. 46
1.9. Krok po kroku z powrotem w kierunku autonomii | str. 47
1.10. Szkolnictwo wyższe w Polsce niepodległej | str. 52
1.11. Cnoty akademickie - wartości nadal poszukiwane | str. 57

Rozdział 2.
OLGA KUREK-OCHMAŃSKA
Demograficzne uwarunkowania przyszłości szkolnictwa wyższego w Polsce | str. 61
2.1. Wprowadzenie | str. 61
2.2. Tendencje demograficzne w europejskim szkolnictwie wyższym | str. 64
2.3. Prognozy demograficzne dla polskiego szkolnictwa wyższego - studenci | str. 68
2.4. Prognozy demograficzne dla polskiego szkolnictwa wyższego - kadra akademicka | str. 70
2.5. Zmiany demograficzne a przyszłość rynku szkół wyższych | str. 73
2.6. Podsumowanie | str. 75

Rozdział 3.
KAROLINA CYRAN, DOMINIKA MAJ-SOLARZ
Realizacja Procesu Bolońskiego w szkolnictwie wyższym | str. 79
3.1. Wprowadzenie | str. 79
3.2. Etapy wdrażania Procesu Bolońskiego: od Sorbony do Erywania. Zmieniające się priorytety | str. 80
3.2.1. Komunikat praski (2001) | str. 82
3.2.2. Komunikat berliński (2003) | str. 82
3.2.3. Komunikat z Bergen (2005) | str. 83
3.2.4. Komunikat londyński (2007) | str. 83
3.2.5. Komunikat z Leuven/Louvain-la-Neuve (2009) | str. 84
3.2.6. Inauguracja Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (2010) | str. 85
3.2.7. Komunikat bukaresztański (2012) | str. 85
3.2.8. Komunikat erywański (2015) | str. 87
3.3. Wyznaczniki Procesu Bolońskiego | str. 90
3.3.1. Zapewnienie odpowiedniej jakości kształcenia | str. 90
3.3.2. Powszechne wdrożenie trzech cykli kształcenia | str. 92
3.3.3. Promocja mobilności | str. 95
3.3.4. Wprowadzenie punktowego rozliczenia osiągnięć studentów | str. 97
3.3.5. Kształcenie przez całe życie | str. 98
3.3.6. Promowanie europejskiego obszaru badań | str. 99
3.4. Polskie uczelnie wobec wyzwań Procesu Bolońskiego | str. 102
3.4.1. Zmiany w otoczeniu uczelni wyższych | str. 103
3.4.2. Bolońskie reformy i strategiczne wyzwania | str. 104
3.5. Środowisko akademickie wobec Procesu Bolońskiego: między akceptacją a krytyką | str. 106
3.6. Podsumowanie | str. 111

Rozdział 4.
ANDRZEJ ROZMUS, AGNIESZKA SĘK
Prawno-społeczne warunki powstawania i likwidacji szkół wyższych w Polsce | str. 115
4.1. Warunki działania szkół wyższych w Polsce po roku 1989 | str. 115
4.2. Cechy transformacji polskiego systemu szkolnictwa wyższego | str. 117
4.3. Statystyczny obraz szkolnictwa wyższego w Polsce po roku 1989 | str. 118
4.4. Legislacyjne warunki tworzenia szkół wyższych w Polsce | str. 125
4.5. Uwagi końcowe | str. 137

