Wykaz skrótów | str. 15
Wstęp | str. 19
Rozdział I
Hipoteka i jej rodzaje | str. 23
- Konstrukcja prawna hipoteki | str. 23
1.1. Geneza hipoteki – rys historyczny | str. 23
1.2. Hipoteka jako prawo zastawnicze | str. 25
1.3. Przedmiot hipoteki w prawie polskim | str. 27
1.4. Hipoteka morska | str. 31
1.5. Hipoteka a zastaw | str. 35
1.6. Inne kryteria podziału hipotek | str. 40
1.6.1. Wprowadzenie | str. 40
1.6.2. Hipoteka łączna | str. 40
Rozdział II
Wielość hipotek obciążających jeden przedmiot i sposoby rozwiązywania kolizji między hipotekami | str. 43
- Wielość hipotek na jednym przedmiocie | str. 43
1.1. Uwagi wprowadzające | str. 43
1.2. Pierwszeństwo hipoteki | str. 47
1.3. Rola wpisu hipoteki do rejestru nieruchomości przy ustalaniu stopnia pierwszeństwa hipoteki | str. 51
- Pierwszeństwo hipotek według zasady prior tempore potior iure (zasada posuwania się hipotek naprzód) i odstępstwa od niej | str. 56
2.1. Podstawy prawne obowiązywania zasady posuwania się hipotek naprzód w polskim prawie | str. 56
2.2. Geneza zasady prior tempore potior iure i jej aktualne oddziaływanie na stosunki społeczne i prawne | str. 57
2.3. Charakter prawny oraz źródło obowiązywania zasady prior tempore potior iure | str. 61
2.4. Wyjątki od zasady prior tempore potior iure na gruncie praw zastawniczych | str. 71
2.4.1. Wprowadzenie | str. 71
2.4.2. Odstępstwo od zasady prior tempore potior iure przy zastawie zwykłym | str. 73
2.4.3. Umowna zmiana pierwszeństwa hipotek | str. 76
2.4.4. Jednostronne zastrzeżenie pierwszeństwa hipoteki | str. 78
2.4.5. Układ wierzycieli hipotecznych | str. 79
2.4.6. Opróżnione miejsce hipoteczne jako wyjątek od zasady prior tempore potior iure | str. 80
Rozdział III
Rozwiązania prawne służące powstrzymywaniu automatycznej sukcesji hipotecznej w wybranych państwach europejskich | str. 83
- Wprowadzenie | str. 83
- Ewolucja rozwiązań ograniczających automatyczną sukcesję hipoteczną w prawie państw niemieckich | str. 84
2.1. Uwagi wprowadzające | str. 84
2.2. Prawo pruskie | str. 84
2.3. Prawo meklemburskie | str. 89
2.4. Prawo bawarskie | str. 90
2.5. Przejęcie prawa pruskiego przez inne kraje niemieckie | str. 91
- Ewolucja rozwiązań ograniczających automatyczną sukcesję hipoteczną w prawie austriackim | str. 92
- Ewolucja prawa stałych miejsc hipotecznych w prawie szwajcarskim | str. 95
4.1. Uwagi wprowadzające | str. 95
4.2. Kantony z prawem hipotecznym | str. 96
4.3. Kantony, w których wykształcił się list rentowy | str. 97
4.4. Kantony, w których wykształcił się list dłużny | str. 98
- Aktualne rozwiązania w prawie niemieckim | str. 99
5.1. Ogólna charakterystyka praw zastawniczych na nieruchomości we współczesnym prawie niemieckim | str. 99
5.2. Wyjątki od zasady sukcesji hipotecznej w prawie niemieckim | str. 104
5.2.1. Powstanie hipoteki właściciela na skutek konsolidacji | str. 104
5.2.2. Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką i powstanie hipoteki właściciela | str. 105
5.3. Roszczenie o wykreślenie hipoteki właściciela | str. 107
5.4. Jednostronne zrzeczenie się hipoteki przez wierzyciela hipotecznego | str. 109
5.5. Hipoteka właściciela a egzekucja z nieruchomości | str. 109
- Aktualne rozwiązania w prawie austriackim | str. 110
6.1. Wprowadzenie | str. 110
6.2. Wyjątki od zasady sukcesji hipotecznej w prawie austriackim | str. 111
6.2.1. Uwagi wprowadzające | str. 111
6.2.2. Rozporządzenie hipoteką materialnie wygasłą przez właściciela nieruchomości | str. 111
6.2.3. Wyłączenie prawa właściciela do rozporządzania wygasłą hipoteką | str. 114
