Wykaz skrótów 21

Wstęp
Alimenty to nie prezenty, ale nie można też zabić dłużnika 23

Rozdział 1
Co to są alimenty? 29

Alimentacja jako obowiązek rodzinny 29
Co to są alimenty? 31
Uprzywilejowana pozycja osoby dochodzącej alimentów 32
Kolejność obowiązku alimentacyjnego 34
Zasada równości wszystkich dzieci 37
Uchylenie się od świadczeń alimentacyjnych; wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego 38
Kiedy można uchylić się od świadczeń alimentacyjnych? 39
Zasady współżycia społecznego a obowiązek alimentacyjny 40
Nadużycie prawa przy dochodzeniu alimentów 42
Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych 43
Alimenty a podatki 45
Alimenty a zdolność kredytowa 46

Rozdział 2
Rodzaje roszczeń o charakterze alimentacyjnym 49

Roszczenia alimentacyjne i quasi-alimentacyjne 49
Jakimi przesłankami kieruje się sąd, rozstrzygając o alimentach? 51
Alimenty a relacje stron, czyli alimenty a kwestie etyczne 52

Rozdział 3
Zaspokojenie potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.) 55

Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny 55 Rodzina, czyli kto? 56
Zasada egalitaryzmu małżonków 56
Jakimi kryteriami kieruje się sąd, rozstrzygając sprawy o zaspokojenie potrzeb rodziny? 57
Wina za rozkład pożycia a roszczenie o zaspokojenie potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.) 58

Rozdział 4
Przekazywanie zarobków małżonka drugiemu małżonkowi (art. 28 k.r.o.) 61

Ochrona podstaw bytowych rodziny 61
Przesłanki warunkujące zasadność roszczenia z art. 28 k.r.o. 62
Kwestie proceduralne 62
Zmiana i uchylenie postanowienia 63
Upadek postanowienia 64
Zbieg roszczeń z art. 27 i 28 k.r.o. 64

Rozdział 5
Alimenty na małoletnie dziecko 67

Zakres obowiązku alimentacyjnego rodzica na małoletnie dziecko 67
W jakich postępowaniach sądowych możemy dochodzić alimentów na małoletnie dziecko? 68
Sprawa o alimenty a powództwo o rozwód bądź separację 70
Alimenty na małoletnie dziecko w wyroku rozwodowym bądź separacyjnym 70
Kto reprezentuje małoletnie dziecko w sprawie o alimenty? 71
Alimenty na małoletnie dziecko przy opiece naprzemiennej 72
Kiedy jedno dziecko jest z ojcem, a drugie z matką 72
Kiedy można uchylić się od obowiązku alimentacyjnego wobec małoletniego dziecka? 73

Rozdział 6
Alimenty na pełnoletnie dziecko 75

W jaki sposób można dochodzić świadczeń alimentacyjnych na pełnoletnie dziecko? 75
Do kiedy trzeba płacić na dorosłe dziecko? 76
Kontynuowanie nauki przez dziecko 77
Sytuacja zdrowotna pełnoletniego dziecka 79
Zakres obowiązku alimentacyjnego na dorosłe dziecko 79
Czy wyniki w nauce mają znaczenie? 81
Stypendium a obowiązek alimentacyjny rodzica 81
Zasiłek dla bezrobotnych a obowiązek alimentacyjny rodzica 82
Gdy dziecko zawiera małżeństwo 83
Możliwość uchylenia się od alimentów na pełnoletnie dziecko 83
W jaki sposób wykazać, że roszczenie dorosłego dziecka o alimenty nie powinno zostać uwzględnione w całości bądź w części? 85

Rozdział 7
Alimenty na małżonka (byłego małżonka) 89

Zawarcie małżeństwa a obowiązek alimentacyjny 89
Jak można dochodzić roszczeń alimentacyjnych na rzecz małżonka bądź byłego małżonka? 89
Świadczenia alimentacyjne na małżonka w trakcie małżeństwa 91
Alimenty a rozwód bądź separacja 92
Mimo że niewinny, sam ma zapewniać sobie utrzymanie 93
Jak długo trzeba płacić alimenty na byłego małżonka? 94
Wygaśnięcie bądź zmiana obowiązku alimentacyjnego wobec byłego małżonka 94

