SŁOWO WSTĘPNE ......................................................................................................... 29

ROZDZIAŁ 1
Równe traktowanie i ochrona przed dyskryminacją ........................................ 33
1.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 33
1.2. Gwarancje konstytucyjne i międzynarodowe, prawo Unii Europejskiej, prawo krajowe ...................................................................................................... 33
1.2.1. Konstytucja RP .......................................................................................... 33
1.2.2. Standardy ponadnarodowe .................................................................... 35
1.2.3. Prawo Unii Europejskiej .......................................................................... 39
1.2.4. Gwarancje równego traktowania i niedyskryminacji w ustawodawstwie polskim ................................................................... 42
1.3. Pojęcia równego traktowania i dyskryminacji ................................................. 44
1.4. Niedozwolone kryteria różnicowania sytuacji pracowników ...................... 52
1.5. Postacie i formy dyskryminacji .......................................................................... 61
1.5.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 61
1.5.2. Dyskryminacja bezpośrednia ................................................................. 61
1.5.3. Dyskryminacja pośrednia ....................................................................... 62
1.5.4. Molestowanie ............................................................................................ 65
1.5.5. Brak racjonalnych usprawnień .............................................................. 67
1.5.6. Postacie dyskryminacji ............................................................................ 70
1.6. Zakres podmiotowy nakazu równego traktowania i zakazu dyskryminacji ........................................................................................................ 70
1.7. Zakres przedmiotowy zakazu dyskryminacji ................................................. 76
1.8. Zakaz dyskryminacji w zakresie wynagrodzenia za pracę ........................... 78
1.8.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 78
1.8.2. Pojęcie wynagrodzenia za pracę ............................................................ 78
1.8.3. Praca jednakowa i praca jednakowej wartości .................................... 81
1.8.4. Różnicowanie wysokości wynagrodzenia ........................................... 85
1.9. Obowiązki pracodawcy w sferze równego traktowania i niedyskryminacji ................................................................................................ 89
1.10. Przypadki dozwolonego różnicowania sytuacji pracowników ze względu na potencjalne przesłanki dyskryminacji ................................... 90
1.11. Działania wyrównawcze ..................................................................................... 92
1.11.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 92
1.11.2. Charakter działań wyrównawczych ..................................................... 93
1.11.3. Warunki stosowania działań wyrównawczych ................................... 93
1.11.4. Forma prowadzenia działań wyrównawczych ................................... 95
1.11.5. Odpowiedzialność za niezrealizowanie lub nieprawidłowe realizacje działań wyrównawczych ....................................................... 96
1.12. Konsekwencje nierównego traktowania .......................................................... 97
1.12.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 97
1.12.2. Nieobowiązywanie postanowień aktów autonomicznych ............... 98
1.12.3. Nieważność postanowień umów o pracę (innych aktów, na podstawie których powstają stosunki pracy) ................................. 99
1.12.4. Odszkodowanie ........................................................................................ 100
1.12.5. Rozkład ciężaru dowodu ........................................................................ 110
1.12.6. Ochrona pracowników korzystających z uprawnień gwarantowanych zasadą równego traktowania i zakazu dyskryminacji 112
1.12.7. Inne konsekwencje naruszenia obowiązku równego traktowania w zatrudnieniu ................................................................... 115
1.12.8. Konsekwencje nierównego traktowania niebędącego dyskryminacją ........................................................................................... 118
1.13. Ochrona przed dyskryminacją w przepisach odrębnych ............................. 120
1.13.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 120
1.13.2. Ochrona przed dyskryminacją związkową ......................................... 120
1.13.3. Ochrona przed dyskryminacją pracowników tymczasowych ......... 123
1.13.4. Ochrona przed dyskryminacją zatrudnionych niebędących pracownikami ........................................................................................... 123

ROZDZIAŁ 2
Prawa i obowiązki stron stosunku pracy ............................................................. 127
2.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 127
2.2. Uprawnienia pracodawcy ................................................................................... 128
2.2.1. Uprawnienia normodawcze ................................................................... 128
2.2.2. Uprawnienia warunkowane szczególnymi potrzebami pracodawcy ............................................................................................... 131
2.2.3. Zabezpieczenie przed działalnością konkurencyjną pracownika i zakaz podejmowania przez niego dodatkowego zatrudnienia ..... 135
2.3. Żądanie zabezpieczenia roszczeń od pracownika .......................................... 138
2.3.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 138
2.3.2. Zabezpieczenie roszczenia odszkodowawczego z tytułu pracowniczej odpowiedzialności materialnej ..................................... 142
2.3.3. Zabezpieczenie innych roszczeń pracodawcy .................................... 154
2.4. Obowiązek ochrony prywatności pracownika ............................................... 155
2.4.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 155
2.4.2. Pojęcie prywatności .................................................................................. 157
2.4.3. Ochrona prywatności na gruncie regulacji konstytucyjnych i prawnomiędzynarodowych ................................................................. 162
2.4.3.1. Ochrona prywatności na gruncie Konstytucji RP ............. 162
2.4.3.2. Ochrona prywatności w prawie międzynarodowym ....... 166
2.4.3.2.1. Ochrona prywatności w aktach prawnych przyjętych przez ONZ ..................... 166
2.4.3.2.2. Ochrona prywatności w aktach prawnych przyjętych przez Radę Europy .................................................................. 168
2.4.3.2.3. Ochrona prywatności w aktach prawa Unii Europejskiej ..................................................................... 173
2.4.4. Obowiązek ochrony prywatności pracownika na gruncie przepisów prawa pracy ........................................................................... 177
2.4.4.1. Przedmiot ochrony .................................................................. 177
2.4.4.2. Artykuł 111 k.p. jako źródło obowiązku ochrony prywatności pracownika ........................................................ 179
2.4.4.3. Zakres prywatności pracownika i jego determinanty ...... 181