Rozdział 5.
KATARZYNA KURZĘPA-DEDO, KAMILA KURCZEWSKA
Ustroje szkół wyższych. Rozważania modelowe | str. 141
5.1. Wprowadzenie | str. 141
5.2. Rozwiązania instytucjonalne i organizacyjne w krajach Europy | str. 145
5.3. Organizacja uczelni | str. 155
5.3.1. Uczelnia i jej organy | str. 156
5.3.2. Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni i jej organy | str. 161
5.3.3. Stanowiska dokumentacji i informacji | str. 162
5.3.4. Samorządy i organizacje uczelniane | str. 163
5.4. Zadania i kompetencje organów i jednostek uczelni w zakresie organizacji kształcenia studentów | str. 164
5.4.1. Kompetencje podstawowej jednostki organizacyjnej i senatu w zakresie organizacji procesu kształcenia | str. 165
5.4.2. Kompetencje nauczycieli akademickich w zakresie organizacji procesu kształcenia | str. 168
5.4.3. Kompetencje kierownika podstawowej jednostki organizacyjnej w zakresie organizacji procesu kształcenia | str. 168
5.4.4. Kompetencje senatu w zakresie organizacji procesu kształcenia | str. 169
5.4.5. Kompetencje rektora w zakresie organizacji procesu kształcenia | str. 171
5.4.6. Inne jednostki wspierające proces kształcenia | str. 173
5.5. Zadania i kompetencje organów i jednostek uczelni w zakresie wsparcia organizacyjnego dla nauczycieli akademickich | str. 173
5.5.1. Kompetencje senatu w stosunku do nauczycieli akademickich | str. 174
5.5.2. Kompetencje rektora w stosunku do nauczycieli akademickich | str. 175
5.5.3. Kompetencje innych podmiotów uczelnianych w stosunku do nauczycieli akademickich | str. 176
5.6. Zadania i kompetencje organów i jednostek w zakresie wsparcia organizacyjnego dla pracowników naukowych | str. 177
5.7. Wsparcie organizacyjne zapewniające współdziałanie uczelni z otoczeniem | str. 179
5.8. Rodzaje powiązań organizacyjnych | str. 180
5.8.1. Gromadzenie i udostępnianie informacji | str. 181
5.8.2. Wnioskowanie, opiniowanie, udzielanie wytycznych, zatwierdzanie, uzgadnianie, wyrażanie zgody | str. 181
5.8.3. Nadzór, kontrola, ewaluacja | str. 183
5.9. Podsumowanie | str. 187

Rozdział 6.
ANDRZEJ KIEBAŁA
Autonomia szkół wyższych | str. 193
6.1. Autonomia | str. 194
6.2. Pojęcie autonomii szkół wyższych | str. 194
6.3. Autonomia polskich szkół wyższych w ujęciu historycznym | str. 198
6.4. Autonomia uczelni | str. 202
6.4.1. Prawo do określania swej misji | str. 205
6.4.2. Prawo do określania programów kształcenia oraz dokonywania opisów efektów kształcenia zgodnie z Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego | str. 205
6.4.3. Prawo do wyboru formy studiów, profilu kształcenia i określenia ich regulaminu | str. 208
6.4.4. Prawo do określania szczegółowych zasad i trybu przyjmowania na studia | str. 211
6.4.5. Prawo do określania sposobów oceny wyników nauczania | str. 213
6.4.6. Prawo do tworzenia kierunków studiów | str. 214
6.4.7. Samodzielność uczelni w wyznaczaniu zadań badawczych i dydaktycznych | str. 215
6.4.8. Posiadanie przez uczelnię dostatecznej liczby uprawnień do nadawania stopni naukowych i występowania z wnioskami o nadanie tytułu naukowego | str. 217
6.4.9. Określenie trybu i sposobu kształcenia kadry | str. 217
6.4.10. Prawo do nadawania tytułów honorowych | str. 218
6.4.11. Prawo do bezpośredniego podejmowania współpracy z zagranicznymi instytucjami naukowymi | str. 219
6.4.12. Określanie wzoru dyplomu ukończenia studiów | str. 219
6.4.13. Potwierdzanie efektów uczenia się | str. 220
6.4.14. Prawo do samodzielnego ustalania stanu prawnego, w szczególności statutu | str. 221
6.4.15. Prawo do określania i realizowania własnej strategii rozwojowej | str. 222
6.4.16. Prawo do określania szczegółowych zasad (w granicach upoważnienia ustawowego) pobierania opłat za usługi edukacyjne | str. 223
6.4.17. Prawo do podejmowania działalności gospodarczej w ustalonym przez siebie zakresie | str. 224
6.4.18. Swoboda w dysponowaniu majątkiem, w tym zaciągania zobowiązań | str. 225
6.4.19. Gwarancje integralności majątku uczelni oraz uprawnień w zakresie dysponowania zasobami kapitałowymi | str. 226
6.4.20. Swoboda w określaniu struktury organizacyjnej | str. 227
6.4.21. Swoboda tworzenia związków uczelni i kampusów uczelnianych | str. 228
6.4.22. Możliwość określania zasad polityki kadrowej oraz wprowadzania własnych systemów wynagradzania | str. 229
6.5. Podsumowanie | str. 230