Rozdział 8
Alimenty na rodzica 97

Przychodzi pora na wsparcie rodziców przez dzieci 97
Rodzic samodzielny czy nie 98
Rodzic w niedostatku 99
Uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego wobec rodzica 99
Gdy jest kilkoro dzieci 100
Rodzic umieszczony w domu pomocy społecznej 101
Tryb pobierania opłat za pobyt najbliższych członków rodziny w domu pomocy społecznej 102
Zwolnienie z obowiązku pokrywania kosztów pobytu osoby najbliższej w DPS-ie na podstawie ustawy o pomocy społecznej 102
Kto może reprezentować rodzica w sprawie o alimenty? 104

Rozdział 9
Alimenty od innych krewnych (dziadkowie, rodzeństwo) 109

Alimenty od dziadków 110
Kiedy można uzyskać alimenty od dziadków? 111
Do których dziadków kierować się po alimenty? 112
Alimenty od rodzeństwa 113
Czy można dochodzić alimentów od innych krewnych? 115

Rozdział 10
Roszczenia alimentacyjne a stosunek przysposobienia (alimenty w relacjach między przysposabiającym a przysposobionym) 117

Rozdział 11
Alimenty w relacjach między pasierbem a ojczymem (macochą) 121

Rozdział 12
Roszczenia alimentacyjne matki dziecka pozamałżeńskiego 125

Rodzaje roszczeń przysługujących matce dziecka pozamałżeńskiego 126
Wydatki związane z ciążą i porodem 126
Jak wykazać wydatki związane z ciążą i porodem? 126
Koszty trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu 127
Jakie kryteria mają znaczenie dla roszczeń matki dziecka pozamałżeńskiego? 127
Alimenty na dziecko 128
Tylko wobec ojca dziecka 128
Matka w trudnej sytuacji 129
Kwestie proceduralne: jaki sąd właściwy, zwolnienie od kosztów sądowych 130
Co, jeśli ojciec przestanie być ojcem? 131

Rozdział 13
Wysokość alimentów – jak ją ustalić? 135

Jakie kryteria wpływają na wysokość alimentów? 136
Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentacji 136
Możliwości zarobkowe i majątkowe osoby zobowiązanej do alimentacji 137
Zasada równej stopy życiowej 139
Osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka 140
Alimenty a kontakty z dzieckiem 141
Wysokość alimentów a 500 plus (oraz inne świadczenia wspierające rodzinę) 142

Rozdział 14
Koszty utrzymania uprawnionego 145

Usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej do alimentacji 145
Jak liczyć koszty utrzymania? 146
Zasada równej stopy życiowej 147
Koszty utrzymania uprawnionego in concreto 148
Realne koszty, nie hipotetyczne 152
Alimenty „wsteczne” 152
Wsteczne zasądzanie alimentów; niezaspokojone potrzeby 153
Roszczenie regresowe 154
Jakie koszty nie są uwzględniane? 155
Jak udokumentować koszty utrzymania? 156
Paragonom mówimy stanowcze „nie!” 158
Kiedy koszt trudno udokumentować… 159

Rozdział 15
Sytuacja stron (uwarunkowania osobiste, możliwości zarobkowe, posiadany majątek, poziom życia) 161

Możliwości zarobkowe i majątkowe stron 161
Realna sytuacja zarobkowa i majątkowa stron 162
Majątek i dochody dziecka 163
Czy uprawniony ma obowiązek spieniężać swój majątek? 164
Trzeba podzielić się nawet skromnym zarobkiem 165
Praca poniżej kwalifikacji 165
Jak wykazać osobistą sytuację zobowiązanego? 166
Co może sąd? 168

Rozdział 16
Osobiste starania o wychowanie i utrzymanie dziecka 171

Jak osobiste starania przekładają się na pieniądze? 171
Zaangażowanie w sprawy dziecka (edukacja, zdrowie itp.) 172
Czas spędzany z dzieckiem 174
Oddziaływania wychowawcze 174
Kiedy rodzic ma utrudnione kontakty z dzieckiem 175
Jak wykazać osobiste starania o wychowanie i utrzymanie dziecka? 175
Gdy się nie interesuje 176
Jak wykazać brak zainteresowania dzieckiem? 176