2.4.4.4. Zakres dopuszczalnej ingerencji pracodawcy w zachowania pracownika podejmowane poza czasem pracy ............................................................................ 189
2.4.4.5. Ocena sposobu uregulowania problematyki ochrony prywatności w prawie pracy ................................................. 191
2.4.5. Ochrona wizerunku pracownika na gruncie prawa autorskiego .... 191
2.4.6. Obowiązek ochrony prywatności pracownika a ochrona jego danych osobowych .................................................................................. 194
2.4.6.1. Uwagi wstępne ........................................................................ 194
2.4.6.2. Przetwarzanie danych osobowych w zatrudnieniu. Pojęcie danych osobowych i zakres zastosowania RODO w stosunkach pracy ................................................... 195
2.4.6.3. Dopuszczalność przetwarzania danych osobowych pracowników i kandydatów do pracy ................................. 199
2.4.6.4. Dopuszczalność przetwarzania tzw. wrażliwych danych osobowych pracowników i kandydatów do pracy .................................................................................... 209
2.4.6.5. Prawna problematyka monitoringu w relacjach pracowniczych ......................................................................... 217
2.4.6.6. Obowiązki pracodawcy jako administratora danych związane z gromadzeniem danych kandydatów do pracy i pracowników ......................................................... 228
2.4.7. Środki prawne przysługujące pracownikowi w razie naruszenia przez pracodawcę obowiązku poszanowania jego prywatności ..... 231
2.4.7.1. Środki prawne ochrony prywatności pracownika na gruncie prawa pracy .......................................................... 231
2.4.7.1.1. Uwagi wstępne ..................................................... 231
2.4.7.1.2. Ochrona prawna wynikająca z przepisów antydyskryminacyjnych ..................................... 231
2.4.7.1.3. Naruszenie prywatności jako podstawa rozwiązania umowy przez pracownika bez wypowiedzenia ............................................. 234
2.4.7.1.4. Roszczenia wynikające z nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę .............................. 236
2.4.7.1.5. Roszczenia wynikające z wydania niewłaściwego świadectwa pracy ..................... 237
2.4.7.2. Środki ochrony prawnej pracownika wynikające z przepisów prawa cywilnego ............................................... 238
2.4.7.2.1. Uwagi wstępne ..................................................... 238
2.4.7.2.2. Przesłanki ochrony prywatności na gruncie przepisów kodeksu cywilnego .......................... 239
2.4.7.2.3. Legitymacja bierna w przypadku roszczeń wynikających z przepisów o ochronie dóbr osobistych .................................................... 241
2.4.7.2.4. Niemajątkowe środki ochrony prywatności pracownika ............................................................ 243
2.4.7.2.4.1. Roszczenia o zaniechanie naruszania prywatności ................ 243
2.4.7.2.4.2. Roszczenie o usunięcie skutków naruszenia ....................... 244
2.4.7.2.4.3. Powództwo o ustalenie ................. 246
2.4.7.2.5. Majątkowe środki ochrony prywatności ......... 247
2.4.7.2.5.1. Roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia lub odpowiedniej kwoty na wskazany cel społeczny ........... 247
2.4.7.2.5.2. Roszczenie o naprawienie szkody na zasadach ogólnych ...... 250
2.4.7.2.5.3. Roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia .... 251
2.4.7.3. Środki prawne ochrony prywatności pracownika na gruncie przepisów o ochronie danych osobowych ..... 252
2.4.7.3.1. Uwagi wstępne ..................................................... 252
2.4.7.3.2. Prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego .......................................................... 252
2.4.7.3.3. Prawo do dochodzenia przed sądem ochrony swoich praw z pominięciem postępowania przed organem nadzoru ........... 255
2.4.7.4. Ocena środków ochrony prawa pracownika do prywatności w prawie polskim ....................................... 257
2.5. Obowiązki pracodawcy (art. 94 i n. k.p.) .......................................................... 258
2.5.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 258
2.5.2. Dopuszczenie pracownika do pracy ..................................................... 259
2.5.3. Dbałość o dobro pracownika .................................................................. 260
2.5.4. Respektowanie zasad współżycia społecznego, lojalnego zachowania wobec pracownika oraz współpracy z pracownikiem przy realizacji stosunku pracy .................................. 263
2.5.5. Poszanowanie godności i innych dóbr osobistych pracownika ....... 265
2.5.6. Przeciwdziałanie mobbingowi .............................................................. 267
2.5.7. Obowiązki informacyjne wobec pracownika ...................................... 273
2.5.8. Ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych .... 285
2.5.9. Obowiązki dotyczące organizacji, wykonywania i oceny pracy ...... 290
2.5.10. Prowadzenie i przechowywanie dokumentacji pracowniczej ......... 292
2.5.11. Wydanie pracownikowi świadectwa pracy ......................................... 298
2.5.12. Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy; profilaktyczna ochrona zdrowia pracowników .................................. 304
2.5.12.1. Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy ........ 304
2.5.12.1.1. Prawny charakter obowiązków szkoleniowych z zakresu bhp ............................ 304
2.5.12.1.2. Edukacja szkolna w zakresie bhp ...................... 307
2.5.12.1.3. Stałe działania edukacyjne pracodawcy z zakresu bhp w stosunku do pracowników ... 308
2.5.12.1.4. Obowiązek sprawdzenia kwalifikacji i umiejętności oraz wiedzy pracownika z zakresu bhp przed dopuszczeniem do pracy ................................................................. 312
2.5.12.1.5. Organizacja szkoleń bhp dla pracowników i pracodawców ..................................................... 313
2.5.12.1.6. Czas szkoleń bhp .................................................. 321
2.5.12.1.7. Szkolenia bhp w okresie pandemii COVID-19 .............................................................. 322
2.5.12.1.8. Podsumowanie ..................................................... 323
2.5.12.2. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy ............................... 324
2.5.12.2.1. Geneza instytucji .................................................. 324
2.5.12.2.2. Obowiązek powołania służby bhp .................... 326
2.5.12.2.3. Powierzenie zadań służby bhp specjalistom zewnętrznym ........................................................ 328
2.5.12.2.4. Publiczny charakter służby bhp ........................ 331
2.5.12.2.5. Podsumowanie ..................................................... 335
2.5.12.3. Profilaktyczna ochrona zdrowia ........................................... 336
2.5.12.3.1. Uwagi ogólne ........................................................ 336
2.5.12.3.2. Obowiązek dokonywania oceny i udzielania informacji o ryzyku zawodowym oraz jego dokumentowania ................................ 337
2.5.12.3.3. Obowiązek podejmowania działań z zakresu prewencji wypadkowej i chorobowej .......................................................... 341
2.5.12.3.4. Badania NDS i NDN ............................................ 344
2.5.12.3.5. Badania lekarskie pracowników ........................ 345
2.5.12.3.6. Badania lekarskie w okresie pandemii COVID-19 .............................................................. 356
2.5.12.3.7. Obowiązki z zakresu zapewnienia posiłków profilaktycznych i środków higieny dla pracowników ................................... 359
