Spis treści…………. ............................................................................................ 1
Wykaz skrótów……… ........................................................................................ 5
Wstęp……………… ............................................................................................ 7
ROZDZIAŁ I PODSTAWOWE ZASADY FUNKCJONOWANIA
PUBLICZNEGO RYNKU KAPITAŁOWEGO W POLSCE ...................... 13
1. Pojęcie rynku kapitałowego .................................................................... 13
2. Historia rozwoju polskiego rynku kapitałowego .................................... 14
3. Funkcje i cechy rynku kapitałowego ...................................................... 18
3.1. Funkcje rynku kapitałowego ............................................................................. 18
3.2. Kluczowe cechy rynku kapitałowego ............................................................... 19
3.3. Efektywność rynku kapitałowego ..................................................................... 21
4. Typologie rynku kapitałowego ............................................................... 22
4.1. Rynek pierwotny i wtórny ................................................................................. 22
4.2. Rynek publiczny i niepubliczny ........................................................................ 23
4.3. Rynek regulowany i obrót zorganizowany ....................................................... 26
5. Uczestnicy obrotu giełdowego ................................................................ 29
6. NajwaŜniejsze podmioty rynku kapitałowego ........................................ 30
7. Instrumenty finansowe ............................................................................ 33
8. Podstawowe zasady obrotu giełdowego ................................................. 37
8.1. Mechanizmy i harmonogramy notowań ............................................................ 38
8.2. Rodzaje zleceń i ograniczenia wahań kursu ...................................................... 40
9. Krótka sprzedaŜ instrumentów finansowych .......................................... 41
10. Podsumowanie ........................................................................................ 44
ROZDZIAŁ II ISTOTA MANIPULACJI INSTRUMENTAMI
FINANSOWYMI ORAZ INFORMACJI POUFNEJ. .................................. 45
1. Przestępczość giełdowa – uwagi wprowadzające ................................... 45
2. Definicja manipulacji instrumentami finansowymi ................................ 49
2.1. Termin manipulacji instrumentami finansowymi ............................................. 49
2.2. Wyłączenia z definicji manipulacji instrumentami finansowymi ..................... 55
2.3. Wytyczne CESR ................................................................................................ 57
3. Definicja informacji poufnej, tajemnicy zawodowej oraz insider
tradingu ................................................................................................... 59
3.1. Wprowadzenie ................................................................................................... 59
3.2. Termin insidera ................................................................................................. 61
3.3. Cechy informacji poufnej .................................................................................. 63
3.4. Okres zamknięty ................................................................................................ 66
3.5.
4. Obowiązki informacyjne w publicznym obrocie instrumentami
finansowymi ............................................................................................ 70
5. Podsumowanie ........................................................................................ 75
ROZDZIAŁ III MANIPULACJE I WYKORZYSTYWANIE
INFORMACJI POUFNYCH W TEORIACH EKONOMICZNYCH ........ 77
1. Wprowadzenie ......................................................................................... 77
2. Manipulacja vs insider trading, spekulacja i arbitraŜ ............................. 78
2.1. Manipulacja vs insider trading ......................................................................... 78
2.2. Spekulacja ......................................................................................................... 80
2.3. ArbitraŜ ............................................................................................................. 83
3. Teoria efektywności informacyjnej ........................................................ 84
4. Teoria finansów behawioralnych ............................................................ 89
5. Model racjonalnego inwestora ................................................................ 93
6. Teoria (kosztów) agencji oraz teoria pokusy naduŜycia ......................... 96
7. Zjawisko negatywnej selekcji ................................................................. 98
8. Wpływ manipulacji na proces kształtowania cen ................................. 100
8.1. Manipulacja jako zjawisko samozacierające się ............................................ 101
8.2. Hipotezy wyjaśniające zmienność cen ........................................................... 102
8.3. Publiczne wezwania i ujawnianie stanu posiadania ....................................... 104
8.4. Pozycja dominująca i kontrola nad rynkiem .................................................. 106
8.5. Badania ilościowe ........................................................................................... 107
9. Wpływ informacji poufnych na proces kształtowania cen ................... 111
9.1. Aspekty pozytywne ........................................................................................ 111
9.2. Aspekty negatywne ......................................................................................... 113
9.3. Badania ilościowe ........................................................................................... 115
10. Podsumowanie ...................................................................................... 118
ROZDZIAŁ IV TYPOLOGIA ZJAWISK MANIPULACYJNYCH .... 121
1. Wprowadzenie ....................................................................................... 121
2. Manipulacje transakcyjne ..................................................................... 123
2.1. Transakcje fikcyjne ......................................................................................... 123
2.2. Zlecenia równoległe ....................................................................................... 125
2.3. Składanie zleceń przed ustaleniem kursu rozliczeniowego ............................ 129
2.4. Churning ......................................................................................................... 132
