Wykaz skrótów | str. 15

Przedmowa do wydania pierwszego z 1987 r. | str. 21

Przedmowa do wydania piątego | str. 23

Rozdział I
Rodzina i prawo rodzinne | str. 27
§ 1. Rodzina i powiązania rodzinne | str. 29
I. Rodzina | str. 29
II. Powiązania rodzinne i więzi podobne do rodzinnych | str. 34
§ 2. Prawo rodzinne | str. 44
I. Najnowsza historia polskiego prawa rodzinnego | str. 44
II. Nowelizacje Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego | str. 45
III. Zmiany w prawie dotyczącym rodziny | str. 63
IV. Odrębność kodyfikacji prawa rodzinnego | str. 68
V. Europejski kontekst polskiego prawa rodzinnego | str. 69
VI. Źródła obowiązującego prawa rodzinnego | str. 72
VII. Podstawowe zasady prawa rodzinnego | str. 74
VIII. Przynależność prawa rodzinnego do prawa cywilnego | str. 76
IX. Literatura i orzecznictwo | str. 77

Rozdział II
Ochrona praw rodzinnych | str. 82
§ 3. Prawa rodzinne i ogólna charakterystyka ich ochrony | str. 83
I. Pojęcie praw rodzinnych | str. 84
II. Ogólne uwagi o ochronie praw rodzinnych | str. 86
III. Ochrona międzynarodowa. Europejski Trybunał Praw Człowieka | str. 88
IV. Ochrona konstytucyjna | str. 91
V. Ochrona cywilnoprawna | str. 95
VI. Ochrona karna | str. 98
VII. Ochrona praw dzieci wykonywana przez Rzecznika Praw Dziecka | str. 101
VIII. Ochrona praw rodzinnych wykonywana przez Rzecznika Praw Obywatelskich | str. 102
IX. Ochrona dziecka poczętego | str. 103
X. Ochrona praw rodzinnych wykonywana przez prokuratora | str. 104
XI. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie | str. 105
§ 4. Dochodzenie praw stanu cywilnego. Rejestracja stanu cywilnego | str. 114
I. Uwagi ogólne | str. 114
II. Stan cywilny - pojęcie i jego ochrona | str. 114
III. Proces o ustalenie i ukształtowanie stanu cywilnego | str. 121
IV. Uczestnicy postępowania | str. 123
V. Terminy | str. 124
VI. Zasada prawdy materialnej a zasady współżycia społecznego | str. 124
VII. Udział prokuratora | str. 125
VIII. Udział Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka | str. 127
IX. Rejestracja stanu cywilnego | str. 127
X. Znaczenie dowodowe aktów stanu cywilnego | str. 133
XI. Dostęp do rejestru stanu cywilnego i danych z rejestru | str. 139
§ 5. Sąd opiekuńczy | str. 142
I. Uwagi ogólne | str. 142
II. Sąd opiekuńczy | str. 143
§ 6. Sądownictwo rodzinne. Wydziały rodzinne i nieletnich | str. 145
I. Pojęcie sądów rodzinnych | str. 145
II. Sądownictwo rodzinne w Polsce | str. 147
III. Wydziały rodzinne i nieletnich | str. 150
§ 7. Wspieranie rodziny i piecza zastępcza nad dzieckiem | str. 152
I. Ogólna charakterystyka przepisów o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej | str. 153
II. Funkcje i formy wspierania rodziny | str. 156
III. System pieczy zastępczej | str. 160
IV. Formy, funkcje i zadania pieczy zastępczej | str. 165
V. Rodzinna forma sprawowania pieczy zastępczej | str. 167
VI. Instytucjonalna forma pieczy zastępczej | str. 172
VII. Ocena sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej oraz rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka | str. 175

