Wykaz skrótów | str. 15
Wstęp | str. 21
Rozdział I
Sankcje w systemie prawa | str. 23
1. Wprowadzenie | str. 23
2. Między sankcjami unijnymi a krajowymi | str. 24
3. Sankcje karne i administracyjne | str. 29
4. Ograniczenia wynikające z zasad ogólnych prawa UE | str. 30
5. Nadużycie prawa unijnego | str. 33
Rozdział II
Systematyka źródeł prawa w zakresie sankcji unijnych przeciwko Rosji i Białorusi | str. 35
1. Źródła prawa Unii Europejskiej | str. 35
1.1. Kompetencje Unii Europejskiej i tryb przyjmowania sankcji unijnych | str. 35
1.2. Rozporządzenie 269/2014 | str. 39
1.3. Rozporządzenie 833/2014 | str. 40
1.3.1. Charakterystyka ogólna rozporządzenia 833/2014 | str. 40
1.3.2. Zakazy eksportowe | str. 40
1.3.3. Zakazy importowe | str. 41
1.3.4. Zakazy związane z finansowaniem | str. 41
1.3.5. Zakazy dotyczące nadawania treści | str. 41
1.3.6. Ograniczenia transportowe | str. 41
1.3.7. Zakazy dotyczące świadczenia określonych usług | str. 41
1.3.8. Zakaz uczestnictwa w transakcjach | str. 42
1.3.9. Zakazy dotyczące rynków finansowych, usług finansowych i obrotu giełdowego | str. 42
1.3.10. Inne zakazy dotyczące wpływu Rosji na gospodarkę UE | str. 42
1.3.11. Obowiązki w handlu z Rosją | str. 43
1.3.12. Zestawienie sankcji | str. 43
1.4. Rozporządzenie 765/2006 | str. 50
1.4.1. Charakterystyka rozporządzenia 765/2006 | str. 50
1.4.2. Zakazy eksportowe | str. 51
1.4.3. Zakaz importu | str. 51
1.4.4. Zakazy dotyczące rynków finansowych, usług finansowych i obrotu giełdowego | str. 51
1.4.5. Zakazy finansowania | str. 51
1.4.6. Zakazy dotyczące ubezpieczeń i reasekuracji | str. 52
1.4.7. Zakazy transportowe | str. 52
1.4.8. Zestawienie sankcji | str. 52
1.5. Rozporządzenie 2022/263 i rozporządzenie 692/2014 | str. 56
2. Stosowanie unijnych przepisów sankcyjnych | str. 57
3. Orzekanie w sprawach sankcji handlowych przez TSUE | str. 60
4. Odpowiedzi Komisji Europejskiej | str. 63
5. Zakres terytorialny i podmiotowy sankcji UE | str. 65
6. Polska ustawa sankcyjna wobec prawa UE | str. 68
Rozdział III
Sankcje indywidualne | str. 71
1. Podstawy prawne | str. 71
2. Zakres przedmiotowy sankcji indywidualnych | str. 74
2.1. Środki finansowe lub fundusze | str. 74
2.2. Zamrożenie środków finansowych lub funduszy | str. 75
2.3. Zakaz udostępniania środków finansowych lub funduszy | str. 77
2.4. Zasoby gospodarcze | str. 78
2.5. Co oznacza zamrożenie zasobów gospodarczych? | str. 80
2.6. Zakaz udostępniania zasobów gospodarczych | str. 82
3. Zakres podmiotowy sankcji indywidualnych | str. 84
3.1. Listy sankcyjne | str. 84
3.2. Podmioty powiązane i kontrolowane | str. 88
3.3. Przedsiębiorcy unijni jako adresaci zakazów | str. 91
4. Brak zastosowania sankcji indywidualnych | str. 95
5. Możliwości zwolnienia zasobów spod zamrożenia | str. 97
5.1. Odstępstwa przewidziane w rozporządzeniu 269/2014 | str. 97
5.1.1. Odstępstwo ze względu na cele humanitarne w Ukrainie | str. 97
5.1.2. Odstępstwo z uwagi na potrzeby podmiotu objętego sankcjami | str. 98
5.1.3. Odstępstwo dla zabezpieczonych wcześniej roszczeń | str. 99
5.1.4. Odstępstwo dla orzeczeń sądowych lub administracyjnych w sprawie wywłaszczenia | str. 101
5.1.5. Odstępstwo dla wypłaty odszkodowań i wynagrodzeń z tytułu przymusowego przewłaszczenia | str. 102
5.1.6. Odstępstwo dla płatności zobowiązań powstałych przed wpisem na listę sankcyjną | str. 102
5.1.7. Odstępstwo dla płatności do przedsiębiorstwa Krymskie Porty Morskie | str. 104
5.1.8. Odstępstwo w celu zakończenia umów i relacji z wybranymi podmiotami | str. 104
5.1.9. Odstępstwo ze względu na zagrożenie zdrowia i bezpieczeństwa | str. 106
5.1.10. Odstępstwo dla przywozu środków spożywczych | str. 106
5.2. Odstępstwa przewidziane w rozporządzeniu 765/2006 | str. 107
6. Sankcje indywidualne a relacje gospodarcze | str. 109
Rozdział IV
Sankcje handlowe wobec Rosji i Białorusi dotyczące zakupu, przywozu i przekazywania towarów, nałożone przez Unię Europejską | str. 113
