Wykaz skrótów ....................................................................................................................13
Od Autorów ..........................................................................................................................17
Rozdział I
Historia prawa prasowego w Polsce. Podstawowe pojęcia z zakresu
prawa prasowego .................................................................................................................19
1. Źródła prawa ..................................................................................................................19
2. Prawo prasowe w ujęciu historycznym ......................................................................19
3. Charakterystyka ustawy – Prawo prasowe ...............................................................23
4. Pojęcie prasy ...................................................................................................................25
5. Dzienniki i czasopisma ............................................................................................... 28
6. Materiał prasowy ......................................................................................................... 30
7. Dziennikarz, redaktor, redaktor naczelny, wydawca ..............................................32
8. Wymogi dotyczące redaktora naczelnego .................................................................36
9. Oznaczanie materiałów prasowych ............................................................................38
10. Internet a prasa ..............................................................................................................38
11. Ćwiczenia ...................................................................................................................... 43
12. Literatura ....................................................................................................................... 43
13. Wybrane orzecznictwo sądowe .................................................................................. 44
Rozdział II
Wolność prasy i jej ograniczenia .................................................................................... 46
1. Źródła prawa ................................................................................................................. 46
2. Pojęcie wolności prasy ................................................................................................. 46
3. Funkcje prasy .................................................................................................................49
4. Podmiot, przedmiot i forma wypowiedzi .................................................................52
5. Wypowiedzi prasowe podlegające ochronie .............................................................55
6. Wypowiedzi prasowe niepodlegające ochronie ...................................................... 56
7. Ograniczenia wolności prasy ......................................................................................57
8. Literatura ........................................................................................................................61
9. Wybrane orzecznictwo sądowe ...................................................................................636 Spis treści
Rozdział III
Rejestracja dzienników i czasopism. Tytuł prasowy i jego ochrona ........................65
1. Źródła prawa ..................................................................................................................65
2. Zasady dotyczące rejestracji dziennika lub czasopisma ..........................................65
3. Postępowanie w sprawie rejestracji dziennika
lub czasopisma ...............................................................................................................67
3.1. Wniosek o rejestrację ........................................................................................... 68
3.2. Rozstrzygnięcia organu rejestracyjnego ............................................................69
3.2.1. Postanowienie o wpisie dziennika lub czasopisma do rejestru ...........69
3.2.2. Postanowienie o odmowie rejestracji dziennika lub czasopisma .......71
4. Prawo do tytułu prasowego .........................................................................................74
5. Ochrona prawna tytułu prasowego ........................................................................... 77
5.1. Tytuł prasowy jako dobro osobiste .....................................................................78
5.2. Tytuł prasowy jako przedmiot ochrony prawa autorskiego ...........................78
5.3. Tytuł prasowy jako znak towarowy ....................................................................79
5.4. Ochrona tytułu prasowego na podstawie przepisów ustawy o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji ...................................................................................... 80
6. Zawieszenie wydawania dziennika lub czasopisma ................................................81
7. Utrata ważności rejestracji dziennika lub czasopisma ............................................82
8. Ćwiczenia .......................................................................................................................83
9. Literatura ........................................................................................................................83
10. Wybrane orzecznictwo sądowe .................................................................................. 84
Rozdział IV
Prawo prasy do informacji ............................................................................................... 86
1. Źródła prawa ................................................................................................................. 86
2. Prawo do informacji w Konstytucji RP .................................................................... 86
3. Pojęcie informacji publicznej ......................................................................................89
4. Zakres podmiotowy prawa do informacji .................................................................95
5. Zakres prawa do informacji publicznej .....................................................................97
5.1. Prawo do uzyskania informacji publicznej .......................................................97
5.2. Prawo wglądu do dokumentów urzędowych ................................................. 100
5.3. Dostęp do posiedzeń organów władzy publicznej ..........................................101
6. Podmioty zobowiązane do udostępniania informacji publicznej .......................102
7. Sposoby udostępniania informacji publicznych .....................................................104
7.1. Ogłaszanie informacji publicznych w Biuletynie
Informacji Publicznej .........................................................................................106
7.2. Jawność posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej ......................108
7.3. Umieszczanie informacji publicznych w centralnym repozytorium
informacji publicznych .......................................................................................109
7.4. Inne sposoby udostępniania informacji publicznej .......................................110
8. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek ..................................................111
8.1. Rozstrzygnięcia organów administracji publicznej .......................................1157 Spis treści
8.1.1. Udostępnienie informacji publicznej – decyzja administracyjna