Rozdział III
Małżeństwo | str. 177
§ 8. Ogólna charakterystyka małżeństwa | str. 180
I. Pojęcie małżeństwa | str. 180
II. Podstawowe zasady prawa rodzinnego odnoszące się do małżeństwa | str. 180
§ 8a. Konkubinat i związek partnerski | str. 182
I. Pojęcie i stosunki osobiste | str. 182
II. Stosunki majątkowe i rozliczenia | str. 188
§ 9. Zawarcie małżeństwa | str. 190
I. Uwagi ogólne | str. 190
II. Zaręczyny | str. 191
III. Przesłanki istnienia małżeństwa | str. 192
IV. Przesłanki istnienia małżeństwa zawieranego w formie cywilnej | str. 194
V. Przesłanki istnienia małżeństwa zawieranego w formie konkordatowej | str. 197
VI. Przesłanki formalno-porządkowe | str. 203
VII. Przeszkody małżeńskie | str. 207
VIII. Wady oświadczenia woli | str. 212
IX. Małżeństwa pozorowane | str. 218
X. Zdolność do czynności prawnych osób wstępujących w związek małżeński | str. 219
§ 10. Wzajemne prawa i obowiązki małżonków; charakterystyka ogólna | str. 219
I. Uwagi ogólne | str. 219
II. Ogólna charakterystyka praw i obowiązków małżeńskich | str. 220
III. Zasada równości małżonków | str. 221
IV. Nazwisko małżonków | str. 223
§ 11. Prawa i obowiązki małżonków; charakterystyka szczegółowa | str. 224
I. Wspólne pożycie i współdziałanie dla dobra rodziny | str. 224
II. Prawa i obowiązki majątkowe niezależne od ustroju majątkowego | str. 226
III. Przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny | str. 227
IV. Korzystanie z mieszkania i przedmiotów urządzenia domowego | str. 228
V. Wzajemna reprezentacja małżonków | str. 230
VI. Solidarna odpowiedzialność małżonków | str. 231
§ 12. Separacja małżonków | str. 231
I. Uwagi ogólne | str. 231
II. Separacja faktyczna | str. 234
III. Separacja sądowa | str. 235

Rozdział IV
Małżeńskie ustroje majątkowe | str. 239
§ 13. Ogólna charakterystyka majątkowych ustrojów małżeńskich | str. 243
I. Małżeński ustrój majątkowy | str. 244
II. Rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych | str. 245
III. Typy małżeńskich ustrojów majątkowych | str. 247
IV. Wspólność majątkowa | str. 250
V. Rozdzielność majątkowa | str. 254
VI. Zagadnienia intertemporalne | str. 256
§ 14. Majątki małżonków w ustawowym ustroju majątkowym | str. 257
I. Zagadnienia ogólne | str. 257
II. Majątek wspólny | str. 258
III. Majątki osobiste | str. 265
IV. Przesunięcia między majątkiem wspólnym i majątkami osobistymi | str. 276
§ 15. Zarząd majątkiem wspólnym oraz korzystanie ze wspólnego majątku | str. 277
I. Uwagi ogólne | str. 278
II. Pojęcie zarządu | str. 279
III. Wykonywanie zarządu; ingerencja sądu | str. 282
IV. Korzystanie z majątku wspólnego | str. 289
§ 16. Odpowiedzialność za długi majątkiem wspólnym | str. 290
I. Uwagi ogólne | str. 290
II. Odpowiedzialność za długi w ustroju wspólności majątkowej | str. 293
III. Odpowiedzialność za długi z okresu istnienia wspólności majątkowej po jej ustaniu | str. 302
IV. Odpowiedzialność za długi niemające charakteru cywilnoprawnego | str. 304
§ 17. Ustanie wspólności majątkowej i podział majątku wspólnego | str. 305
I. Ustanie wspólności majątkowej | str. 306
II. Ułamkowa wspólność majątku wspólnego małżonków po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej | str. 307
III. Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym | str. 308
IV. Rozporządzanie udziałami w składnikach majątku wspólnego i w majątku wspólnym po ustaniu wspólności majątkowej | str. 310
V. Podział majątku wspólnego | str. 311
VI. Rozliczenie wydatków i nakładów dokonywanych z majątków małżonków | str. 314
§ 18. Umowne ustroje majątkowe | str. 316
I. Ustrój umowny - pojęcie, typy i zakres swobody wyboru | str. 316
II. Pojęcie, charakter, zawarcie i treść umowy majątkowej małżeńskiej | str. 317
III. Skuteczność umów majątkowych wobec osób trzecich | str. 320
IV. Wspólność umowna rozszerzona | str. 323
V. Wspólność umowna ograniczona | str. 324
VI. Pełna rozdzielność umowna | str. 325
VII. Rozdzielność umowna z wyrównaniem dorobków | str. 326
§ 18a. Ustrój przymusowy | str. 329
I. Pojęcie ustroju przymusowego | str. 329
II. Powstanie ustroju przymusowego | str. 330
III. Ustanie ustroju przymusowego | str. 335