2.5.12.3.8. Podsumowanie ..................................................... 361
2.5.12.4. Obowiązki organów sprawujących nadzór ........................ 362
2.6. Publicznoprawne obowiązki pracodawcy ....................................................... 364
2.6.1. Obowiązki pracodawcy jako płatnika składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i niektóre państwowe fundusze celowe oraz płatnika zasiłków finansowanych z ubezpieczeń społecznych 364
2.6.1.1. Obowiązki związane z opłacaniem składek i wypłatą zasiłków ................................................................... 364
2.6.1.2. Pozostałe obowiązki z zakresu ubezpieczeń społecznych .............................................................................. 374
2.6.2. Obowiązki pracodawcy jako płatnika zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych ............................................................ 381
2.6.3. Obowiązki pracodawcy jako podmiotu realizującego niektóre zadania publiczne z zakresu polityki rynku pracy, przeciwdziałania skutkom bezrobocia oraz aktywizacji osób niepełnosprawnych 384
2.6.4. Obowiązki pracodawcy jako podmiotu wykonującego zadania z zakresu obronności ................................................................ 391
2.6.5. Obowiązki pracodawcy jako podmiotu wykonującego zadania z zakresu ochrony danych osobowych .................................. 393
2.7. Obowiązki pracownika ........................................................................................ 394
2.7.1. Pojęcie obowiązku prawnego a obowiązki pracownika .................... 394
2.7.2. Wybrane kryteria klasyfikacji obowiązków pracowniczych ............. 400
2.7.3. Obowiązek pracy ...................................................................................... 404
2.7.3.1. Obowiązek stosowania się do poleceń ................................ 406
2.7.3.2. Obowiązek wykonywania pracy starannie i sumiennie ............................................................................... 409
2.7.3.3. Obowiązek przestrzegania ustalonego czasu pracy .......... 413
2.7.4. Obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy ........................................ 416
2.7.4.1. Dobro zakładu pracy ............................................................... 417
2.7.4.2. Treść obowiązku dbania o dobro zakładu pracy ................ 419

ROZDZIAŁ 3
Zakaz konkurencji ................................................................................................... 424
3.1. Uwagi wstępne .................................................................................................... 424
3.2. Pojęcie zakazu konkurencji ................................................................................. 426
3.3. Rodzaje umów o zakazie konkurencji i ich relacja w stosunku do umowy o pracę i stosunku pracy ................................................................. 428
3.3.1. Umowy o zakazie konkurencji ............................................................... 428
3.3.2. Umowy o zakazie konkurencji a stosunek pracy i umowa o pracę ........................................................................................................ 430
3.4. Strony oraz treść umów o zakazie konkurencji ............................................... 433
3.4.1. Strony ......................................................................................................... 433
3.4.1.1. Pracownik ................................................................................. 433
3.4.1.2. Pracodawca ............................................................................... 435
3.4.2. Treść umowy ............................................................................................. 438
3.4.2.1. Zakres zakazu .......................................................................... 438
3.4.2.2. Okres obowiązywania zakazu konkurencji ........................ 442
3.4.2.3. Odszkodowanie ....................................................................... 443
3.4.2.4. Pozostałe postanowienia umowy ......................................... 446
3.5. Ustanie zakazu konkurencji ................................................................................ 448
3.5.1. Ustanie zakazu konkurencji zastrzeżonego w umowie o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy .................. 448
3.5.2. Ustanie zakazu konkurencji wynikającego z umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy ............................. 448
3.5.2.1. Przyczyny ustania zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy wskazane w kodeksie pracy ..................... 449
3.5.2.2. Upływ okresu, na który zawarto umowę ............................ 449
3.5.2.3. Niewywiązywanie się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania ........................................................ 451
3.5.2.4. Ustanie przyczyny uzasadniającej zakaz ............................ 451
3.5.2.5. Przyczyny ustania zobowiązania uregulowane poza kodeksem pracy ............................................................. 453
3.5.2.5.1. Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji ........................................................... 454
3.5.2.5.2. Umowne prawo odstąpienia od umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy ..................................................... 455
3.5.2.5.3. Inne przypadki wygaśnięcia zobowiązania wynikającego z umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy występujące w praktyce ..................................... 458
3.6. Wykonanie umów o zakazie konkurencji ........................................................ 459
3.7. Skutki niewykonania umowy o zakazie konkurencji ..................................... 460
3.7.1. Niewykonanie zobowiązań przez pracownika i jego skutki ............ 460
3.7.2. Niewykonanie zobowiązań przez pracodawcę i jego skutki ............ 465
3.7.3. Dochodzenie roszczeń ............................................................................. 467

ROZDZIAŁ 4
Staż pracy .................................................................................................................. 471
4.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 471
4.2. Definicja stażu pracy ............................................................................................ 473
4.3. Rodzaje stażu pracy ............................................................................................. 475
4.3.1. Kryteria podziału stażu pracy ................................................................ 475
4.3.2. Ogólny staż pracy ..................................................................................... 478
4.3.3. Zakładowy staż pracy .............................................................................. 479
4.4. Okresy doliczane do stażu pracy ....................................................................... 481
4.5. Liczenie stażu pracy ............................................................................................. 484
4.6. Uprawnienia pracownicze kształtowane przez staż pracy ........................... 487
4.6.1. Staż pracy a uprawnienia płacowe ........................................................ 488
4.6.1.1. Dodatek za wysługę lat (stażowy) ........................................ 488
4.6.1.2. Nagroda jubileuszowa ............................................................ 489
4.6.1.3. Odprawa pośmiertna .............................................................. 490
4.6.1.4. Odprawa z tytułu zwolnień grupowych ............................. 492
