Wykaz skrótów | str. 13

Wprowadzenie | str. 17

Część I

Rozdział I
Wprowadzenie do problematyki bezpaństwowości | str. 29
1. Kształtowanie się pojęcia prawnego bezpaństwowości | str. 29
2. Pojęcie bezpaństwowości i obszar problematyki bezpaństwowości | str. 31
3. Istota prawna bezpaństwowości | str. 33
4. Przyczyny występowania zjawiska bezpaństwowości | str. 37
5. Regulacja problematyki bezpaństwowości w prawie międzynarodowym | str. 45
5.1. Bezpaństwowość a prawa człowieka | str. 45
5.2. Bezpaństwowość a zagadnienia ochrony uchodźców | str. 48
5.3. Konwencje ONZ regulujące problematykę bezpaństwowości | str. 51
5.3.1. Konwencja o statusie bezpaństwowców z 1954 r. | str. 51
5.3.2. Konwencja o ograniczeniu bezpaństwowości z 1961 r. | str. 53
5.4. Regulacja bezpaństwowości w Europie | str. 55
6. Podstawowe mechanizmy prawne regulacji bezpaństwowości | str. 57
7. Podsumowanie | str. 59

Rozdział II
Zagadnienie definiowania bezpaństwowca | str. 61
1. Znaczenie terminu „bezpaństwowiec” | str. 61
2. Definicja bezpaństwowca w prawie międzynarodowym | str. 64
2.1. Zagadnienia ogólne | str. 64
2.2. Zagadnienia semantyczne | str. 67
2.2.1. Wąska interpretacja definicji bezpaństwowca w konwencji z 1954 r. | str. 68
2.2.2. Szeroka interpretacja definicji bezpaństwowca w konwencji z 1954 r. | str. 71
3. Problemy z definiowaniem bezpaństwowca w wybranych porządkach krajowych | str. 77
4. Różne kategorie bezpaństwowców | str. 81
5. Podsumowanie | str. 82

Rozdział III
Przeciwdziałanie bezpaństwowości | str. 84
1. Prewencja bezpaństwowości | str. 84
1.1. Uwagi wprowadzające | str. 84
1.2. Prewencja bezpaństwowości w przypadku zrzeczenia się obywatelstwa | str. 86
1.3. Prewencja bezpaństwowości w przypadku utraty obywatelstwa wbrew woli jednostki | str. 91
1.3.1. Utrata obywatelstwa w przypadku braku rzeczywistego związku między państwem a jego obywatelem stale zamieszkującym za granicą | str. 91
1.3.2. Utrata obywatelstwa w związku z oszustwem w postępowaniu o nadanie obywatelstwa | str. 93
1.3.3. Utrata obywatelstwa w związku z nielojalnym działaniem względem państwa | str. 94
1.3.4. Utrata obywatelstwa przez dziecko w związku ze zmianami w ustaleniu pochodzenia, przysposobieniem lub utratą obywatelstwa przez rodzica | str. 96
2. Redukcja bezpaństwowości | str. 97
2.1. Uwagi wprowadzające | str. 97
2.2. Redukcja bezpaństwowości powstałej w momencie urodzenia | str. 97
2.3. Redukcja bezpaństwowości powstałej w późniejszym czasie | str. 98
2.3.1. Standard międzynarodowy | str. 98
2.3.2. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 101
3. Podsumowanie | str. 104

Rozdział IV
Ochrona bezpaństwowców i procedury ustalania bezpaństwowości | str. 106
1. Zagadnienia wstępne | str. 106
2. Procedury ustalania bezpaństwowości | str. 109
2.1. Zagadnienia wstępne | str. 109
2.2. Zalecenia UNHCR dotyczące wprowadzania procedur ustalania bezpaństwowości w porządkach krajowych | str. 111
2.2.1. Zagadnienia wstępne | str. 111
2.2.2. Sposób zorganizowania administracji | str. 114
2.2.3. Dostęp do procedury | str. 115
2.2.4. Gwarancje proceduralne | str. 116
2.2.5. Rozłożenie ciężaru dowodu i standard dowodowy | str. 116
3. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 122
3.1. Zagadnienia wstępne | str. 122
3.2. Sposób zorganizowania administracji | str. 125
3.3. Dostęp do procedury | str. 127
3.4. Gwarancje proceduralne | str. 130
3.5. Rozłożenie ciężaru dowodu i standard dowodowy | str. 134
4. Status osoby bezpaństwowej | str. 136
4.1. Konwencja o statusie bezpaństwowców z 1954 r. | str. 136
4.2. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 137
5. Podsumowanie | str. 140