Rozdział V
Ustanie małżeństwa | str. 336
§ 19. Ogólna charakterystyka ustania małżeństwa | str. 337
I. Przyczyny ustania małżeństwa | str. 337
II. Uwagi ogólne o sądowym dochodzeniu ustania małżeństwa oraz ustalenia jego nieistnienia lub istnienia | str. 338
§ 20. Ustalenie nieistnienia i istnienia małżeństwa | str. 340
I. Ustalenie nieistnienia małżeństwa | str. 340
II. Unieważnienie aktu małżeństwa | str. 343
III. Ustalenie istnienia małżeństwa | str. 343
§ 21. Unieważnienie małżeństwa | str. 344
I. Pojęcie i przyczyny unieważnienia małżeństwa | str. 344
II. Konwalidacja małżeństwa | str. 345
III. Legitymacja czynna i bierna w procesie o unieważnienie małżeństwa | str. 347
IV. Skutki unieważnienia małżeństwa | str. 349
§ 22. Pojęcie rozwodu i przesłanki jego dopuszczalności | str. 351
I. Pojęcie rozwodu i problem jego dopuszczalności | str. 351
II. Proces rozwodowy | str. 353
III. Zasada trwałości małżeństwa | str. 354
IV. Uwagi ogólne o przesłankach dopuszczalności rozwodu | str. 356
V. Przesłanka trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego | str. 357
VI. Przesłanka winy | str. 359
VII. Przesłanka dobra wspólnych małoletnich dzieci | str. 362
VIII. Przesłanka sprzeczności rozwodu z zasadami współżycia społecznego | str. 363
§ 23. Zakres kognicji sądu rozwodowego; treść wyroku orzekającego rozwód | str. 364
I. Model polskiego procesu rozwodowego | str. 364
II. Orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa | str. 365
III. Orzeczenie o winie | str. 366
IV. Orzeczenie o władzy rodzicielskiej | str. 367
V. Orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym względem dzieci | str. 371
VI. Orzeczenie o obowiązku alimentacyjnym względem małżonka | str. 372
VII. Orzeczenie o wspólnym mieszkaniu małżonków | str. 372
VIII. Orzeczenie o podziale majątku wspólnego | str. 374
IX. Orzekanie o sprawach rodziny w toku procesu rozwodowego | str. 374
X. Zasada integralności wyroku rozwodowego | str. 375
XI. Zasada wyłączności postępowania rozwodowego | str. 376
§ 24. Skutki rozwodu oraz oddalenie powództwa o rozwód | str. 377
I. Skutki rozwodu | str. 377
II. Ponowny proces o rozwód | str. 379
§ 25. Śmierć małżonka i uznanie go za zmarłego | str. 380
I. Śmierć małżonka | str. 380
II. Uznanie małżonka za zmarłego | str. 380