Rozdział 17
Jak to rozwiązać ugodowo? 183

Czy tylko wyrok sądu? 183
Obowiązek alimentacyjny a psychologia człowieka 184
Walory ugodowych rozwiązań 184
Porozumienie rodzicielskie (plan wychowawczy) 185
Ugoda przed mediatorem 187
Umowa o alimentację 187
Ugoda sądowa 188

Rozdział 18
Jak przygotować pozew? 191

W rozwodzie czy w odrębnym powództwie? 191
Kto jest powodem w sprawie? 193
Jaki sąd właściwy? 194
Właściwość sądu w sprawach o alimenty 194
Ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych 195
Zwolnienie od obowiązku ponoszenia opłaty skarbowej 197
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania 198
Od kiedy alimenty są zasądzane? 199
Jakie dowody warto uwzględnić w pozwie? 200
Jak wykazać koszty utrzymania osoby uprawnionej do alimentów? 200
Jak wykazać sytuację osobistą, majątkową i zarobkową osoby zobowiązanej? 201
Jak wykazać zakres osobistych starań o wychowanie i utrzymanie dziecka? 201
Jakie dokumenty dołączyć do pozwu? 201
Żądanie dokumentów bądź informacji od strony pozwanej bądź osoby trzeciej 202
Świadkowie w sprawach alimentacyjnych 204
Przesłuchanie stron 205

Rozdział 19
Zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych 207

Po co nam zabezpieczenie? 207
„Twarde” dokumenty 208
Uprzywilejowanie roszczeń alimentacyjnych w postępowaniu zabezpieczającym 209
Zabezpieczenie kwoty na zaspokojenie potrzeb rodziny 209
Wymogi formalne wobec wniosku o zabezpieczenie alimentów 210
Zabezpieczenie alimentów obejmujące całą kwotę dochodzonych alimentów 210
Zmiana zabezpieczenia 212
Wniosek o zmianę zabezpieczenia poprzez podwyższenie alimentów 213
Wniosek o zmianę zabezpieczenia poprzez obniżenie alimentów bądź uchylenie zabezpieczenia 214
Dowody na poparcie wniosku o zabezpieczenia bądź jego zmianę 214
Ile to kosztuje? 215
Rozpoznanie wniosku o zabezpieczenie 216
Ile czasu ma sąd na rozpoznanie wniosku o zabezpieczenie? 217

Rozdział 20
Postępowanie przed sądem 219

Ile to wszystko potrwa? 220
Rozprawy jawne 221
Rozprawy zdalne 221
Dbaj o swój PR 223
Jak ubrać się do sądu? 224
Jak zachowywać się przed sądem? 224
Jak na spowiedzi 225
Nieetyczne prowadzenie sprawy, czyli ciosy poniżej pasa 226
Przygotowanie, przygotowanie, przygotowanie 226
Kolejność zdarzeń 229
Jak przygotować się do przesłuchania świadków? 230
Jak zeznawać przed sądem? 232
Jak przygotować się do własnych zeznań w sprawie? 232
Jak przygotować się do przesłuchania drugiej strony? 234
Jeśli nie stawi się powód 235
Jeśli nie stawi się pozwany 236
Czy można zmusić stronę do stawiennictwa na rozprawie? 237
Inne sprawy rodzinne 238
Wyrok zaoczny 239
Najlepszą obroną jest atak? 239
Powództwo wzajemne 240

Rozdział 21
Gdy jestem niezadowolony z orzeczenia sądu 243

Jaki sąd rozpoznaje środek odwoławczy? 243
Zapowiedź zażalenia bądź apelacji 244
Odstąpienie od uzasadnienia postanowienia 244
Ile czasu na wniesienie zażalenia bądź apelacji? 245
Treść zażalenia lub apelacji 245
Nowe dowody w apelacji 245
Ile to kosztuje? 246
Skarga kasacyjna 247

