Powołanie do życia pod koniec 1998 r. Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu to punkt zwrotny w polskiej debacie o trudnym rozliczeniu dyktatury komunistycznej, a zwłaszcza popełnionych w jej czasie zbrodni, stosowanych represji wobec opozycji niepodległościowej, i problemie uwikłania części społeczeństwa w kolaborację z organami bezpieczeństwa państwa. Instytut stał się też szybko najważniejszą instytucją państwa, odpowiedzialną za kształtowanie obrazu społecznego minionego systemu – nowej pamięci zbiorowej Polaków o reżimie komunistycznym. Obraz ten miał być formowany dzięki rzetelnej nauce, profesjonalnej edukacji i otwarciu archiwów zachowanych po organach bezpieczeństwa państwa.Od samego początku działalności IPN największe emocje budził gromadzony w nim zasób archiwalny. Szeroko traktowany stosunek do spuścizny archiwalnej byłej policji politycznej, a zwłaszcza do akt osób, które tajnie współpracowały z reżimem komunistycznym, determinował poziom polaryzacji opinii i debaty naukowej o Instytucie.W niniejszej publikacji zaprezentowano działalność archiwalną IPN w optyce wybranych problemów, pozostających ze sobą w ścisłym związku i określonych zależnościach, ale równocześnie pozwalających na ich osobny opis i analizę. Dzięki temu prezentowaną książkę należy uznać przede wszystkim za studium wybranych zagadnień, systematyzujące i porządkujące naszą dotychczasową wiedzę o archiwum IPN. Z kolei opis naukowy określonych problemów, które koncentrują się na organizacji działalności tego archiwum i zarządzaniu zgromadzonym zasobem w latach 2000–2016, nadaje publikacji także charakter opracowania archiwoznawczego.