Rozdział VI
Macierzyństwo i ojcostwo | str. 383
§ 26. Pochodzenie dziecka; zasady ogólne | str. 385
I. Uwagi ogólne | str. 386
II. Alternatywne sposoby ustalenia ojcostwa | str. 388
III. Zależność ustalenia ojcostwa od ustalenia macierzyństwa | str. 390
IV. Zasada równouprawnienia dzieci bez względu na ich pochodzenie | str. 391
V. Dochodzenie ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa oraz ojcostwa | str. 391
VI. Charakter i znaczenie prawne orzeczeń w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka | str. 397
VII. Uprawnienie rodziców do dochodzenia ustalenia pochodzenia dziecka | str. 400
VIII. Dowody biologiczne | str. 403
IX. Medycznie wspomagana prokreacja | str. 407
§ 27. Macierzyństwo | str. 415
I. Uwagi ogólne | str. 416
II. Ustalenie macierzyństwa - pojęcie, przesłanki i sposoby | str. 416
III. Ustalenie macierzyństwa w zwykłym trybie przez sporządzenie aktu urodzenia dziecka | str. 417
IV. Ustalenie macierzyństwa w procesie. Wyrok ustalający macierzyństwo | str. 420
V. Zaprzeczenie macierzyństwa; przesłanki i tryb postępowania | str. 423
VI. Zagadnienia procesowe wspólne dla ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa | str. 425
§ 28. Pochodzenie dziecka od męża matki | str. 426
I. Domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki | str. 426
II. Przesłanki zaprzeczenia ojcostwa | str. 429
III. Proces o zaprzeczenie ojcostwa | str. 432
IV. Skutki zaprzeczenia ojcostwa | str. 434
§ 29. Uznanie ojcostwa | str. 435
I. Pojęcie uznania ojcostwa | str. 435
1. Zwykłe uznanie ojcostwa | str. 436
2. Kwalifikowane uznanie ojcostwa | str. 438
II. Dokonanie uznania ojcostwa a jego skuteczność | str. 440
III. Przesłanki dokonania uznania ojcostwa | str. 441
1. Przesłanki dokonania zwykłego uznania ojcostwa | str. 441
2. Przesłanki dokonania kwalifikowanego uznania ojcostwa | str. 444
3. Wymogi dotyczące zwykłego i kwalifikowanego uznania ojcostwa | str. 445
IV. Skutki prawne uznania ojcostwa | str. 448
V. Nieistniejące uznanie ojcostwa | str. 449
VI. Bezskuteczność uznania ojcostwa | str. 456
1. Przesłanka i charakter prawny ustalenia bezskuteczności zwykłego uznania ojcostwa | str. 456
2. Przesłanka i charakter prawny ustalenia bezskuteczności kwalifikowanego uznania ojcostwa | str. 457
3. Dochodzenie ustalenia bezskuteczności zwykłego i kwalifikowanego uznania ojcostwa | str. 457
VII. Skutki prawne ustalenia nieistnienia uznania ojcostwa albo bezskuteczności uznania ojcostwa | str. 459
§ 30. Sądowe ustalenie ojcostwa | str. 460
I. Proces o ustalenie ojcostwa | str. 460
II. Przesłanki sądowego ustalenia ojcostwa | str. 461
III. Skutki ustalenia ojcostwa | str. 466
§ 31. Przysposobienie | str. 466
I. Pojęcie i funkcja społeczna przysposobienia | str. 466
II. Przesłanki przysposobienia | str. 468
III. Postępowanie preadopcyjne | str. 476
IV. Postępowanie sądowe o przysposobienie | str. 482
V. Skutki i rodzaje przysposobienia - uwagi ogólne | str. 484
VI. Przysposobienie pełne | str. 486
VII. Przysposobienie niepełne | str. 488
VIII. Przysposobienie całkowite | str. 489
IX. Przysposobienie międzynarodowe | str. 491
X. Tajemnica przysposobienia | str. 493
§ 32. Rozwiązanie przysposobienia | str. 496
I. Ustanie przysposobienia | str. 496
II. Proces o rozwiązanie przysposobienia | str. 498
III. Przesłanki rozwiązania przysposobienia | str. 499
IV. Skutki rozwiązania przysposobienia | str. 502

Rozdział VII
Władza rodzicielska | str. 505
§ 33. Pojęcie władzy rodzicielskiej i jej powstanie | str. 507
I. Pojęcie i ogólna charakterystyka władzy rodzicielskiej | str. 507
II. Powstanie władzy rodzicielskiej | str. 511
§ 34. Treść i wykonywanie władzy rodzicielskiej | str. 513
I. Uwagi ogólne | str. 513
II. Piecza nad osobą dziecka | str. 514
III. Zarząd majątkiem dziecka | str. 521
IV. Reprezentacja dziecka | str. 523
V. Odpowiedzialność odszkodowawcza rodziców | str. 525
VI. Wykonywanie władzy rodzicielskiej | str. 525
VII. Współdziałanie sądu opiekuńczego i innych organów władzy publicznej z rodzicami | str. 528
§ 35. Pozbawienie, zawieszenie, ograniczenie i inne modyfikacje władzy rodzicielskiej | str. 530
I. Uwagi ogólne | str. 530
II. Pozbawienie władzy rodzicielskiej | str. 531
III. Zawieszenie władzy rodzicielskiej | str. 532
IV. Ograniczenie władzy rodzicielskiej w wypadkach zagrożenia dobra dziecka | str. 533
V. Władza rodzicielska w razie rozłączenia rodziców | str. 536
VI. Inne modyfikacje władzy rodzicielskiej | str. 539
VII. Ingerencja sądu rodzinnego we władzę rodzicielską na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich | str. 540
VIII. Interwencja w postępowaniu karnym | str. 542
§ 36. Ustanie władzy rodzicielskiej | str. 542
I. Uwagi ogólne | str. 542
II. Przyczyny ustania władzy rodzicielskiej | str. 543
§ 37. Pozostałe stosunki między rodzicami a dziećmi | str. 545
I. Uwagi ogólne | str. 545
II. Obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się rodziców i dzieci | str. 545
III. Nazwisko dziecka | str. 546
IV. Imię dziecka | str. 555
V. Inne cechy indywidualizujące dziecko | str. 559
VI. Transseksualizm | str. 561
VII. Kontakty z dzieckiem | str. 563