1. Zakazy dotyczące zakupu, przywozu i przekazywania towarów pochodzących z Rosji lub wywożonych z terytorium Rosji | str. 113
1.1. Uwagi wstępne | str. 113
1.2. Czynności objęte zakazami zakupu, przywozu i przekazywania towarów pochodzących z Rosji lub wywożonych z terytorium Rosji | str. 114
1.3. Znaczenie pochodzenia towaru i nomenklatury scalonej | str. 116
1.4. Znaczenie wywozu towaru z Rosji w zakresie zakazów zakupu, przywozu i przekazywania towarów | str. 118
2. Zakazy dotyczące zakupu, przywozu, przekazywania, transportu towarów pochodzących z Białorusi lub wywożonych z terytorium Białorusi | str. 118
3. Zakaz zakupu, przywozu lub przekazywania ropy naftowej oraz produktów ropopochodnych – art. 3m rozporządzenia 833/2014 | str. 120
3.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 120
3.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 120
3.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 122
3.4. Ustalanie oraz dokumentowanie pochodzenia ropy naftowej (CN 2709) i produktów ropopochodnych (CN 2710) | str. 123
3.5. Analiza okoliczności wywozu ropy naftowej (CN 2709) i produktów ropopochodnych (CN 2710) z Rosji | str. 126
3.6. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 127
4. Zakazy dotyczące ropy naftowej i produktów ropopochodnych związane z handlem z krajami trzecimi oraz transportem do krajów trzecich – art. 3n rozporządzenia 833/2014 | str. 132
4.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 132
4.2. Zakres przedmiotowy art. 3n rozporządzenia 833/2014 | str. 132
4.3. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 137
5. Zakaz zakupu, przywozu lub przekazywania towarów, które generują znaczące przychody dla Rosji | str. 142
5.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 142
5.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 142
5.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 144
5.4. Ustalanie oraz dokumentowanie pochodzenia | str. 146
5.5. Analiza okoliczności wywozu towarów objętych art. 3i rozporządzenia 833/2014 | str. 147
5.6. Kontyngenty przywozowe | str. 148
5.7. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 152
6. Zakaz zakupu, przywozu, transportu wyrobów z żelaza i stali – art. 3g rozporządzenia 833/2014 | str. 156
6.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 156
6.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 156
6.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 158
6.4. Analiza okoliczności wywozu towarów objętych art. 3g rozporządzenia 833/2014 | str. 160
6.5. Ustalanie oraz dokumentowanie pochodzenia | str. 161
6.6. Towar przetworzony w państwie trzecim zawierający wyroby z żelaza i stali wymienione w załączniku XVII | str. 164
6.7. Kontyngenty przywozowe | str. 165
6.8. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 167
7. Zakaz zakupu, przywozu, przekazywania skroplonego gazu ziemnego za pośrednictwem terminali w Unii niepodłączonych do wzajemnie połączonego systemu gazu ziemnego (art. 3u rozporządzenia 833/2014) | str. 168
7.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 168
7.2. Zakres przedmiotowy – towary i czynności objęte zakazem | str. 169
7.3. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 171
8. Zakaz zakupu, przywozu, przekazywania złota i wyrobów ze złota – art. 3o rozporządzenia 833/2014 oraz art. 1rb rozporządzenia 765/2006 | str. 172
8.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 172
8.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 172
8.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 173
8.4. Analiza okoliczności wywozu towarów objętych art. 3o rozporządzenia 833/2014 i art. 1rb rozporządzenia 765/2006 | str. 176
8.5. Specyfika stosowania art. 3o rozporządzenia 833/2014 oraz art. 1rb rozporządzenia 765/2006 w zakresie weryfikacji pochodzenia towarów | str. 176
8.6. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 177