4.6.2. Staż pracy a uprawnienia urlopowe ..................................................... 493
4.6.2.1. Urlop wypoczynkowy ............................................................ 493
4.6.2.2. Urlop wychowawczy .............................................................. 495
4.6.3. Staż pracy a ochrona trwałości stosunku pracy .................................. 496
4.6.4. Staż pracy jako przesłanka posiadania przez pracownika czynnego i biernego prawa wyborczego .............................................. 498
4.7. Staż pracy jako dopuszczalne kryterium różnicowania sytuacji pracowników (art. 183b § 2 pkt 4 k.p.) ................................................................ 500
4.8. Podsumowanie ...................................................................................................... 500

ROZDZIAŁ 5
Wynagrodzenie i inne świadczenia związane z pracą ...................................... 502
5.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 502
5.2. Zagadnienia terminologiczne ............................................................................. 503
5.3. Zasady wynagradzania ....................................................................................... 510
5.3.1. Zasada korzystności ................................................................................. 510
5.3.2. Zasada równego traktowania/niedyskryminacji ................................ 514
5.3.3. Zasada godziwości ................................................................................... 519
5.4. Źródła uprawnień pracowniczych .................................................................... 522
5.4.1. Ustawa jako źródło uprawnień pracowniczych .................................. 522
5.4.2. Autonomiczne źródła prawa pracy ....................................................... 524
5.4.3. Zakres przedmiotowy autonomicznych źródeł prawa pracy ........... 525
5.4.3.1. Wartościowanie stanowisk ..................................................... 525
5.4.3.2. Rynkowość wynagrodzeń ...................................................... 528
5.4.4. Umowa o pracę lub inny akt nawiązania stosunku pracy ................ 529
5.4.5. Zwyczaj ...................................................................................................... 529
5.5. Wynagrodzenie zasadnicze i dodatki stałe ...................................................... 530
5.5.1. Stałe składniki wynagrodzenia .............................................................. 530
5.5.2. Wynagrodzenie zasadnicze – zagadnienia wprowadzające ............. 532
5.5.3. Formy wynagrodzenia zasadniczego ................................................... 535
5.5.3.1. Wynagrodzenie czasowe ........................................................ 536
5.5.3.2. Wynagrodzenie akordowe ..................................................... 538
5.5.3.3. Dniówka zadaniowa ............................................................... 540
5.5.3.4. Wynagrodzenie prowizyjne .................................................. 541
5.5.3.5. Wynagrodzenie za kompetencje ........................................... 542
5.5.4. Dodatki stałe do wynagrodzenia zasadniczego .................................. 542
5.6. Świadczenia związane z pracą mające charakter wynikowy (zmienne) .... 544
5.6.1. Premie ......................................................................................................... 544
5.6.2. Nagroda ..................................................................................................... 546
5.6.3. Premia uznaniowa .................................................................................... 548
5.6.4. Inne świadczenia motywacyjne ............................................................. 550
5.7. Świadczenia z tytułu niewykonywania pracy ................................................. 552
5.7.1. Wynagrodzenie przestojowe .................................................................. 553
5.7.2. Wynagrodzenie chorobowe .................................................................... 556
5.8. Odprawy z tytułu ustania stosunku pracy ...................................................... 558
5.8.1. Odprawa emerytalna i rentowa ............................................................. 558
5.8.2. Odprawa pośmiertna ............................................................................... 561
5.9. Świadczenia związane z podróżami służbowymi .......................................... 564
5.10. Ochrona wynagrodzenia za pracę ..................................................................... 569
5.10.1. Zakaz zrzeczenia się wynagrodzenia .................................................... 570
5.10.2. Forma pieniężna wypłaty ....................................................................... 571
5.10.3. Termin wypłaty ......................................................................................... 572
5.10.4. Potrącenia z wynagrodzenia i jego ograniczenia ................................ 573
5.10.5. Szczególne przypadki niewypłacania wynagrodzenia ...................... 578
5.10.6. Ochrona roszczeń pracowniczych w przypadku niewypłacalności pracodawcy ............................................................... 580
5.11. Wynagrodzenie minimalne ................................................................................. 580
5.11.1. Minimalne wynagrodzenie – kontekst społeczno-gospodarczy ...... 580
5.11.2. Definicja minimalnego wynagrodzenia – perspektywa historyczna i prawna ............................................................................... 586
5.11.3. Tryb ustalania minimalnego wynagrodzenia ...................................... 594
5.11.4. Wysokość minimalnego wynagrodzenia .............................................. 594
5.11.5. Minimalne wynagrodzenie w umowach cywilnoprawnych ............ 596

ROZDZIAŁ 6
Czas pracy ................................................................................................................. 598
6.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 598
6.2. Czas pracy jako konstrukcja prawna ................................................................ 608
6.2.1. Pojęcie czasu pracy ................................................................................... 608
6.2.2. Czas pracy a podróż służbowa ............................................................... 621
6.2.3. Czas pracy a czas szkoleń ........................................................................ 625
6.2.4. Czas pracy a dyżur pracowniczy ........................................................... 627
6.2.5. Pojęcie czasu pracy w prawie Unii Europejskiej ................................. 629
6.2.6. Elementy konstrukcyjne czasu pracy ................................................... 631
6.2.6.1. System i rozkład czasu pracy ................................................. 631
6.2.6.2. Normy i wymiar czasu pracy ................................................ 635
6.2.6.3. Okresy rozliczeniowe ............................................................. 639
6.2.6.4. Doba i tydzień .......................................................................... 643
6.2.6.5. Okresy dobowego i tygodniowego odpoczynku ............... 643
6.3. System i rozkład czasu pracy .............................................................................. 647
6.3.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 647
6.3.2. Podstawowy czas pracy ........................................................................... 647
6.3.3. Skrócony czas pracy ................................................................................. 649