Rozdział 22
Nic nie jest wieczne, czyli kiedy zmienią się okoliczności 249

Kiedy można wnosić o zmianę orzeczenia o alimentach? 249
Co to znaczy „zmiana stosunków”? 249
Cel roszczenia o zmianę rozstrzygnięcia alimentacyjnego 250
Pozew o podwyższenie alimentów 250
Jakie okoliczności uzasadniają wystąpienie z powództwem o podwyższenie alimentów? 251
Co, jeśli druga strona złoży pozew wzajemny o obniżenie alimentów? 252
Wniosek o zmianę zabezpieczenia poprzez podwyższenie alimentów 253
Wniosek o zmianę zabezpieczenia poprzez obniżenie alimentów bądź uchylenie zabezpieczenia 254
Porównanie okoliczności 255
Jak wykazać zmianę okoliczności? 255
Jakimi dokumentami można wykazać zmianę okoliczności? 255
Zabezpieczenie roszczenia 256
Gdy jestem pozwany w sprawie o obniżenie alimentów 256

Rozdział 23
Co, jeśli nie płaci? 259

Konsekwencje uchylania się od alimentów 259
Postępowanie egzekucyjne 260
Działania organów administracji publicznej wobec dłużników alimentacyjnych 260
Kategoria dłużnika 261
Wymiana informacji między organami 263
Wywiad alimentacyjny 264
Pracuje czy nie 264
Decyzja o uznaniu za dłużnika alimentacyjnego uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych 265
Twardą ręką wobec uporczywego dłużnika 266
Fundusz Alimentacyjny 267
Osoby uprawnione do świadczeń z Funduszu
Alimentacyjnego 267
Kryterium dochodowe 268
Gdy nie przysługuje świadczenie z Funduszu
Alimentacyjnego 269
Zwrot świadczeń wypłaconych z Funduszu
Alimentacyjnego 270
Utrata prawa jazdy 271
Co zrobić, żeby dłużnik nie siedział za kółkiem? 272
Zwrot dłużnikowi alimentacyjnemu zatrzymanego prawa jazdy 272
Przekazywanie danych do biur informacji gospodarczej 273

Rozdział 24
Postępowanie egzekucyjne 275

Uprzywilejowanie egzekucji roszczeń alimentacyjnych 276
Rygor natychmiastowej wykonalności 277
Kiedy mam tytuł wykonawczy 278
Jaki organ właściwy? 280
Wybór komornika sądowego 281
Wniosek o wszczęcie egzekucji 282
Co załączyć do wniosku? 283
Co komornik robi z urzędu? 285
Ograniczenia egzekucji 286
Zatrudnienie dłużnika u osoby bliskiej 288
Koszty postępowania egzekucyjnego 290
Uciekanie z majątkiem 291
Skarga na czynności komornika 293

Rozdział 25
Odpowiedzialność karna 297

Przestępstwo niealimentacji 297
Typ podstawowy i typ kwalifikowany 300
Co to znaczy „uchylanie się”? 300
Podstawowe potrzeby życiowe 301
Ściganie na wniosek 302
„Rehabilitacja” dłużnika 303

Rozdział 26
Druga strona medalu – jak bronić się przed roszczeniowością? 307

Co, jeśli zapadnie wyrok zaoczny? 308
Rygor natychmiastowej wykonalności 310
Zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności (art. 346 § 1 k.p.c.) 310
Uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności (art. 346 § 11 k.p.c.) 310
Sprzeciw od wyroku zaocznego 311
Ile to kosztuje? 312
Jak się bronić, gdy jestem pozwany(-a) o alimenty? 314
Odpowiedź na pozew 314
Twierdzenia i dowody 315
Dokumenty 316
Żądanie dokumentów bądź informacji od strony powodowej lub osoby trzeciej 319
Świadkowie 319
Przesłuchanie stron 320
Powództwo wzajemne 321
Jak bronić się przed nadmiernym zabezpieczeniem? 323
Zażalenie na postanowienie zabezpieczające alimenty 324
Co zrobić, żeby złożyć zażalenie na postanowienie
zabezpieczające? 325
Wstrzymanie wykonalności zaskarżonego postanowienia 326
Ile to kosztuje? 326
Wniosek o zmianę zabezpieczenia poprzez jego zmniejszenie 327
Wniosek o uchylenie zabezpieczenia 329
Ile to kosztuje? 329
Apelacja od wyroku zasądzającego alimenty 330
Jaki sąd właściwy? 330
Zarzuty apelacji 330
Nowe dowody w apelacji 331
Ile to kosztuje? 332
Pozew o obniżenie alimentów 333
Jaki sąd właściwy? 334
Ile to kosztuje? 334
Pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności 336
Pozew o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny ustał 337
Ochrona dłużnika alimentacyjnego 337
Co, jeśli nadpłacił? 340
Jak się pozbyć komornika? 341
Skarga na czynności komornika 343
Koszty postępowania egzekucyjnego 343