Rozdział 7.
ARTUR BĄK, KAROLINA CYRAN, WACŁAW MENDYS
Mienie i finanse szkół wyższych | str. 233
7.1. Mienie | str. 233
7.2. Finanse | str. 236
7.2.1. Modele finansowania uczelni | str. 236
7.2.2. Finansowanie ze środków publicznych | str. 240
7.2.3. Finansowanie ze środków prywatnych | str. 243
7.3. Systemy finansowania szkolnictwa wyższego w wybranych krajach Europy i na świecie | str. 246
7.4. Finansowanie szkolnictwa wyższego w Polsce | str. 253
7.4.1. Finanse szkół publicznych | str. 258
7.4.2. Finanse szkół niepublicznych | str. 274
7.5. Finanse a funkcjonowanie wyższych uczelni | str. 277
7.6. Podsumowanie | str. 281
7.7. Wnioski | str. 283

Rozdział 8.
BARBARA CZARNEK, MARIAN LIWO
Pracownicy szkoły wyższej | str. 291
8.1. Wstęp | str. 291
8.2. Zatrudnienie pracowników szkół wyższych oraz wynikające z tego zatrudnienia prawa i obowiązki | str. 295
8.2.1. Założenia ogólne | str. 295
8.2.2. Nawiązanie stosunku pracy. Dodatkowe zatrudnienie. Rozwiązanie stosunku pracy. Okresowe oceny | str. 295
8.3. Czas pracy. Urlopy wypoczynkowe. Urlopy na podratowanie zdrowia | str. 317
8.3.1. Czas pracy | str. 317
8.3.2. Urlopy wypoczynkowe | str. 319
8.3.3. Urlopy naukowe | str. 320
8.3.4. Urlopy na poratowanie zdrowia | str. 320
8.4. Wynagrodzenie za pracę. Dodatki do wynagrodzenia i inne świadczenia | str. 321
8.4.1. Wynagrodzenie za pracę | str. 321
8.4.2. Dodatki do wynagrodzenia i inne świadczenia | str. 325
8.5. Emerytury i renty nauczycieli akademickich | str. 327
8.6. Bezpieczeństwo i higiena pracy w uczelniach | str. 332
8.7. Rozpoznawanie sporów ze stosunku pracy | str. 333

Rozdział 9.
BOGUSŁAW ŚLIWERSKI
Szkoła naukowa | str. 339
9.1. Czym jest szkoła naukowa? | str. 340
9.2. Uwarunkowania rozwoju szkół naukowych | str. 344
9.2.1. Przesłanki administracyjnoprawne | str. 344
9.2.2. Przesłanki społeczno-kulturowe szkół naukowych | str. 353
9.2.3. Uwarunkowania ekonomiczne szkół naukowych | str. 354
9.2.4. Uwarunkowania edukacyjne szkół naukowych | str. 356
9.3. Zakończenie | str. 359

Rozdział 10.
ANDRZEJ KIEBAŁA
Kariery nauczycieli akademickich | str. 363
10.1. Pojęcie i rodzaje kariery nauczycieli akademickich | str. 364
10.2. Kariera naukowa | str. 366
10.3. Kariera akademicka | str. 388

Rozdział 11.
KATARZYNA KURZĘPA-DEDO
Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli akademickich | str. 401
11.1. Uwagi wstępne | str. 401
11.2. Aktualne unormowanie odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich | str. 403
11.3. Zakres podmiotowy i przedmiotowy odpowiedzialności | str. 404
11.4. Przedawnienie i ustanie zatrudnienia | str. 407
11.5. Odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu postępowania karnego do postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich | str. 408
11.5.1. Stosowanie instytucji prawa karnego materialnego w postępowaniu dyscyplinarnym wobec nauczycieli akademickich | str. 411
11.6. Zbieg odpowiedzialności dyscyplinarnej i karnej | str. 412
11.7. Kary dyscyplinarne dla nauczycieli akademickich | str. 415
11.8. Organy orzekające w sprawach dyscyplinarnych | str. 417
11.8.1. Komisje dyscyplinarne | str. 417
11.8.2. Rzecznik dyscyplinarny | str. 422
11.9. Przebieg postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich | str. 426
11.9.1. Postępowanie dyscyplinarne przed rektorem | str. 426
11.9.2. Postępowanie wyjaśniające | str. 427
11.9.3. Postępowanie dyscyplinarne | str. 436
11.10. Wykonanie kar | str. 449
11.11. Zatarcie skazania | str. 450
11.12. Wznowienie postępowania | str. 451
11.13. Zawieszenie nauczyciela akademickiego w pełnieniu obowiązków | str. 452
11.14. Wnioski końcowe | str. 454