2.5. Manipulowanie płynnością instrumentów finansowych ................................ 134
2.6. Cornering ........................................................................................................ 136
2.7. Abusive squeeze ............................................................................................. 139
2.8. Manipulacje wynikające z systemu informatycznego giełdy ......................... 142
2.9. Manipulacje akcjami spółek groszowych ....................................................... 145
2.10. Manipulacje na rynku natychmiastowym i terminowym ............................... 146
3. Manipulacje informacyjne .................................................................... 152
3.1. Pompowanie ceny (pump & dump) ................................................................ 152
3.2. Scalping .......................................................................................................... 155
3.3. Komunikaty spółek publicznych .................................................................... 157 Ujawnianie i wykorzystywanie informacji poufnej .......................................... 67
4. Wykorzystanie informacji poufnych i tajemnicy zawodowej .............. 159
4.1. Insider Trading ................................................................................................ 159
1.4.1. Przykłady z rynku amerykańskiego ................................................................. 159
1.4.2. Przykłady z rynku polskiego ............................................................................ 164
4.2. Front Running i transakcje wyprzedzające ..................................................... 166
5. Manipulowanie wartością przedsiębiorstwa ......................................... 167
ROZDZIAŁ V ZASADNOŚĆ KARALNOŚCI MANIPULACJI I
WYKORZYSTYWANIA INFORMACJI POUFNYCH ............................ 169
1. Manipulacja kursem instrumentów finansowych ................................. 169
1.1. Szkodliwość manipulacji ................................................................................ 169
1.2. Pojęcie „sztucznej ceny” a manipulacje transakcyjne..................................... 174
1.3. Podsumowanie ................................................................................................ 180
2. Wykorzystywanie informacji poufnych ................................................ 182
2.1. Argumenty etyczne ......................................................................................... 183
2.2. Argumenty ekonomiczne ................................................................................ 183
2.3. Argumenty prawne .......................................................................................... 189
2.4. Podsumowanie ................................................................................................ 193
ROZDZIAŁ VI OGRANICZANIE NARUSZEŃ PRAWA
ZWIĄZANYCH Z MANIPULACJAMI I INFORMACJAMI POUFNYMI195
1. Historia systemu ochrony instytucjonalnej rynków kapitałowych ....... 195
1.1. Geneza regulacji i ochrony rynku kapitałowego ............................................. 195
1.2. Regulacje UE .................................................................................................. 196
1.3. Dyrektywa Market Abuse ............................................................................... 199
1.4. Rozporządzenie Market Abuse Regulation (MAR) ........................................ 202
1.5. Podsumowanie ................................................................................................ 205
2. Prawne środki ochrony inwestorów przed naruszeniami ..................... 206
2.1. Ochrona karnoprawna ..................................................................................... 206
2.2. Ochrona cywilnoprawna ................................................................................. 212
2.3. Ochrona administracyjna ................................................................................ 219
2.4. Podsumowanie ................................................................................................ 223
3. Ocena skuteczności ścigania zjawisk związanych z manipulacjami i
informacjami poufnymi w Polsce na tle rozwiązań zagranicznych ..... 224
3.1. Polski rynek kapitałowy .................................................................................. 224
3.2. Amerykański rynek kapitałowy ...................................................................... 232
3.3. Niemiecki rynek kapitałowy ........................................................................... 235
3.4. Podsumowanie ................................................................................................ 237
4. Metody ograniczania manipulacji instrumentami finansowymi i
wykorzystywania informacji poufnych ................................................ 238
4.1. Rozwiązania ogólnoustrojowe i nadzorcze ..................................................... 238
4.2. Regulacje spółek prowadzących giełdy .......................................................... 243
4.3. Firmy inwestycyjne i emitenci ........................................................................ 246
4.4. Postulaty i propozycje przyszłych rozwiązań ................................................. 251
4.5. Podsumowanie ................................................................................................ 254
5. Rozwój rynku, skala przestępczości a zaufanie inwestorów do rynku
kapitałowego ......................................................................................... 255
6. Stopień regulacji a bezpieczeństwo rynku kapitałowego ..................... 258
Zakończenie……… ......................................................................................... 266
Bibliografia………........................................................................................... 272
7. Literatura przedmiotu ............................................................................ 272
8. Prezentacje i materiały konferencyjne .................................................. 280
9. Akty prawne, orzeczenia, regulaminy................................................... 281
10. Raporty instytucji rynku kapitałowego ................................................. 282
11. Źródła Internetowe ................................................................................ 283
12. Artykuły prasowe .................................................................................. 277
Spis tabel………… .......................................................................................... 285
Spis rysunków…… .......................................................................................... 285
Spis wykresów…… .......................................................................................... 285