6.3.4. Przedłużony czas pracy ........................................................................... 653
6.3.5. Czas pracy w ruchu ciągłym i przy pracach, które nie mogą być wstrzymane ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności 653
6.3.6. Typowy równoważny czas pracy ........................................................... 655
6.3.7. Równoważny czas pracy przy dozorze urządzeń lub przy pracach polegających na częściowym pozostawaniu w pogotowiu do pracy 657
6.3.8. Równoważny czas pracy przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w zakładowych strażach i służbach ratowniczych ................... 660
6.3.9. System czasu pracy w skróconym tygodniu pracy ............................. 661
6.3.10. System pracy weekendowej ................................................................... 663
6.3.11. System przerywanego czasu pracy ....................................................... 663
6.3.12. System zadaniowego czasu pracy ......................................................... 666
6.3.13. Rozkład czasu pracy ................................................................................. 670
6.3.14. Wprowadzanie i ustalanie systemów i rozkładów czasu pracy ....... 675
6.4. Praca w godzinach nadliczbowych ................................................................... 680
6.4.1. Pojęcie pracy w godzinach nadliczbowych .......................................... 680
6.4.2. Przesłanki pracy w godzinach nadliczbowych ................................... 688
6.4.3. Ograniczenia i zakazy pracy w godzinach nadliczbowych .............. 690
6.4.4. Obowiązek pracy w godzinach nadliczbowych ................................. 692
6.4.5. Rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych ....................... 694
6.4.6. Praca ponadwymiarowa kadry zarządzającej ..................................... 700
6.5. Praca w porze nocnej ........................................................................................... 703
6.6. Praca w niedziele i święta ................................................................................... 706

ROZDZIAŁ 7
Urlopy i inne zwolnienia od pracy ....................................................................... 716
7.1. Urlopy wypoczynkowe ....................................................................................... 716
7.1.1. Pojęcie, funkcje i prawny charakter urlopu wypoczynkowego ....... 716
7.1.2. Zakres swobody pracownika w realizacji prawa do corocznego wypoczynku ................................................................... 728
7.1.3. Nabycie prawa i wymiar urlopu wypoczynkowego .......................... 734
7.1.4. Udzielanie urlopu wypoczynkowego na dni pracy i w wymiarze godzinowym .................................................................... 762
7.1.5. Urlop na żądanie ...................................................................................... 766
7.1.6. Zasady prawa urlopowego ..................................................................... 777
7.1.6.1. Zasada niezbywalności prawa do urlopu wypoczynkowego ................................................................... 777
7.1.6.2. Zasada urlopu corocznego ..................................................... 779
7.1.6.3. Zasada planowego udzielania urlopów wypoczynkowych ................................................................... 785
7.1.6.4. Zasada urlopu nieprzerwanego ............................................ 801
7.1.6.5. Zasada urlopu w naturze ...................................................... 810
7.1.6.6. Zasada odpłatności ................................................................. 814
7.1.7. Podsumowanie .......................................................................................... 818
7.2. Urlopy bezpłatne .................................................................................................. 819
7.2.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 819
7.2.2. Urlopy bezpłatne przewidziane w kodeksie pracy ............................ 821
7.2.2.1. Urlop bezpłatny udzielany na wniosek pracownika (art. 174 k.p.) ............................................................................. 822
7.2.2.1.1. Zasady udzielania urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika ...................................... 822
7.2.2.1.2. Status prawny pracownika w okresie urlopu bezpłatnego udzielanego na jego wniosek ...... 829
7.2.2.2. Urlop bezpłatny udzielany przez pracodawcę za pisemną zgodą pracownika w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy (art. 1741 k.p.) ......................... 832
7.2.2.2.1. Porozumienie pomiędzy pracodawcą macierzystym, u którego udzielany jest urlop bezpłatny, a pracodawcą, u którego pracownik zostaje zatrudniony ......................... 833
7.2.2.2.2. Pisemna zgoda pracownika na udzielenie urlopu bezpłatnego u macierzystego pracodawcy w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy .......................................... 835
7.2.2.2.3. Zatrudnienie pracownika u pracodawcy, z którym macierzysty pracodawca podpisał porozumienie ....................................... 836
7.2.2.2.4. Status prawny pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy .... 839
7.2.2.3. Urlop bezpłatny dla pracowników młodocianych ............ 842
7.2.2.4. Urlop bezpłatny związany z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych ....................................................... 843
7.2.3. Urlopy bezpłatne przewidziane w regulacjach pozakodeksowych .................................................................................... 847
7.2.3.1. Uwagi wstępne ........................................................................ 847
7.2.3.2. Urlop bezpłatny dla pracownika powołanego do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy ........................................................................ 848
7.2.3.3. Urlop bezpłatny dla pracownika powołanego do odbycia ćwiczeń wojskowych lub pełnienia okresowej służby wojskowej lub terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie na okres trwania tych ćwiczeń lub służby 850
7.2.3.4. Urlop bezpłatny dla osoby skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii ...................................................... 850
7.2.3.5. Urlopy bezpłatne udzielane posłom lub senatorom pozostającym w stosunkach pracy przed uzyskaniem mandatu .................................................................................... 851
7.2.3.6. Urlopy bezpłatne dla radnego gminy, powiatu i województwa ......................................................................... 854
7.2.3.7. Urlopy bezpłatne dla nauczycieli podlegających pod Kartę Nauczyciela ............................................................ 856
7.2.3.8. Urlop bezpłatny na czas sprawowania funkcji członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji ................................... 858
7.2.3.9. Urlop bezpłatny dla członków zarządu komisarycznego na czas pełnienia tej funkcji .................... 858
7.2.3.10. Urlopy bezpłatne udzielane na czas kampanii wyborczej .................................................................................. 859
7.2.4. Podsumowanie .......................................................................................... 860
7.3. Urlop szkoleniowy ............................................................................................... 861
7.3.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 861
7.3.2. Ewolucja regulacji prawnych dotyczących urlopu szkoleniowego .......................................................................................... 862
