Prawo cywilne jest gałęzią prawa, która reguluje stosunki społeczne i gospodarcze na zasadzie autonomii i równorzędności podmiotów prawa. Prawo cywilne należy do prawa prywatnego. Wspomniane stosunki mogą mieć charakter majątkowy lub niemajątkowym.

Stosunki majątkowe to te, które mają za przedmiot dobra przedstawiające wartość ekonomiczną.

Stosunki niemajątkowe to takie, których przedmiotem są dobra niemające bezpośredniej wartości ekonomicznej. Nie oznacza to jednak, że nie mogą być one powiązane ze stosunkami majątkowymi.

Podmiotami stosunków cywilnoprawnych są:

osoby fizyczne,
osoby prawne,
jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej, ale którym ustawodawca przyznał zdolność prawną zgodnie z regułą wyrażoną przez art. 331 1 k.c.

Przedmiotami stosunków cywilnoprawnych są występujące w obrocie prawnym

rzeczy,
dobra niebędące rzeczami.

Prawa i obowiązki wskazanych wyżej podmiotów wypełniają treść stosunków cywilnoprawnych.

Mnogość problemów i zagadnień związanych z tematyką prawa cywilnego nie mogła pozostać bez odpowiedzi przedstawicieli doktryny. Prawdopodobnie w zbiorach każdego prawnika znajdziemy czasopisma i książki z zakresu prawa cywilnego. Znakiem czasu jest to, że wielu, szczególnie młodych, prawników, oprócz albo w miejsce książek i czasopism z zakresu prawa cywilnego, pozyskuje je w formie elektronicznej, w formie pdf, czy ebooków.

Obszary prawa cywilnego

Kluczowym aktem prawnym dla prawa cywilnego jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. W oparciu o systematykę KC, można wyróżnić cztery kluczowe działy prawa cywilnego:

przepisy ogólne (tzw. część ogólna KC) - regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego;
prawo rzeczowe (czyli własność i inne prawa rzeczowe) - reguluje kwestie związane z korzystaniem z dóbr majątkowych (rzeczy w ścisłym tego słowa znaczeniu), w oparciu o tzw. prawa podmiotowe bezwzględne (czyli skuteczne względem każdej osoby trzeciej); do wspomnianych innych praw rzeczowych należy zaliczyć: użytkowanie wieczyste, użytkowanie, służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zastaw oraz hipotekę;
prawo zobowiązań - reguluje stosunki prawne, z których powstają wierzytelności; które mają charakter tzw. praw podmiotowych względnych (są skuteczne tylko względem oznaczonych ściśle osób); mowa tu m.in. o różnego rodzaju umowach, takich jak sprzedaż, umowa o dzieło, zlecenie, itp.
prawo spadkowe - normuje przejście praw i obowiązków majątkowych na inne podmioty w związku ze śmiercią osoby fizycznej.

Do szeroko pojętego prawa cywilnego zalicza się również m.in.

prawo handlowe - regulujące, na zasadzie równorzędności, stosunki między przedsiębiorcami oraz między przedsiębiorcami i innymi podmiotami; kluczowym aktem jest ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych;
prawo rodzinne - traktowane jako wyspecjalizowany dział prawa cywilnego, dla którego przepisy prawa cywilnego o charakterze ogólnych odgrywają szczególną rolę; w ramach prawa rodzinnego wyróżnia się: stosunki prawne wynikające z małżeństwa, stosunki prawne wynikające z pokrewieństwa i powinowactwa oraz stosunki prawne wynikające z opieki nad małoletnim; kluczowym aktem jest ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy;
prawo spółdzielcze - w zakresie stosunków prawnych między spółdzielnią i jej członkami, opartych na zasadzie równorzędności podmiotów; kluczowym aktem jest ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze;
prawo morskie - odnośnie stosunków prawnych w zakresie żeglugi morskiej, do których stosuje się, w braku odpowiednich uregulowań Kodeksu morskiego, przepisy prawa cywilnego; nie zmienia to faktu, że część regulacji wchodzi w zakres prawa administracyjnego; kluczowym aktem jest ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski;
prawo autorskie i prawo własności przemysłowej (tzw. prawo na dobrach niematerialnych)- normujące prawa majątkowe i niemajątkowe do niematerialnego rezultatu twórczej działalności umysłu ludzkiego; prawo własności intelektualnej obejmuje nie tylko regulacje z zakresu prawa cywilnego, ale również regulacje m.in. z zakresu prawa administracyjnego; kluczowymi aktami są ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej.