Rozdział VIII
Obowiązek alimentacyjny | str. 572
§ 38. Pojęcie i zakres obowiązku alimentacyjnego | str. 573
I. Pojęcie obowiązku alimentacyjnego | str. 573
II. Alimenty a inne źródła utrzymania | str. 576
III. Swoiste cechy obowiązku alimentacyjnego i prawa do alimentów | str. 578
IV. Przesłanki i zakres obowiązku alimentacyjnego | str. 582
V. Postacie obowiązku alimentacyjnego | str. 584
§ 39. Obowiązek alimentacyjny ze względu na jego źródło | str. 586
I. Uwagi ogólne | str. 587
II. Obowiązek alimentacyjny wynikający z pokrewieństwa | str. 587
III. Obowiązek alimentacyjny rodziców względem nieusamodzielnionego dziecka | str. 590
IV. Obowiązki alimentacyjne wynikające z przysposobienia | str. 593
V. Obowiązki alimentacyjne po rozwiązaniu przysposobienia | str. 594
VI. Obowiązek alimentacyjny między małżonkami | str. 595
VII. Obowiązek alimentacyjny między małżonkami po rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa i w czasie separacji orzeczonej przez sąd | str. 597
VIII. Obowiązek alimentacyjny wynikający z powinowactwa | str. 602
IX. Obowiązek alimentacyjny ojca pozamałżeńskiego dziecka względem jego matki | str. 604
X. Obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny | str. 605
§ 40. Realizacja obowiązku alimentacyjnego | str. 606
I. Uwagi ogólne | str. 606
II. Szczególna ochrona roszczeń alimentacyjnych | str. 607
III. Przepisy szczególne odnoszące się do roszczeń alimentacyjnych względem ojca pozamałżeńskiego dziecka | str. 610
IV. Umowy dotyczące obowiązku alimentacyjnego | str. 611
V. Sądowe dochodzenie roszczeń alimentacyjnych | str. 612
VI. Egzekucja świadczeń alimentacyjnych | str. 615
VII. Pomoc publicznoprawna | str. 617
VIII. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego oraz zmiana wysokości alimentów | str. 623
IX. Alimenty za okres przeszły | str. 624
X. Roszczenia regresowe | str. 626
XI. Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych | str. 628

Rozdział IX
Opieka i kuratela | str. 629
§ 41. Pojęcie i organizacja opieki | str. 629
I. Pojęcie i charakter prawny opieki | str. 630
II. Podstawowe zasady rządzące opieką | str. 631
III. Organy opieki | str. 633
§ 42. Ustanowienie opieki nad małoletnim i powołanie opiekuna | str. 634
I. Ustanowienie opieki | str. 634
II. Powołanie opiekuna | str. 635
III. Objęcie opieki | str. 638
§ 43. Treść i sprawowanie opieki nad małoletnim | str. 639
I. Treść opieki | str. 639
II. Sprawowanie opieki | str. 641
III. Wynagrodzenie opiekuna; zwrot wydatków i nakładów | str. 642
IV. Nadzór sądu opiekuńczego nad sprawowaniem opieki | str. 644
§ 44. Ustanie opieki i wygaśnięcie funkcji opiekuna małoletniego | str. 646
I. Ustanie opieki | str. 646
II. Wygaśnięcie funkcji opiekuna | str. 647
III. Skutki ustania opieki i wygaśnięcia funkcji opiekuna | str. 648
§ 45. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie | str. 649
I. Uwagi ogólne | str. 649
II. Stosowanie przepisów o opiece nad małoletnim | str. 650
§ 46. Kuratela | str. 651
I. Pojęcie kurateli i sposób jej uregulowania | str. 651
II. Rodzaje kurateli | str. 654
III. Instytucje zbliżone do kurateli | str. 659

Skorowidz (liczby oznaczają numery boczne) | str. 661