Część II

Rozdział V
Kategoria „kobiet” a problematyka bezpaństwowości | str. 145
1. Przyczyny bezpaństwowości kobiet | str. 145
1.1. Uwagi wprowadzające | str. 145
1.2. Bezpaństwowość kobiet w rezultacie zawarcia małżeństwa | str. 147
1.3. Bezpaństwowość kobiet powstała w trakcie trwania małżeństwa | str. 149
1.4. Bezpaństwowość kobiet w wyniku rozwiązania małżeństwa | str. 151
2. Prewencja bezpaństwowości kobiet | str. 152
2.1. Prewencja bezpaństwowości kobiet na poziomie międzynarodowym | str. 152
2.2. Prewencja bezpaństwowości kobiet w porządkach wewnętrznych państw | str. 157
3. Współczesne zagadnienia związane z przeciwdziałaniem bezpaństwowości kobiet i ochroną kobiet bezpaństwowych | str. 160
3.1. Prewencja bezpaństwowości | str. 160
3.2. Redukcja bezpaństwowości | str. 162
3.3. Ochrona bezpaństwowych kobiet | str. 163
4. Podsumowanie | str. 164

Rozdział VI
Kategoria „dzieci” a problematyka bezpaństwowości | str. 166
1. Uwagi wprowadzające | str. 166
2. Przyczyny bezpaństwowości dzieci | str. 167
3. Zasady ogólne określone w prawie międzynarodowym | str. 170
4. Redukcja bezpaństwowości dzieci | str. 172
4.1. Redukcja bezpaństwowości „dzieci znalezionych” | str. 172
4.1.1. Konwencyjny standard międzynarodowy | str. 172
4.1.2. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 176
4.2. Redukcja bezpaństwowości dzieci „w przeciwnym razie bezpaństwowych” | str. 178
4.2.1. Konwencyjny standard międzynarodowy | str. 179
4.2.2. Modyfikacja standardu konwencyjnego | str. 189
4.2.3. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 192
5. Prewencja bezpaństwowości wśród dzieci | str. 194
5.1. Prewencja bezpaństwowości a utrata obywatelstwa w związku ze zmianami w ustaleniu pochodzenia dziecka lub z przysposobieniem | str. 194
5.1.1. Standard międzynarodowy | str. 195
5.1.2. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 198
5.2. Prewencja bezpaństwowości a utrata obywatelstwa przez dzieci w wyniku utraty obywatelstwa przez rodzica | str. 201
5.2.1. Standard międzynarodowy | str. 201
5.2.2. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 202
6. Przeciwdziałanie bezpaństwowości a rejestracja urodzenia dziecka | str. 205
7. Ochrona bezpaństwowych dzieci | str. 209
8. Podsumowanie | str. 212

Rozdział VII
Kategoria podmiotów wyróżnionych na podstawie przesłanki ochrony interesu publicznego | str. 214
1. Prewencja bezpaństwowości | str. 214
1.1. Prewencja bezpaństwowości a pozbawienie obywatelstwa z powodu oszustwa | str. 215
1.1.1. Standard międzynarodowy | str. 215
1.1.2. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 220
1.2. Prewencja bezpaństwowości a nielojalne działanie względem państwa obywatelstwa | str. 225
1.2.1. Standard międzynarodowy | str. 225
1.2.2. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 229
2. Wyłączenia z mechanizmów ochrony | str. 234
2.1. Ogólne zagadnienia dotyczące wyłączeń z ochrony | str. 234
2.2. Kategoria podmiotów wyłączonych z ochrony na podstawie art. 1 ust. 2 pkt iii lit. a konwencji z 1954 r. | str. 240
2.3. Kategoria podmiotów wyłączonych z ochrony na podstawie art. 1 ust. 2 pkt iii lit. b konwencji z 1954 r. | str. 242
2.4. Kategoria podmiotów wyłączonych z ochrony na podstawie art. 1 ust. 2 pkt iii lit. c konwencji z 1954 r. | str. 247
2.5. Regulacje i orzecznictwo w wybranych porządkach krajowych | str. 251
2.6. Możliwości wykluczenia z ochrony ex post | str. 252
2.6.1. Wydalenie bezpaństwowca | str. 253
2.6.2. Cofnięcie i unieważnienie statusu bezpaństwowca | str. 253
2.7. Sytuacja jednostki po wykluczeniu z ochrony | str. 255
3. Zagadnienia redukcji bezpaństwowości | str. 257
4. Podsumowanie | str. 259

Rozdział VIII
Kategoria podmiotów wyróżnionych na podstawie cechy „dobrowolności” | str. 261
1. Pojęcie osób dobrowolnie bezpaństwowych | str. 261
2. Kwalifikacja prawna cechy „dobrowolności” a problematyka ochrony bezpaństwowców | str. 268
2.1. Standard międzynarodowy | str. 268
2.2. Regulacje i orzecznictwo w wybranych porządkach krajowych | str. 273
3. Kwalifikacja prawna cechy „dobrowolności” a problematyka redukcji bezpaństwowości | str. 287
4. Zagadnienia prewencji „dobrowolnej” bezpaństwowości | str. 289
4.1. Standard międzynarodowy | str. 289
4.2. Regulacje w wybranych porządkach krajowych | str. 292
5. Podsumowanie | str. 293

Zakończenie | str. 295

Wykaz orzeczeń | str. 303

Wykaz aktów prawnych | str. 307

Bibliografia | str. 317