7.3.3. Charakter prawny urlopu szkoleniowego ........................................... 865
7.3.4. Przesłanki prawa do urlopu do szkoleniowego .................................. 868
7.3.4.1. Zakres podmiotowy prawa do urlopu szkoleniowego ..... 868
7.3.4.2. Pojęcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika .................................................................... 869
7.3.4.3. Inicjatywa lub zgoda pracodawcy w przedmiocie podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika .................................................................... 871
7.3.4.4. Forma podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika .................................................................... 873
7.3.5. Realizacja prawa do urlopu szkoleniowego ........................................ 876
7.3.5.1. Wymiar urlopu szkoleniowego ............................................. 876
7.3.5.2. Zasady udzielania urlopu szkoleniowego ........................... 877
7.3.6. Urlop szkoleniowy w przepisach odrębnych ...................................... 879
7.3.7. Podsumowanie .......................................................................................... 882
7.4. Zwolnienia od pracy ............................................................................................ 883
7.4.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 883
7.4.2. Geneza i źródła zwolnień od pracy ....................................................... 883
7.4.3. Podział zwolnień od pracy ...................................................................... 888
7.4.3.1. Zwolnienia związane z celami osobistymi lub rodzinnymi pracownika .................................................. 890
7.4.3.2. Zwolnienia z przyczyn związanych z dokształcaniem się pracownika ......................................... 900
7.4.3.3. Zwolnienia z powodów wykonywania działalności związanej z zatrudnieniem u danego pracodawcy ........... 904
7.4.3.4. Zwolnienia od pracy ze względu na świadczenie przez pracownika obowiązków niezwiązanych z pracą u danego pracodawcy ............................................... 912
7.4.4. Podsumowanie .......................................................................................... 921

ROZDZIAŁ 8
Wypadki przy pracy i choroby zawodowe .......................................................... 925
8.1. Regulacja prawna w zakresie wypadków przy pracy i chorób zawodowych ......................................................................................................... 925
8.1.1. Prawo polskie ............................................................................................ 925
8.1.2. Prawo międzynarodowe ......................................................................... 928
8.2. Problematyka pojęcia wypadku przy pracy .................................................... 931
8.2.1. Rodzaje wypadków ................................................................................. 931
8.2.2. Definicja wypadku przy pracy ............................................................... 933
8.2.3. Istota zdarzenia stanowiącego wypadek przy pracy ......................... 935
8.2.4. Nagłość zdarzenia .................................................................................... 936
8.2.5. Przyczyna zewnętrzna zdarzenia .......................................................... 938
8.2.6. Uraz lub śmierć ......................................................................................... 939
8.2.7. Związek zdarzenia z pracą ..................................................................... 940
8.2.8. Pozapracownicze wypadki przy pracy ................................................. 943
8.2.9. Wypadek przy pracy a wypadek w drodze do pracy lub z pracy .... 945
8.2.10. Wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy ................ 946
8.3. Wystąpienie wypadku przy pracy, ustalanie okoliczności i dokumentowanie wypadku przy pracy ......................................................... 948
8.4. Problematyka pojęcia „choroba zawodowa” ................................................... 951
8.4.1. Definicja choroby zawodowej ................................................................ 951
8.4.2. Odpowiedzialność pracodawcy za inne choroby pracownika niż zawodowe ........................................................................................... 954
8.5. Rozpoznanie i dokumentowanie choroby zawodowej ................................. 955
8.6. Prewencja jako podstawowy cel regulacji wypadków przy pracy i chorób zawodowych w prawie pracy ............................................................. 957
8.7. Wpływ wypadków przy pracy i chorób zawodowych na trwający stosunek pracy i na rozwiązanie stosunku pracy ........................................... 959
8.7.1. Przeniesienie do innej pracy ................................................................... 959
8.7.2. Dodatek wyrównawczy .......................................................................... 962
8.7.3. Ochrona trwałości stosunku pracy po wypadku przy pracy lub w związku z chorobą zawodową .................................................... 963
8.8. Odpowiedzialność za skutki wypadków przy pracy i chorób zawodowych ......................................................................................................... 965
8.8.1. Różne rodzaje odpowiedzialności w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ....................................................... 965
8.8.2. Odpowiedzialność pracodawcy na podstawie kodeksu pracy ........ 966
8.8.3. Odpowiedzialność pracodawcy na podstawie prawa cywilnego .... 968
8.8.4. Odpowiedzialność pracownika ............................................................. 971
8.9. Skutki w zakresie ubezpieczeń społecznych ................................................... 972
8.9.1. Ubezpieczenie wypadkowe a obowiązki i prawa pracodawców ..... 972
8.9.2. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego ...................................... 973

ROZDZIAŁ 9
Ochrona pracy kobiet i rodzicielstwa we współczesnym prawie pracy ........ 975
9.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 975
9.2. Współczesne źródła ochrony rodzicielstwa ..................................................... 979
9.3. Rodzaje uprawnień związanych z rodzicielstwem ........................................ 983
9.3.1. Uprawnienia pracujących rodziców związane z ciążą ...................... 984
9.3.1.1. Prace wzbronione kobietom w ciąży i kobietom karmiącym ................................................................................ 984
9.3.1.2. Ochrona przed wypowiedzeniem ........................................ 987
9.3.1.3. Przedłużenie umowy do momentu porodu ....................... 989
9.3.1.4. Dozwolone modyfikacje czasu pracy i miejsca pracy ....... 990
9.3.2. Urlop macierzyński .................................................................................. 993
9.3.3. Urlop rodzicielski ..................................................................................... 998
9.3.4. Urlop wychowawczy ............................................................................... 1001
9.3.5. Urlop ojcowski .......................................................................................... 1005
9.3.6. Uprawnienia związane z przysposobieniem dziecka ........................ 1007
9.3.7. Uprawnienia związane ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem do lat 14 ........................................................................... 1008
9.3.7.1. Zwolnienie na opiekę ............................................................. 1008