czy czynność materialno-techniczna ....................................................115
8.1.2. Decyzja o odmowie udostępnienia informacji publicznej .................117
8.1.3. Decyzja o umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji
publicznej ..................................................................................................117
8.2. Środki prawne przysługujące w razie odmowy udostępnienia
informacji publicznej ..........................................................................................119
9. Ćwiczenia .....................................................................................................................121
10. Literatura ..................................................................................................................... 122
11. Wybrane orzecznictwo sądowe ................................................................................ 124
Rozdział V
Ograniczenia dostępu prasy do informacji publicznej ............................................ 126
1. Źródła prawa ............................................................................................................... 126
2. Ograniczenie prawa do informacji w świetle Konstytucji RP ............................. 126
3. Ograniczenie prawa do informacji w ustawie o dostępie do informacji
publicznej .....................................................................................................................127
3.1. Ochrona informacji niejawnych ...................................................................... 128
3.2. Ochrona tajemnicy ustawowo chronionej .......................................................132
3.3. Ochrona prywatności osoby fizycznej .............................................................133
3.4. Ochrona tajemnicy przedsiębiorcy ...................................................................136
4. Ograniczenia prawa do informacji w prawie prasowym ......................................138
5. Ćwiczenia .....................................................................................................................142
6. Literatura ......................................................................................................................142
7. Wybrane orzecznictwo sądowe .................................................................................143
Rozdział VI
Działalność prasy a ochrona danych osobowych .......................................................145
1. Źródła prawa ................................................................................................................145
2. Pojęcie danych osobowych ........................................................................................146
2.1. Przedmiot i podmiot prawa do ochrony danych osobowych .......................147
2.2. Szczególne kategorie danych osobowych ....................................................... 150
3. Prawo do ochrony danych osobowych a prawo do prywatności .........................152
3.1. Gwarancje konstytucyjne prawa do ochrony danych osobowych ...............153
3.2. Gwarancje ustawowe prawa do ochrony danych osobowych .......................155
4. Ograniczenia stosowania ustawy o ochronie danych osobowych
do działalności prasy ..................................................................................................155
4.1. Klauzula prasowa ............................................................................................... 156
4.2. Zakres przedmiotowy i podmiotowy wyjątku dziennikarskiego ................157
5. Prawo do ochrony danych osobowych osób pełniących funkcje publiczne ......161
6. Ćwiczenia .....................................................................................................................162
7. Literatura ......................................................................................................................163
8. Wybrane orzecznictwo sądowe .................................................................................1648 Spis treści
Rozdział VII
Podstawowe obowiązki dziennikarzy...........................................................................166
1. Źródła prawa ................................................................................................................166
2. Obowiązki dziennikarzy............................................................................................166
3. Obowiązek publikowania prawdziwych informacji ..............................................167
4. Obowiązek służby społeczeństwu i państwu..........................................................171
5. Obowiązek postępowania zgodnie z etyką zawodową ..........................................173
6. Obowiązek działania zgodnie z zasadami współżycia społecznego ...................176
7. Obowiązek szczególnej staranności dziennikarza .................................................178
7.1. Szczególna staranność na etapie zbierania materiałów prasowych .............180
7.2. Szczególna staranność na etapie wykorzystania
materiałów prasowych ........................................................................................183
8. Obowiązek rzetelności dziennikarskiej ...................................................................186
9. Obowiązek ochrony dóbr osobistych .......................................................................189
10. Obowiązek dbałości o poprawność języka ..............................................................192
11. Obowiązki wynikające z działalności reklamowej ................................................194
11.1. Reklamy i ogłoszenia .........................................................................................196
11.2.Odmowa opublikowania reklamy i ogłoszenia ............................................. 199
12. Obowiązek autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi ................................. 200
13. Ćwiczenia .................................................................................................................... 204
14. Literatura ..................................................................................................................... 205
15. Wybrane orzecznictwo sądowe ................................................................................ 207
Rozdział VIII
Obowiązek zachowania tajemnicy dziennikarskiej ................................................. 209
1. Źródła prawa ............................................................................................................... 209
2. Pojęcie tajemnicy dziennikarskiej ........................................................................... 209
3. Treść tajemnicy dziennikarskiej ...............................................................................214
3.1. Zakres przedmiotowy tajemnicy dziennikarskiej ..........................................214
3.2. Zakres podmiotowy tajemnicy dziennikarskiej .............................................215
4. Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy dziennikarskiej .......................217
5. Ochrona źródeł informacji ....................................................................................... 224
6. Ćwiczenia .................................................................................................................... 226
7. Literatura ..................................................................................................................... 226
8. Wybrane orzecznictwo sądowe ................................................................................ 227
Rozdział IX
Naruszenie dóbr osobistych osób publicznych przez media.