Rozdział 12.
KAMILLA KURCZEWSKA
Odpowiedzialność dyscyplinarna studentów | str. 461
12.1. Sposób regulacji odpowiedzialności dyscyplinarnej studentów | str. 463
12.2. Zakres podmiotowy odpowiedzialności dyscyplinarnej | str. 469
12.3. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności dyscyplinarnej | str. 470
12.4. Zbieg odpowiedzialności dyscyplinarnej i karnej | str. 476
12.5. Kary dyscyplinarne dla studentów | str. 477
12.6. Inne braki w unormowaniu odpowiedzialności dyscyplinarnej | str. 481
12.7. Postulowane kierunki zmian | str. 484
12.8. Organy orzekające w sprawach dyscyplinarnych | str. 485
12.8.1. Komisje dyscyplinarne | str. 485
12.8.2. Rzecznik dyscyplinarny | str. 486
12.8.3. Sądy koleżeńskie | str. 486
12.9. Zasady postępowania dyscyplinarnego wobec studentów | str. 487
12.10. Przebieg postępowania dyscyplinarnego wobec studentów | str. 493
12.10.1. Postępowanie dyscyplinarne przed rektorem | str. 493
12.10.2. Postępowanie dyscyplinarne przed sądem koleżeńskim | str. 495
12.10.3. Postępowanie wyjaśniające | str. 496
12.10.4. Przebieg postępowania dyscyplinarnego | str. 499
12.10.5. Postępowanie dyscyplinarne odwoławcze | str. 503
12.10.6. Postępowanie przed sądem administracyjnym | str. 506
12.10.7. Odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu postępowania karnego w postępowaniu dyscyplinarnym | str. 507
12.11. Wykonanie kar | str. 510
12.12. Zatarcie ukarania | str. 511
12.13. Przedawnienie | str. 511
12.14. Wznowienie postępowania | str. 511
12.15. Wnioski | str. 512

Rozdział 13.
SYLWIA BANAŚ, ŁUKASZ BŁĄD
Organizacja studiów, stypendia oraz funkcjonowanie samorządu i organizacji studenckich | str. 519
13.1. Nowa organizacja studiów | str. 520
13.2. Studenci dla Procesu Bolońskiego | str. 527
13.3. Ocena nauczycieli akademickich | str. 530
13.4. Czas trwania studiów | str. 532
13.5. Regulacje dotyczące form i toku studiów | str. 538
13.6. Zajęcia dydaktyczne - formy tradycyjne i nauczanie na odległość | str. 543
13.7. Zajęcia i sprawdziany wiedzy w języku obcym | str. 546
13.8. Przenoszenie i uznawalność wyników studenta | str. 547
13.9. Stypendia | str. 549
13.10. Samorząd studencki i parlament studentów | str. 557
13.11. Uwagi końcowe | str. 561

Rozdział 14.
BARBARA CZARNEK, MARIAN LIWO
Studia doktoranckie | str. 563
14.1. Warunki i tryb organizowania studiów doktoranckich | str. 563
14.2. Nadawanie naukowych stopni uniwersyteckich | str. 566
14.3. Współczesne studia doktoranckie | str. 566
14.4. Modele kształcenia doktorantów | str. 567
14.5. Problematyka stopni i tytułów naukowych w Polsce po II wojnie światowej | str. 570
14.6. Czynniki kształtujące popyt na studia doktoranckie | str. 571
14.7. Oceny i efekty prowadzenia studiów doktoranckich | str. 576
14.8. Obowiązki i prawa doktorantów | str. 581
14.9. Studia doktoranckie na tle Europejskiej karty naukowca i ustawy o stopniach i tytułach naukowych | str. 585
14.10. Podsumowanie i wnioski | str. 587