9.3.7.2. Zasiłek opiekuńczy .................................................................. 1009
9.3.8. Przerwa na karmienie .............................................................................. 1012
9.4. Zasiłek macierzyński ............................................................................................ 1013
9.4.1. Źródła prawa do zasiłku macierzyńskiego .......................................... 1013
9.4.1.1. Regulacje prawnomiędzynarodowe i unijne ..................... 1013
9.4.1.2. Regulacja krajowa ................................................................... 1015
9.4.2. Przesłanki udzielenia ochrony w postaci zasiłku macierzyńskiego oraz funkcje zasiłku macierzyńskiego ................... 1017
9.4.3. Prawo do zasiłku macierzyńskiego w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa 1029
9.4.3.1. Podmioty uprawnione do zasiłku macierzyńskiego ......... 1029
9.4.3.2. Prawo pierwotne i wtórne do zasiłku macierzyńskiego ... 1031
9.4.3.3. Warunki nabycia i realizacji prawa do zasiłku macierzyńskiego ...................................................................... 1032
9.4.3.4. Wymiar i wysokość zasiłku macierzyńskiego ..................... 1036

ROZDZIAŁ 10
Zatrudnienie i ochrona młodocianych oraz dzieci ............................................ 1044
10.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 1044
10.2. Prawo polskie – rys historyczny ........................................................................ 1045
10.3. Pojęcie pracownika młodocianego .................................................................... 1047
10.4. Skutki prawne zawarcia umowy o pracę wbrew przepisom kodeksu pracy ....................................................................................................... 1050
10.5. Przygotowanie zawodowe młodocianych ....................................................... 1052
10.5.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 1052
10.5.2. Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego ....................... 1055
10.5.2.1. Nauka zawodu ......................................................................... 1057
10.5.2.2. Przyuczenie do wykonania określonej pracy ..................... 1058
10.6. Zatrudnianie młodocianych przy wykonywaniu lekkich prac .................... 1059
10.7. Urlopy młodocianych .......................................................................................... 1061
10.8. Szczególna ochrona zdrowia młodocianych ................................................... 1062
10.9. Zatrudnianie dzieci .............................................................................................. 1063

ROZDZIAŁ 11
Ochrona osób niepełnosprawnych a bariery społeczne .................................. 1066
11.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 1066
11.2. Status osób niepełnosprawnych. Wybrane zagadnienia ............................... 1066
11.3. Pojęcie osoby niepełnosprawnej w kategoriach prawnych, medycznych i społecznych ................................................................................. 1069
11.4. Zatrudnianie osób niepełnosprawnych a funkcja ochronna polskiego prawa pracy ......................................................................................... 1074
11.5. Podsumowanie ...................................................................................................... 1085

ROZDZIAŁ 12
Ochrona roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ... 1087
12.1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 1087
12.2. Zakres podmiotowy ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ............................................................................ 1090
12.3. Przesłanki niewypłacalności pracodawcy ........................................................ 1099
12.4. Zakres przedmiotowy ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ............................................................................ 1109
12.5. Tryb zaspokajania roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ........................................................................................................... 1112
12.6. Organizacja i finansowanie Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ...................................................................................................... 1113
12.7. Tryb dochodzenia roszczeń ................................................................................ 1116
12.8. System przywileju pierwszeństwa .................................................................... 1118

ROZDZIAŁ 13
Odpowiedzialność stron stosunku pracy ............................................................ 1121
13.1. Odpowiedzialność pracodawcy – zagadnienia wprowadzające ................. 1121
13.1.1. Pojęcie odpowiedzialności pracodawcy ............................................... 1121
13.1.2. Zdolność pracodawcy do ponoszenia odpowiedzialności w sferze prawa pracy ............................................................................... 1126
13.2. Odpowiedzialność majątkowa pracodawcy .................................................... 1133
13.2.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 1133
13.2.2. Ogólna charakterystyka systemu odpowiedzialności majątkowej pracodawcy w kodeksie pracy ......................................... 1134
13.2.2.1. Limitowanie odpowiedzialności jako założenie systemu odpowiedzialności majątkowej pracodawcy w kodeksie pracy .............................................. 1134
13.2.2.2. Charakter prawny odpowiedzialności majątkowej pracodawcy uregulowanej w kodeksie pracy .................... 1140
13.2.3. Odpowiedzialność na podstawie przepisów kodeksu cywilnego ... 1146
13.2.3.1. Stosowanie przepisów reżimu kontraktowego cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej do stosunku pracy ................................................................... 1146
13.2.3.1.1. Dopuszczalność stosowania przepisów reżimu kontraktowego cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej ............. 1146
13.2.3.1.2. Stosowanie przepisów kodeksu cywilnego o odpowiedzialności kontraktowej do stosunku pracy w praktyce orzeczniczej Sądu Najwyższego ............................................... 1149
13.2.3.2. Przepisy o czynach niedozwolonych jako podstawa odpowiedzialności pracodawcy w praktyce stosowania prawa .................................................................... 1154
13.2.3.2.1. Dopuszczalność wywodzenia przeciwko pracodawcy roszczeń na podstawie przepisów deliktowego reżimu cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej ............. 1154
13.2.3.2.2. Stosowanie przepisów o czynach niedozwolonych w ramach tzw. odpowiedzialności uzupełniającej ............ 1160
13.2.3.2.2.1. Przypadki, w których judykatura uznaje stosowanie przepisów o czynach niedozwolonych w ramach odpowiedzialności uzupełniającej za dopuszczalne .... 1160
13.2.3.2.2.2. Odpowiedzialność deliktowa w ramach modelu odpowiedzialności „uzupełniającej” ............................. 1168
13.2.3.2.3. Odpowiedzialność Skarbu Państwa w przypadku pracodawców „publicznych” .... 1172
13.3. Odpowiedzialność karna pracodawcy ............................................................. 1173
13.3.1. Dobra prawne chronione przez socjalne prawo karne ...................... 1173
13.3.2. Pracodawca jako podmiot czynu zabronionego ................................. 1176
13.3.3. Prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy jako przedmiot ochrony prawnokarnej ................................................ 1186
