KPK Kodeks Postępowania Karnego - zmiany w prawie i polecane książki

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (k.p.k.) jest podstawowym źródłem prawa dla polskiego prawa karnego procesowego.

Przepisy Kodeksu postępowania karnego regulują działalność organów procesowych i innych uczestników postępowania w konkretnych sprawach karnych.

K.p.k. normuje proces karny, który ma na celu wykrycie i ustalenie przestępstwa, jego sprawcy oraz wymierzenie kary lub zastosowanie innych środków.

Nowelizacje przepisów postępowania karnego

Przepisy Kodeksu postępowania karnego, podobnie do przepisów innych kodeksów obowiązujących w Polsce podlegają licznym zmianom. Trudno znaleźć rok, w który nie odnotowalibyśmy nowelizacji kpk W wielu wypadkach przepisy z k.p.k. były nowelizowane więcej niż 5 razy w ramach danego roku. Nowelizacje k.p.k. choć bywają większe lub mniejsze, to i tak wydaje się być ich za dużo.

Tak liczne zmiany regulacji z Kodeksu postępowania karnego powodują, że prawnikom trudno jest za nimi nadążać. Z pomocą przychodzą tu przedstawiciele nauki i ich liczne książki z zakresu procedury karnej. Należą do nich przede wszystkim komentarze do k.p.k. czy monografie i artykuły z czasopism prawniczych dotyczące poszczególnych instytucji prawnych przewidzianych przepisami Kodeksu postępowania karnego.

Z oczywistych powodów, wśród prawników coraz większą popularnością cieszą się ebooki poświęcone postępowaniu karnemu. Niemniej, tradycyjna forma papierowa nadal cieszy się uznaniem wśród tej grupy odbiorców, czego dowodem jest olbrzymia popularność tekstów Kodeksu postępowania karnego.

W rezultacie liczba książek dotyczących postępowania karnego jest naprawdę imponująca i z każdym rokiem robi się coraz bardziej okazała. Sprzyja temu wysoka aktywność polskiego prawodawcy. Wystarczy wspomnieć, że trudno znaleźć moment, w którym liczba projektów nowelizacji do k.p.k. jest mniejsza niż kilka, a często jest tak, że projektowanych jest w jednym momencie kilkanaście aktów prawnych zawierających zmiany k.p.k. Można się spodziewać, że część z nich zostanie omówiona w artykułach prawniczych poświęconych procedurze karnej jeszcze na etapie projektów zmian k.p.k. Z kolei po wejściu w życie projektowanych zmian, można się spodziewać nowej ofert książek za zakresu procedury karnej.

Budowa Kodeksu postępowania karnego KPK

Kodeks postępowania karnego składa się z aż 15 działów, regulujących poszczególne zagadnienia dotyczące procedury karnej:

• Dział I: Przepisy wstępne (art. 1-23b k.p.k.)
• Dział II: Sąd (art. 24-44 k.p.k.)
• Dział III: Strony, obrońcy, pełnomocnicy, przedstawiciel społeczny, podmiot zobowiązany, właściciel przedsiębiorstwa zagrożonego przepadkiem (art. 45-91b k.p.k.)
• Dział IV: Czynności procesowe (art. 92-166 k.p.k.)
• Dział V: Dowody (art. 167-242 k.p.k.)
• Dział VI: Środki przymusu (art. 243-296 k.p.k.)
• Dział VII: Postępowanie przygotowawcze (art. 297-336 k.p.k.)
• Dział VIII: Postępowanie przed sądem pierwszej instancji (art. 337-424 k.p.k.)
• Dział IX: Postępowanie odwoławcze (art. 425-467 k.p.k.)
• Dział X: Postępowania szczególne (art. 468-517j k.p.k.)
• Dział XI: Nadzwyczajne środki zaskarżenia (art. 518-548 k.p.k.)
• Dział XII: Postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia (art. 549-577 k.p.k.)
• Dział XIII: Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych (art. 578-615 k.p.k.)
• Dział XIV: Koszty procesu (art. 616-645 k.p.k.)
• Dział XV: Postępowanie karne w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych (art. 646-682 k.p.k.).

Kodeks postępowania karnego jest w efekcie jednych z największych aktów prawnych obowiązujących w Polsce, co wraz z licznymi zmianami powoduje, że prawnicy muszą stale się dokształcać, by być na bieżąco z obowiązującym stanem prawnym.

Uczestnicy postępowania karnego

Przepisy k.p.k. przewidują udział wielu różnych uczestników postępowania, których udział może być ograniczony tylko do poszczególnych etapów postępowania karnego. Może być też tak, że rola tego samego uczestnika postępowania może być różnie zdefiniowana przepisami kpk w zależności od etapu postępowania. Przykładowo, prokurator występuje jako organ na etapie postępowania przygotowawczego i jako strona w toku postępowania sądowego, w roli oskarżyciela publicznego.

Zgodnie z przepisami Działu III Kodeksu postępowania karnego, stronami są:

• oskarżyciel publiczny (art. 45 i nast. k.p.k.)
• pokrzywdzony (art. 49 i nast. k.p.k.);
• oskarżyciel posiłkowy (uboczny i subsydiarny) (art. 53 i nast. k.p.k.);
• oskarżyciel prywatny (art. 59 i nast. k.p.k.);
• oskarżony (podejrzany) (art. 71 i nast. k.p.k.).

Innymi uczestnikami postępowania przewidzianymi przepisami Kodeksu postępowania karnego są:

• przedstawiciele procesowi stron (obrońcy i pełnomocnicy) (art. 82 i nast. k.p.k.);
• przedstawiciel społeczny (art. 90 i nast. k.p.k.);
• podmiot zobowiązany (art. 91a k.p.k.);
• właściciel przedsiębiorstwa zagrożonego przepadkiem (art. 91b k.p.k.).

Ponadto należy również wspomnieć o przewidzianych w k.p.k.:

• osobowych źródłach dowodowych (np. świadkach (art. 177 i nast. k.p.k.) i biegłych (art. 193 i nast. k.p.k.);
• pomocnikach procesowych (np. protokolantach (art. 144 k.p.k.), tłumaczach (art. 204 k.p.k.).

Powyższe pokazuje, że zakres podmiotowy postępowania karnego jest bardzo szeroki i nie angażuje on jedynie sędziów, prokuratorów, adwokatów, ale również osoby i podmioty, które z założenia na co dzień niekoniecznie kojarzy się z procedurą karną.