9. Zakaz zakupu, przywozu, przekazywania diamentów i produktów zawierających diamenty (art. 3p rozporządzenia 833/2014, art. 1rc rozporządzenia 765/2006) | str. 178
9.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 178
9.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 179
9.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 180
9.4. Specyfika stosowania art. 3p rozporządzenia 833/2014 w zakresie weryfikacji pochodzenia niepreferencyjnego | str. 183
9.5. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 185
10. Zakaz przywozu, zakupu, transportu produktów mineralnych i ropy naftowej (art. 1h rozporządzenia 765/2006) | str. 187
10.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 187
10.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 187
10.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 188
10.4. Ustalanie oraz dokumentowanie pochodzenia | str. 189
10.5. Analiza okoliczności wywozu produktów mineralnych z Białorusi i znajdowania się produktów mineralnych na Białorusi | str. 191
10.6. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 192
11. Zakazy zakupu, przywozu lub przekazywania do Unii, bezpośrednio lub pośrednio, towarów, które pozwalają Białorusi na zróżnicowanie źródeł jej przychodów (art. 1ra rozporządzenia 765/2006) | str. 194
11.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 194
11.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 194
11.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 197
11.4. Ustalanie oraz dokumentowanie pochodzenia | str. 198
11.5. Analiza okoliczności wywozu towarów objętych art. 1ra rozporządzenia 765/2006 | str. 199
11.6. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 200
12. Zakazy przywozu, nabywania, transportu produktów drzewnych, wyrobów cementowych, wyrobów z żelaza i stali, wyrobów z gumy (art. 1o, 1p, 1q, 1r rozporządzenia 765/2006) | str. 203
12.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 203
12.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 204
12.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 205
12.4. Ustalanie oraz dokumentowanie pochodzenia | str. 206
12.5. Analiza okoliczności wywozu towarów z Białorusi i znajdowania się towarów na Białorusi | str. 207
12.6. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 208
13. Zakaz importu, nabywania lub przekazywania z Białorusi produktów zawierających chlorek potasu (art. 1i rozporządzenia 765/2006) | str. 209
13.1. Okoliczności wprowadzenia zakazu | str. 209
13.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 209
13.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 210
13.4. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 212
14. Możliwość zwolnienia przez organy celne towarów znajdujących się fizycznie w UE – art. 12e rozporządzenia 833/2014 i art. 8f rozporządzenia 765/2006 | str. 212
Rozdział V
Sankcje handlowe wobec Rosji i Białorusi dotyczące dostawy, przekazywania, wywozu towarów nałożone przez Unię Europejską | str. 215
1. Zakazy dotyczące sprzedaży, dostawy, przekazywania, wywozu towarów do Rosji/Białorusi | str. 215
1.1. Uwagi wstępne | str. 215
1.2. Czynności objęte zakazami sprzedaży, dostawy, przekazywania, wywozu towarów do Rosji/Białorusi | str. 216
2. Zakazy sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu towarów i technologii podwójnego zastosowania oraz towarów i technologii, które mogłyby przyczynić się do wzmocnienia potencjału militarnego i technologicznego lub rozwoju sektora obrony i bezpieczeństwa Rosji lub Białorusi | str. 218
2.1. Okoliczności wprowadzenia zakazów | str. 218
2.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 220
2.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 225
2.4. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 227
3. Zakazy sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu towarów luksusowych do Rosji i Białorusi | str. 234
3.1. Okoliczności wprowadzenia zakazów | str. 234