13.3.4. Prawo do legalnego zatrudnienia .......................................................... 1191
13.3.4.1. Prawo do zatrudnienia zgodnego z przepisami prawa .... 1191
13.3.4.2. Wolność od pracy przymusowej ........................................... 1198
13.3.4.3. Wolność od handlu ludźmi .................................................... 1201
13.3.5. Prawo pracownika do poszanowania dóbr osobistych ..................... 1203
13.3.6. Prawo do równego traktowania ............................................................ 1204
13.3.7. Prawo do wynagrodzenia ....................................................................... 1207
13.3.8. Prawo do wypoczynku ............................................................................ 1210
13.3.9. Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy ............... 1212
13.3.10. Obowiązek pracodawcy zaspokajania potrzeb socjalno-bytowych pracowników .......................................................... 1217
13.3.11. Ochrona trwałości stosunku pracy ...................................................... 1218
13.3.12. Ochrona pracy pracowników – rodziców i młodocianych ............. 1221
13.3.13. Obowiązki związane z prowadzeniem dokumentacji ..................... 1222
13.3.14. Wykroczenia związane z zatrudnieniem tymczasowym ................. 1225
13.3.15. Karnoprawna reakcja na czyn zabroniony ........................................ 1229
13.3.15.1. Kary za przestępstwa .............................................................. 1229
13.3.15.2. Środki karne i inne środki reakcji karnej stosowane wobec sprawców przestępstw .............................................. 1230
13.3.15.3. Odpowiedzialność karna pracodawcy będącego podmiotem zbiorowym .......................................................... 1234
13.3.15.4. Środki reakcji karnej w sprawach o wykroczenia ............. 1234
13.3.16. Zbieg przepisów oraz przestępstw ...................................................... 1236
13.4. Odpowiedzialność porządkowa pracownika .................................................. 1243
13.4.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 1243
13.4.2. Charakter przepisów regulujących odpowiedzialność porządkową ............................................................................................... 1247
13.4.3. Zakres podmiotowy ................................................................................. 1248
13.4.4. Przesłanki odpowiedzialności porządkowej ....................................... 1251
13.4.4.1. Rodzaje naruszeń .................................................................... 1252
13.4.4.2. Bezprawność zachowania ...................................................... 1255
13.4.4.3. Wina ........................................................................................... 1256
13.4.5. Rodzaje kar ................................................................................................ 1257
13.4.6. Tryb nałożenia kary .................................................................................. 1259
13.4.6.1. Terminy ..................................................................................... 1260
13.4.6.2. Wysłuchanie pracownika ....................................................... 1262
13.4.6.3. Zawiadomienie o zastosowaniu kary .................................. 1264
13.4.7. Tryb weryfikacji zastosowanej kary ...................................................... 1265
13.4.7.1. Sprzeciw .................................................................................... 1265
13.4.7.2. Odwołanie do sądu ................................................................. 1268
13.4.8. Zatarcie kary .............................................................................................. 1270
13.5. Odpowiedzialność materialna pracownika ..................................................... 1271
13.5.1. Uwagi wstępne ......................................................................................... 1271
13.5.1.1. Odpowiedzialność „materialna” pracownika – uwagi terminologiczne ........................................................... 1271
13.5.1.2. Funkcje odpowiedzialności materialnej .............................. 1273
13.5.1.3. Źródła i zakres regulacji odpowiedzialności materialnej ................................................................................ 1275
13.5.1.4. Systematyka regulacji odpowiedzialności materialnej ..... 1280
13.5.2. Odpowiedzialność na zasadach ogólnych (art. 114–122 k.p.) ........... 1282
13.5.2.1. Uwagi wstępne ........................................................................ 1282
13.5.2.2. Bezprawność ............................................................................ 1284
13.5.2.2.1. Katalog obowiązków pracowniczych w ogólności ........................................................... 1284
13.5.2.2.2. Niewykonanie i nienależyte wykonanie obowiązków przez pracownika ......................... 1286
13.5.2.2.3. Okoliczności wyłączające bezprawność ........... 1291
13.5.2.3. Wina ........................................................................................... 1295
13.5.2.3.1. Treść i znaczenie przesłanki winy ..................... 1295
13.5.2.3.2. Wina nieumyślna ................................................. 1297
13.5.2.3.3. Wina umyślna ....................................................... 1300
13.5.2.3.4. Okoliczności wyłączające winę ......................... 1303
13.5.2.4. Szkoda ....................................................................................... 1304
13.5.2.4.1. Pojęcie szkody ....................................................... 1304
13.5.2.4.2. Szkoda prawnie relewantna w ramach odpowiedzialności materialnej pracowników ........................................................ 1306
13.5.2.4.3. Ograniczenie odpowiedzialności ...................... 1310
13.5.2.5. Związek przyczynowy ........................................................... 1314
13.5.2.5.1. Przyczynienie się do szkody przez pojedynczego pracownika ................................. 1314
13.5.2.5.2. Przyczynienie się do szkody przez większą liczbę osób ............................................................. 1316
13.5.2.6. Sposób naprawienia szkody .................................................. 1318
13.5.2.6.1. Restytucja naturalna ............................................ 1318
13.5.2.6.2. Odszkodowanie ................................................... 1321
13.5.2.6.2.1. Moment ustalenia wysokości odszkodowania ............................... 1321
13.5.2.6.2.2. Ustawowe ograniczenie wysokości odszkodowania ........... 1322
13.5.2.6.2.3. Ograniczenie wysokości odszkodowania w wewnątrzzakładowych źródłach prawa pracy i umowie o pracę .............................................. 1323
13.5.2.7. Ciężar dowodu ......................................................................... 1324
13.5.2.8. Szkoda wyrządzona osobie trzeciej ...................................... 1326
13.5.2.8.1. Uwagi wstępne ..................................................... 1326
13.5.2.8.2. Związek między wykonywaniem obowiązków pracowniczych a wyrządzoną szkodą .................................................................... 1327
13.5.2.8.3. Dopuszczalność dochodzenia odszkodowania przez osobę trzecią od pracownika ...................................................... 1330
13.5.2.8.4. Roszczenie regresowe pracodawcy w stosunku do pracownika sprawcy szkody .... 1333
13.5.3. Odpowiedzialność za mienie powierzone ........................................... 1334
13.5.3.1. Uwagi wstępne ...............................................