Rozdział 27
Ustanie obowiązku alimentacyjnego 345

Obowiązek alimentacyjny a upływ czasu 345
Kiedy ustaje obowiązek alimentacyjny? 346
Pozew o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny ustał 346
Jakie okoliczności mogą przemówić za zasadnością pozwu? 347
Jaki sąd właściwy? 348
Ile to kosztuje? 349
Informacje na temat sytuacji pozwanego 350
Jakie dowody zgłaszać w takiej sprawie? 351
Wnioski o udzielenie informacji bądź złożenie dokumentu przez pozwanego lub osobę trzecią 352
Alimenty w opinii ekspertów 355
Styl życia Polaków wpływa na wyroki w sprawach alimentacyjnych – rozmowa z Dorotą Hildebrand-Mrowiec , sędzią Sądu Rejonowego w Zamościu, prezes Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce 355
W mediacji można uzyskać więcej niż w sądzie – rozmowa z Magdaleną Marquez-Vazquez, mediatorem, prezesem Fundacji Mediacja i Prawo 378
Niealimentacja to problem państwa – rozmowa z Dominiką
Kowalczyk-Ptasińską, dyrektor Ośrodka Pomocy Społecznej w Łomiankach 402
Niealimentacja to brak szacunku dla prawa – rozmowa z Wojciechem Węgrzyńskim, detektywem, Trenda Group Sp. z o.o. 413

Akty prawne 427

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy 427
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego 436
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych 470
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów 476
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych 520
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej 521
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny 527

Tezy z orzecznictwa według zagadnień 529

Reprezentacja małoletniego dziecka w sprawie o alimenty 529
Reprezentacja strony pozwanej 530
Wysokość alimentów 530
Postać świadczeń alimentacyjnych 530
Niedostatek 531
Wzajemne relacje stron a prawo do świadczeń alimentacyjnych 531
Zasada równej stopy życiowej rodziców i dzieci 532
Możliwości zarobkowe zobowiązanego do alimentacji 533
Zobowiązania kredytowe osoby zobowiązanej do alimentacji 533
Zaspokajanie potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.) 534
Zwolnienie od kosztów sądowych spraw o zaspokojenie potrzeb rodziny 538
Nakazanie wypłaty zarobków małżonka drugiemu małżonkowi (art. 28 k.r.o.) 538
Zasada równości wszystkich dzieci 540
Alimenty na pełnoletnie dziecko 541
Alimenty na małżonka (byłego małżonka) 545
Alimenty na rodzica 546
Alimenty od dziadków 547
Alimenty od rodzeństwa 549
Roszczenia alimentacyjne a stosunek przysposobienia 550
Roszczenia alimentacyjne w relacjach pasierb – ojczym (macocha) 551
Roszczenia alimentacyjne matki dziecka pozamałżeńskiego 552
Usprawiedliwione potrzeby (koszty utrzymania) 553
Koszty utrzymania mieszkania 553
Wydatki na rozrywkę i kulturę, kieszonkowe 554
Fryzjer 555
Wydatki na remonty i zmianę wyposażenia domu 555
Zwierzęta domowe 555
Paragony jako dowody w sprawie 556
Sytuacja zarobkowa i majątkowa zobowiązanego – jego zobowiązania inne niż wynikające z obowiązku alimentacyjnego 557
Obowiązek podzielenia się nawet najmniejszym zarobkiem 558
Nadużycie prawa przy dochodzeniu alimentów 558
Uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego ze względu na zasady współżycia społecznego 558
Wsteczne zasądzanie alimentów; niezaspokojone potrzeby 559
Roszczenie regresowe 560
Osobiste starania 561
Zmiana okoliczności wpływająca na zakres obowiązku alimentacyjnego 562
Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych 563
Zabezpieczenie roszczeń 563
Koszty postępowania egzekucyjnego 565
Zakaz przelewu wierzytelności alimentacyjnych 565
Odpowiedzialność karna za uchylanie się od alimentacji 565

Literatura 569

Skorowidz 571