6.3. Hipoteka właściciela | str. 115
6.4. Zastrzeżenie prawa rozporządzenia wolnym miejscem hipotecznym | str. 117
- Aktualne rozwiązania w prawie szwajcarskim | str. 118
7.1. Charakterystyka praw zastawniczych w prawie szwajcarskim | str. 118
7.2. Pierwszeństwo praw zastawniczych w prawie szwajcarskim | str. 119
7.3. Wyjątki od zasady stałych miejsc hipotecznych w prawie szwajcarskim | str. 123
7.3.1. Uwagi wprowadzające | str. 123
7.3.2. Umowne wyłączenie stałych miejsc hipotecznych | str. 123
7.3.3. Wyjątek w postępowaniu egzekucyjnym | str. 124
- Podobieństwo polskiej regulacji do rozwiązań szwajcarskich | str. 125
- Współczesne regulacje prawne w wybranych państwach europejskich | str. 127
Rozdział IV
Polskie projekty uregulowania instytucji opróżnionego miejsca hipotecznego | str. 133
- Wprowadzenie | str. 133
- Koncepcje uregulowania instytucji opróżnionego miejsca hipotecznego w prawie przedwojennym | str. 137
2.1. Koncepcja regulacji opróżnionego miejsca hipotecznego według projektu prawa rzeczowego z 1937 r. | str. 137
2.2. Koncepcja regulacji opróżnionego miejsca hipotecznego w projekcie prawa rzeczowego z 1939 r. | str. 146
- Stanowisko ustawodawcy powojennego w kwestii hipoteki | str. 148
- Instytucja opróżnionego miejsca hipotecznego w projekcie ustawy z 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustaw o księgach wieczystych i hipotece, Kodeks postępowania cywilnego, o listach zastawnych i bankach hipotecznych, Prawo o notariacie | str. 152
- Projekt ustawy z 26.06.2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw | str. 154
5.1. Wprowadzenie | str. 154
5.2. Ratio legis instytucji opróżnionego miejsca hipotecznego oraz obawy z nią związane | str. 156
Rozdział V
Konstrukcja prawna instytucji opróżnionego miejsca hipotecznego de lege lata | str. 165
- Miejsce hipoteczne i opróżnione miejsce hipoteczne | str. 165
- Przedmiot rozporządzenia | str. 171
- Konstrukcja prawna instytucji opróżnionego miejsca hipotecznego | str. 173
- Zakres uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 178
4.1. Wprowadzenie | str. 178
4.2. Wyłączenie subintabulatu | str. 179
4.3. Wyłączenie hipotek wygasłych wskutek postępowania egzekucyjnego | str. 181
4.4. Wyłączenie hipotek wpisanych przed 20.02.2011 r. | str. 185
- Powstanie uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 188
5.1. Przesłanki powstania uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 188
5.2. Pierwotne opróżnione miejsce hipoteczne | str. 189
5.2.1. Powstanie pierwotnego opróżnionego miejsca hipotecznego | str. 189
5.2.2. Przyczyny wygaśnięcia hipoteki | str. 192
5.2.3. Sytuacje, w których nie powstaje uprawnienie do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym pomimo wygaśnięcia lub wykreślenia hipoteki | str. 198
5.3. Powstanie uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym po hipotece łącznej | str. 205
5.4. Powstanie wtórnego opróżnionego miejsca hipotecznego | str. 207
- Uprawnienie do rozporządzenia opróżnionym miejscem hipotecznym a rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych | str. 209
6.1. Przesłanki działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych | str. 209
6.2. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych w kontekście rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 213
6.3. Podmioty chronione rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych | str. 217
6.4. Pozorne opróżnione miejsce hipoteczne a działanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych | str. 220