W obszarze zainteresowania prawa cywilnego pozostaje tzw. prawo rolne regulujące stosunki w rolnictwie. Regulacje z tego obszaru prawa mają jednak charakter bardziej zróżnicowany. Poza przepisami z zakresu prawa cywilnego, zalicza się do niego również przepisy m.in. z zakresu prawa administracyjnego. Obecność Polski w Unii Europejskiej również ma duże znaczenie dla przedmiotowych stosunków społecznych.

Przyjmuje się, że do prawa cywilnego nie należą stosunki prawne powstające między pracodawcą a pracownikiem. Innymi słowy, tzw. prawo pracy uznawane jest za odrębną gałąź prawa. Nie zmienia to niczym faktu, że zgodnie z art. 300 k.p., w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

Źródła prawa cywilnego

Źródła z zakresu prawa cywilnego doczekały się wielu opracowań w postaci książek (monografii, czy komentarzy) oraz artykułów z czasopism. Niezależnie od tradycyjnej formy, do wielu z nich istnieje dostęp w postaci pdf, czy ebooków.

Obok wspomnianych wyżej tak istotnych ustaw jak:

ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny,
ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych,
ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy,
ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze,
ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski,
ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej,

obowiązuje wiele aktów prawnych, które w większym lub mniejszym stopniu regulują stosunki cywilnoprawne. Przykładowo jest to:

ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe,
ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo czekowe,
ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali,
ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych,
ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów,
ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami,
ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego,
ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.

Prawo cywilne w przedstawionym wyżej zakresie określa się jako prawo cywilne materialne, w odróżnieniu od prawa postępowania cywilnego. Prawo postępowania cywilnego to ogół przepisów normujących właściwość sądów i innych organów powołanych do rozpoznawania spraw cywilnych oraz regulujących postępowanie przed tymi sądami i organami w tych sprawach. Kluczowym aktem prawnym jest ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego.

Niezależnie od tzw. stanowionych źródeł prawa cywilnego, należy również wspomnieć o tzw. funkcjonalnych źródłach prawa cywilnego. Należą do nich:

zwyczaj, czyli stała praktyka określonego postępowania, powstała i stosowana na danym obszarze i w danym czasie,
prawo zwyczajowe, czyli uznane przez organy władzy (np. sądowniczej) zwyczaje, które stają się podstawą wydania różnych decyzji (np. wyroków),
klauzule generalne o charakterze słusznościowym, nawiązujące do norm moralnych, np. klauzula dobrych obyczajów,
ogólne warunki umów (czyli wzorce umów), stosowane w umowach zawieranych na skalę masową np. przedsiębiorców z konsumentami.

Nie sposób nie wspomnieć również o samym orzecznictwie sądowym w sprawach cywilnych. Każdy prawnik wie, że np. uchwały Sądu Najwyższego mają znaczący wpływ na sposób interpretacji i stosowania przepisów prawa.

Znajomość prawa cywilnego w praktycznym aspekcie

Dostępne książki i ebooki o tematyce prawa cywilnego dotyczą przepisów prawa cywilnego, które regulują sprawy, z jakimi mamy do czynienia na co dzień. Ich zakres jest bardzo szeroki i oddziałuje na większość sfer naszego życia, a także pracy, co predestynuje nas do znajomości chociażby podstawowych norm prawnych, zwłaszcza w tych obszarach, które nas bezpośrednio dotyczą. Dzięki takiej wiedzy możemy nie tylko prawidłowo postępować, ale również w odpowiedni sposób reagować oraz rozwiązywać zaistniałe spory lub problemy.

Kluczową kwestią jest to, aby znajomość przepisów prawa cywilnego nabyli przede wszystkim praktycy prawa, a więc adwokaci, radcy prawni, notariusze, komornicy, a także prokuratorzy oraz sędziowie. Dostępne w dziale „Prawo cywilne” książki PDF, ebooki, czasopisma oraz inne opracowania tematyczne stanowią również nieodzowne źródło wiedzy dla studentów i aplikantów zawodów prawniczych, którzy są w trakcie zdobywania wykształcenia obejmującego dziedzinę prawa cywilnego.