Rozdział 15.
AGATA JURKOWSKA-GOMUŁKA
Internacjonalizacja studiów i badań naukowych | str. 593
15.1. Wprowadzenie | str. 593
15.2. Determinanty i cele procesu internacjonalizacji szkolnictwa wyższego i nauki | str. 595
15.3. Budowa Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego | str. 599
15.4. Budowa Europejskiej Przestrzeni Badawczej | str. 601
15.5. Ramy prawne internacjonalizacji szkolnictwa wyższego w Polsce | str. 603
15.5.1. Regulacje międzynarodowe | str. 603
15.5.2. Regulacje krajowe | str. 604
15.6. Umiędzynarodowienie kształcenia w polskich uczelniach | str. 605
15.6.1. Europejski System Transferu Punktów (ECTS) | str. 605
15.6.2. Uznawanie dyplomów uczelni zagranicznych | str. 606
15.6.3. Zasady podejmowania studiów przez cudzoziemców | str. 607
15.6.4. Programy zachęcające cudzoziemców do studiowania w Polsce | str. 611
15.6.5. Mobilność polskich studentów | str. 613
15.6.6. Zatrudnianie cudzoziemców w szkołach wyższych | str. 616
15.6.7. Wielokrotne i wspólne dyplomy | str. 617
15.6.8. Inne działania na rzecz umiędzynarodowienia polskich uczelni w wymiarze dydaktycznym | str. 619
15.6.9. Umiędzynarodowienie kształcenia w Programie Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER) | str. 620
15.7. Umiędzynarodowienie badań naukowych w polskich uczelniach | str. 621
15.7.1. Uznawalność stopni naukowych uzyskanych za granicą | str. 621
15.7.2. Tworzenie centrów badawczych z partnerami zagranicznymi | str. 622
15.7.3. Europejski program Horyzont 2020 | str. 622
15.7.4. Bilateralne i multilateralne programy umiędzynarodowienia badań | str. 624
15.7.5. Krajowe programy umiędzynarodowienia badań | str. 626
15.8. Instytucjonalny system wspierania internacjonalizacji uczelni | str. 628
15.9. Internacjonalizacja polskiego szkolnictwa wyższego w praktyce - przykład podkarpackiej uczelni niepublicznej | str. 639
15.10. Perspektywy umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego | str. 633

Rozdział 16.
MARCIN SZEWCZYK, ALEKSANDRA KĘDZIOR
Organizacja i prowadzenie badań naukowych w szkole wyższej | str. 639
16.1. Miejsce prowadzenia badań | str. 639
16.2. Rodzaje badań naukowych | str. 642
16.3. Finansowanie badań naukowych | str. 644
16.3.1. Ograny odpowiedzialne za rozdysponowanie środków | str. 644
16.3.2. Źródła finansowania badań naukowych w Polsce | str. 649
16.3.3. Podział środków przeznaczonych na badania naukowe | str. 652
16.3. Słabości i problemy polskiej nauki | str. 656
16.4.1. Niewystarczające nakłady na badania naukowe | str. 657
16.4.2. Niewystarczający poziom współpracy | str. 661
16.4.3. Inne problemy | str. 664

Rozdział 17.
DOMINIK ANTONOWICZ
Problemy związane z kompleksową oceną jednostek naukowych w polskim szkolnictwie wyższym | str. 671
17.1. Uwagi wstępne | str. 671
17.2. Zasady Kompleksowej Oceny Jednostek Naukowych | str. 673
17.3. Jaką funkcję pełni kompleksowa ocena jednostek naukowych? | str. 676
17.4. Przedmiot kompleksowej oceny jednostek naukowych | str. 679
17.5. Instytucjonalna różnorodność jednostek naukowych | str. 680
17.6. Wewnętrzna złożoność świata nauki | str. 682
17.7. Narzędzia bibliometryczne czy ocena ekspercka? | str. 684
17.8. Konkluzje | str. 685

Rozdział 18.
PAWEŁ CHMIELNICKI
Postępowanie akredytacyjne w szkolnictwie wyższym | str. 689
18.1. Status podmiotu prowadzącego postępowanie akredytacyjne | str. 689
18.2. Charakter postępowania akredytacyjnego | str. 692
18.3. Przebieg akredytacji | str. 696
18.4. Wzruszanie uchwał prezydium Polskiej Komisji Akredytacyjnej | str. 706
18.5. Brak akredytacji | str. 708
18.6. Efekty stosowania procedur akredytacyjnych | str. 710

Notki o autorach | str. 719