3.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 235
3.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 236
3.4. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 238
4. Zakazy sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu towarów, które mogłyby przyczynić się w szczególności do zwiększenia potencjału przemysłowego Rosji i Białorusi | str. 240
4.1. Okoliczności wprowadzenia zakazów | str. 240
4.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 241
4.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 244
4.4. Wyłączenia, okresy przejściowe, odstępstwa | str. 246
5. Zakazy sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu związane z bronią | str. 254
5.1. Okoliczności wprowadzenia zakazów | str. 254
5.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 255
5.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 256
5.4. Wyłączenia, okresy przejściowe i odstępstwa | str. 259
6. Zakazy sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu towarów i technologii nadających się do wykorzystania w lotnictwie lub przemyśle kosmicznym | str. 261
6.1. Okoliczności wprowadzenia zakazów | str. 261
6.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 261
6.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 262
6.4. Wyłączenia, okresy przejściowe i odstępstwa | str. 265
7. Pozostałe zakazy sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu towarów wobec Rosji | str. 269
7.1. Okoliczności wprowadzenia zakazów | str. 269
7.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 270
7.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 271
7.4. Wyłączenia, okresy przejściowe i odstępstwa | str. 274
8. Pozostałe zakazy sprzedaży, dostawy, przekazywania lub wywozu towarów wobec Białorusi | str. 278
8.1. Okoliczności wprowadzenia zakazów | str. 278
8.2. Zakres przedmiotowy – towary objęte zakazem | str. 279
8.3. Zakres przedmiotowy – czynności objęte zakazem | str. 280
8.4. Wyłączenia, okresy przejściowe i odstępstwa | str. 284
9. Obowiązek wskazania w umowie przez eksporterów zakazu powrotnego wywozu do Rosji lub Białorusi i powrotnego wywozu w celu wykorzystania w Rosji lub na Białorusi | str. 288
10. Obowiązki związane ze wspólnymi produktami o wysokim priorytecie | str. 291
Rozdział VI
Pozostałe sankcje handlowe w obrocie towarowym | str. 295
1. Uwagi wstępne | str. 295
2. Zakaz uczestnictwa w transakcjach z podmiotami państwowymi | str. 296
3. Zakazy dotyczące transportu drogowego | str. 304
Rozdział VII
Polska ustawa sankcyjna | str. 309
1. Wstęp | str. 309
2. Lista sankcyjna MSWiA | str. 311
2.1. Środki stosowane wobec podmiotów z listy sankcyjnej MSWiA | str. 311
2.2. Wpis na listę sankcyjną MSWiA | str. 313
2.3. Wykreślenie z listy sankcyjnej MSWiA i środki odwoławcze | str. 314
2.4. Zarząd przymusowy | str. 315
3. Zakaz importu węgla | str. 317
4. Wykluczenie z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego | str. 320
5. Odpowiedzialność karna i kary pieniężne | str. 321
5.1. Uwagi wprowadzające | str. 321
5.2. Kara pieniężna | str. 321
6. Odpowiedzialność karna | str. 325
7. Kompetencje organów w sprawach sankcji | str. 327
Rozdział VIII
Odpowiedzialność przedsiębiorców unijnych w stosowaniu sankcji | str. 329
1. Rola podmiotów unijnych w stosowaniu sankcji | str. 329
2. Należyta staranność podmiotów unijnych – perspektywa Komisji Europejskiej | str. 332
3. Sygnały, które mogą świadczyć o próbie obejścia przepisów sankcyjnych | str. 340
4. Granice należytej staranności unijnych podmiotów | str. 342
5. Mechanizmy ochrony unijnych podmiotów przed skutkami stosowania sankcji | str. 345
Rozdział IX
Nachodzące zmiany w przepisach sankcyjnych | str. 349
1. Dyrektywa 2024/1226 | str. 349
2. Projektowane zmiany w polskich przepisach dotyczących sankcji | str. 356
Wykaz aktów prawnych | str. 361
Bibliografia | str. 367
Indeks rzeczowy | str. 369
Autorzy | str. 375