Wstęp 11

Index librorum 15

Wykaz skrótów i objaśnienia symboli 19

CZĘŚĆ PIERWSZA

POWSTANIE I ROZWÓJ PRAWA

Rozdział pierwszy

De iure ac de iuris divisione – o prawie i podziale prawa 23

1. De iure – o prawie 23
2. De iuris divisione – o podziale prawa 24
3. Systematyzacja materiału normatywnego 30
4. De diversis regulis iuris: D. 50,17 – o różnych regułach prawa 34

Rozdział drugi

De fontibus iuris Romani – o źródłach prawa rzymskiego 37

1. Pojęcie źródła prawa (fons iuris) 37
2. System prawa rzymskiego jako system otwarty – cechy charakterystyczne 39
3. Periodyzacja historii źródeł prawa rzymskiego 39
4. Źródła prawa powszechnego (iura populi Romani) 42
5. Jurysprudencja i prawo jurysprudencyjne 59
6. Kompilacja justyniańska (lata 528–534 n.e.) i jej znaczenie dla obecności prawa rzymskiego i kształtowania się romanistycznej tradycji w średniowieczu, czasach nowożytnych i współczesnych 71
7. Pojęcie tradycji romanistycznej i jej znaczenie 79

CZĘŚĆ DRUGA

AKTY, KTÓRYCH CELEM BYŁO WYWOŁANIE SKUTKÓW

PRAWNYCH, DOKONYWANE PRZEZ PODMIOTY PRAWA

W RAMACH AUTONOMII IUS PRIVATUM

Rozdział pierwszy

Pojęcie podmiotowości prawnej i jej komponenty 87

Rozdział drugi

De negotiis – o czynnościach prawnych 89

1. Czynność prawna na tle faktów prawnie relewantnych 89
2. Pojęcie czynności prawnej 89
3. Wymogi ważności czynności prawnej i skutki ich niedochowania: nieważność, zaskarżalność, konwersja, konwalidacja 90
4. Skutki czynności prawnych 93
5. Podziały czynności prawnych 94
6. Oświadczenie woli i interpretacja oświadczeń woli 96
7. Materialna struktura czynności prawnej i niezgodność woli z oświadczeniem 99
8. Pobudka i jej znaczenie 103
9. Formalna struktura czynności prawnej 106
10. Problem zastępstwa przy składaniu oświadczeń woli i nabycie prawa przez osobę trzecią 112

CZĘŚĆ TRZECIA

RZYMSKIE PRAWO PRYWATNE

Rozdział pierwszy

De iure quod ad personas pertinet et de familia tutelaque – o prawie, które dotyczy osób, o rodzinie i opiece 117

1. Charakterystyczne cechy rzymskiego prawa dotyczącego osób 117
2. Pojęcie osoby 118
3. Osoby fizyczne 118
4. *Status libertatis – stan wolności 123
5. *Status civitatis 138
6. *Status familiae 143
7. Cześć obywatelska (existimatio) i przypadki jej umniejszenia (infamia, ignominia) 146
8. „Osoby prawne” według reguł prawa rzymskiego 148
9. Zdolność do czynności prawnych 152
10. Małżeństwo (matrimonium, nuptiae) 164
11. Rodzina i władza rodzicielska (ojcowska) 178
12. Piecza prawna nad osobami 188

Rozdział drugi

De successionibus – o dziedziczeniu 195

1. Zasady dotyczące dziedziczenia 195
2. Spadek jako przedmiot dziedziczenia 196
3. Elementy dziedziczenia 199
4. Dziedziczenie wedle reguł ius civile a dziedziczenie wedle reguł prawa pretorskiego (ius honorarium – ius praetorium) 200
5. Dziedziczenie testamentowe 202 
6. Dziedziczenie beztestamentowe (successio ab intestato) 222 
7. Dziedziczenie przeciwtestamentowe (*successio contra tabulas / bonorum possessio contra tabulas) 226 
8. Nabycie spadku (acquisitio hereditatis) 229 
9. Zarząd majątkiem spadkowym 236 
10. Odpowiedzialność za długi spadkowe 237
11. Dział spadku 238
12. Ochrona prawa do spadku 240
13. Zapisy 242
14. Inne przypadki nabycia na wypadek śmierci: mortis causa capio 250