6.5. Wadliwy wpis uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym w księdze wieczystej | str. 224
6.6. Działanie rękojmi przy przeniesieniu hipoteki na miejsce z niższym pierwszeństwem | str. 226
- Zakaz zobowiązywania się do nierozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 227
7.1. Cel i przyczyny wprowadzenia zakazu | str. 227
7.2. Konsekwencje naruszenia zakazu z art. 1018 u.k.w.h. | str. 231
7.3. Próby łagodzenia zakazu płynącego z art. 1018 u.k.w.h. | str. 240
7.3.1. Wprowadzenie | str. 240
7.3.2. Zobowiązanie innej osoby niż właściciel nieruchomości do nierozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym przez właściciela | str. 241
7.3.3. Zobowiązanie właściciela nieruchomości do przeniesienia hipoteki na opróżnione miejsce hipoteczne | str. 245
7.3.4. Inne sposoby wpływania na właściciela nieruchomości w zakresie rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym występujące w praktyce | str. 248
- Wykonywanie uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 255
8.1. Uwagi wprowadzające | str. 255
8.2. Rozporządzenie opróżnionym miejscem hipotecznym na kwotę wyższą od sumy opróżnionego miejsca hipotecznego | str. 260
8.3. Rozporządzenie opróżnionym miejscem hipotecznym a zajęcie egzekucyjne | str. 265
- Wygaśnięcie uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 267
9.1. Wprowadzenie | str. 267
9.2. „Skonsumowanie” uprawnienia | str. 267
9.3. Wykreślenie hipoteki bez ujawnienia uprawnienia | str. 269
9.4. Zrzeczenie się uprawnienia | str. 270
Rozdział VI
Proceduralne aspekty instytucji opróżnionego miejsca hipotecznego | str. 273
- Warunki formalne wniosku wieczystoksięgowego | str. 273
- Legitymacja do złożenia wniosku o wykreślenie wygasłej hipoteki oraz ujawnienie uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 275
- Wniosek właściciela o ujawnienie w księdze wieczystej uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 278
- Kwestia ujawnienia uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym bez wykreślania hipoteki | str. 286
- Charakter prawny oświadczenia właściciela nieruchomości o wyrażeniu zgody na wykreślenie hipoteki oraz ujawnienie uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym bądź rezygnacji z tego ujawnienia | str. 289
- Oświadczenie właściciela nieruchomości w przypadku konstytutywnego wykreślenia hipoteki | str. 295
Rozdział VII
Opróżnione miejsce hipoteczne w praktyce | str. 299
- Digitalizacja ksiąg wieczystych w Polsce i nowa konstrukcja działu IV księgi wieczystej | str. 299
- Prezentacja uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym w elektronicznej księdze wieczystej | str. 304
2.1. Uwagi wprowadzające | str. 304
2.2. Ujawnienie roszczenia o przeniesienie hipoteki na opróżnione miejsce hipoteczne | str. 310
- Ustalanie pierwszeństwa hipotek i opróżnionych miejsc hipotecznych w elektronicznej księdze wieczystej | str. 314
3.1. Chwila dokonania wpisu w księdze wieczystej | str. 314
3.2. Odczytanie i interpretacja wpisów ujawnionych w elektronicznej księdze wieczystej | str. 317
- Problematyka refinansowania w kontekście uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 326
- Opróżnione miejsce hipoteczne w kontekście ustanawiania hipotek na rzecz banków hipotecznych | str. 330
- Badania statystyczne na temat stosowania uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym | str. 331
- Analiza danych statystycznych | str. 337
Zakończenie | str. 343
Bibliografia | str. 353
Orzeczenia sądowe | str. 375