Rozdział trzeci

De iure quod ad res pertinet – o prawie, które dotyczy rzeczy 251

1. Pojęcie i istota praw rzeczowych 251
2. Pojęcie „rzecz” (res) w prawie rzymskim 254
3. Podziały rzeczy 255
4. Posiadanie (possessio) 261
5. Własność (dominium, proprietas) 273
6. Współwłasność i zasady wykonywania wspólnego prawa 279
7. Nabycie prawa własności (acquisitio/adquisitio dominii) 281
8. Ochrona prawa własności 299
9. Zgaśnięcie prawa własności 309
10. Prawa na rzeczy cudzej (iura in re aliena) 310

Rozdział czwarty

De obligationibus et actionibus – o zobowiązaniach i 329

Dział pierwszy. Wiadomości ogólne o zobowiązaniach 329

1. Pojęcie obligatio jako stosunku prawnego o charakterze względnym 329
2. Źródłowe definicje zobowiązania 329
3. Ochrona stosunków zobowiązaniowych – actiones in personam 330
4. Funkcja zobowiązań w obrocie gospodarczym 332
5. Geneza rzymskiej obligatio 332
6. Rzymskie stosunki zobowiązaniowe: źródła zobowiązań, cechy charakterystyczne rzymskiego systemu umownego oraz odpowiedzialności prywatnoprawnej deliktowej i kierunki ich rozwoju 334\
7. Cechy konstytutywne zobowiązania i typy zobowiązań (1) 338 
8. Świadczenie jako element zobowiązania: treść i wymogi ważności świadczenia, świadczenie dodatkowe (odsetki – usurae) 342
9. Generalne zasady wykonywania zobowiązań 345
10. Generalne zasady odpowiedzialności prywatnoprawnej kontraktowej 352
11. Podmioty zobowiązania 359
12. Zmiana podmiotów w zobowiązaniu: przeniesienie (cesja) wierzytelności i przejęcie długu 366
13. Umorzenie zobowiązań 370

Dział drugi. Zobowiązania z kontraktów, quasi-kontraktów, deliktów, quasi-deliktów 374

1. Cztery źródła stosunków zobowiązaniowych według prawa justyniańskiego 374
2. Kontrakt (contractus) – pojęcie oraz cztery typy kontraktów 374
3. Kontrakty typowe (nazwane) – contractus (nominati): charakterystyka 375
4. Kontrakty nienazwane (*contractus innominati) 417
5. Umowy nieformalne (pacta) 420
6. Quasi kontrakty (*quasi contractus) 427
7. Zobowiązania z czynów niedozwolonych i charakter odpowiedzialności prywatnoprawnej deliktowej 433 
8. Quasi-delikty (*quasi delicta) i cechy odpowiedzialności quasi-deliktowej 451

CZĘŚĆ CZWARTA

OCHRONA PRAW PRYWATNYCH: ELEMENTY RZYMSKIEGO

PROCESU PRYWATNEGO

Rozdział pierwszy

Sposoby na urzeczywistnienie prawa w starożytnym Rzymie 457

Rozdział drugi

Postępowanie sądowe w sprawach prywatnych 461

1. Kluczowe pojęcia z zakresu procesu prywatnego 461
2. Postępowanie w sprawach prywatnych: postępowanie sporne a postępowanie niesporne 464
3. Funkcjonalny podział etapów procesu 464
4. Przemiany postępowania sądowego w Rzymie 464
5. Postępowanie sporne zwyczajne – cechy charakterystyczne i wspólne zasady procesowe 465
6. Organizacyjne ramy procesu 468
7. Trzy formuły procesu rzymskiego – porównanie 470
8. Przesłanki procesowe 474
9. Proces legisakcyjny (agere per legis actiones, agere per concepta verba) – szczegółowe przedstawienie 475
10. Proces formularny (agere per formulas) – szczegółowe przedstawienie 481 
11. Proces kognicyjny (cognitio extra ordinem) – szczegółowe przedstawienie 495
12. Organy postępowania 498
13. Formy zastępstwa procesowego koniecznego i dobrowolnego 502
14. Postępowanie dowodowe 504
15. Wyrok 507
16. Środki zaskarżenia wyroku 509
17. Sankcje przeciwko pieniactwu 513
18. Egzekucja (executio) jako postępowanie wykonawcze 514

Rozdział trzeci

Środki ochrony pozaprocesowej 517

1. Interdykty (interdicta) i postępowanie interdyktalne 517
2. Wprowadzenie w posiadanie (missio in possessionem) 520
3. Stypulacje pretorskie (stipulationes praetoriae – cautiones) 520
4. Przywrócenie do stanu poprzedniego (in integrum restitutio) 521

Index proverbiorum – paremie łacińskie 523

Index rerum 527