Mowa nienawiści .............................................................................................................. 229
1. Źródła prawa ............................................................................................................... 229
2. Pojęcie dóbr osobistych ............................................................................................. 229
3. Dobra osobiste najczęściej naruszane przez prasę .................................................232
4. Cześć (godność i dobre imię) ....................................................................................2339 Spis treści
4.1. Naruszenie dobrego imienia w działalności dziennikarskiej ...................... 234
4.2. Naruszenie godności osobistej w działalności dziennikarskiej .................. 236
5. Prywatność ................................................................................................................. 238
5.1. Pojęcie prawa do prywatności .......................................................................... 238
5.2. Naruszenie prawa do prywatności w działalności dziennikarskiej ........... 241
5.3. Dopuszczalność ujawnienia informacji z życia prywatnego osób
prowadzących działalność publiczną .............................................................. 243
6. Wizerunek ................................................................................................................... 246
6.1. Rozpowszechnianie wizerunku osób powszechnie znanych ...................... 247
6.2. Wizerunek jako element większej całości .......................................................252
7. Prawnokarna ochrona czci ........................................................................................253
7.1. Zniesławienie .......................................................................................................255
7.2. Znieważenie .........................................................................................................257
8. Ochrona dóbr osobistych polityków w kampaniach wyborczych .......................259
9. Mowa nienawiści .........................................................................................................261
9.1. Mowa nienawiści w aktach prawa międzynarodowego ............................... 265
9.2. Mowa nienawiści w orzecznictwie Europejskiego Trybunału
Praw Człowieka .................................................................................................. 266
9.3. Mowa nienawiści w orzecznictwie sądów polskich ...................................... 269
10. Ćwiczenia .....................................................................................................................270
11. Literatura ......................................................................................................................271
12. Wybrane orzecznictwo sądowe .................................................................................275
Rozdział X
Sprawozdawczość sądowa a ochrona danych osobowych i wizerunku
uczestników postępowań sądowych ..............................................................................279
1. Źródła prawa ................................................................................................................279
2. Dziennikarstwo śledcze .............................................................................................279
2.1. Dziennikarstwo śledcze a obowiązek zawiadomienia o przestępstwie .......279
2.2. „Dziennikarskie gromadzenie dowodów” a postępowanie karne .............. 280
2.3. Prowokacja dziennikarska ................................................................................ 280
3. Dostęp dziennikarzy do akt sprawy........................................................................ 283
3.1. Postępowanie przygotowawcze ........................................................................ 283
3.2. Postępowanie karne ........................................................................................... 285
3.3. Postępowanie cywilne ....................................................................................... 286
4. Utrwalanie przez media przebiegu rozpraw sądowych ....................................... 287
5. Ujawnianie wizerunku i innych danych osobowych oskarżonego
oraz innych osób uczestniczących w procesie sądowym ..................................... 290
5.1. Ujawnianie wizerunku i innych danych osobowych
osób wykonujących działalność publiczną ......................................................293
5.2. Uchylenie zakazu publikowania wizerunku i innych
danych osobowych ............................................................................................. 29410 Spis treści
6. Wypowiadanie opinii w mediach co do rozstrzygnięć sądowych
(przedsądy) ................................................................................................................. 297
7. Ćwiczenia .....................................................................................................................301
8. Literatura ..................................................................................................................... 302
9. Wybrane orzecznictwo sądowe ................................................................................ 304
Rozdział XI
Granice dozwolonej krytyki prasowej działalności osób pełniących
funkcje publiczne ............................................................................................................. 306
1. Źródła prawa ............................................................................................................... 306
2. Pojęcie i źródła unormowania krytyki prasowej .................................................. 306
3. Przedmiot krytyki prasowej ..................................................................................... 309
4. Rodzaje krytyki prasowej ..........................................................................................310
4.1. Krytyka naukowa ................................................................................................313
4.2. Krytyka społeczno-polityczna ..........................................................................314
4.3. Krytyka artystyczna............................................................................................316
5. Struktura wypowiedzi krytycznej ............................................................................317
6. Kryteria legalności wypowiedzi krytycznej ...........................................................319
6.1. Wypowiedź krytyczna w sferze faktów ...........................................................319
6.2. Wypowiedź krytyczna w sferze ocen .............................................................. 322
7. Granice dozwolonej krytyki prasowej w orzecznictwie
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka .............................................................327
7.1. Rozszerzone granice krytyki prasowej ze względu na podmiot
prawa do krytyki ................................................................................................ 328
7.2. Rozszerzone granice krytyki prasowej ze względu na przedmiot
prawa do krytyki .................................................................................................330
8. Granice dozwolonej krytyki prasowej działalności osób pełniących
funkcje publiczne w świetle polskiej doktryny i judykatury ................................332
9. Prawo prasy do satyry i karykatury a ochrona dobrego imienia
osób publicznych .........................................................................................................338
9.1. Satyra.....................................................................................................................338
9.2. Karykatura .......................................................................................................... 341
10. Ćwiczenia..................................................................................................................... 343
11. Literatura ..................................................................................................................... 344
12. Wybrane orzecznictwo sądowe ................................................................................ 346
Rozdział XII
Sprostowanie prasowe ..................................................................................................... 348
1. Źródła prawa ............................................................................................................... 348
2. Modele sprostowań .................................................................................................... 348
3. Pojęcie i istota sprostowania ..................................................................................... 350
4. Wymogi formalne sprostowania ..............................................................................355
5. Termin i forma opublikowania sprostowania ........................................................35811 Spis treści
6. Odmowa publikacji sprostowania ............................................................................359
7. Dochodzenie roszczeń o opublikowanie sprostowania ....................................... 364
8. Ćwiczenia .................................................................................................................... 369
9. Literatura ......................................................................................................................370
10. Wybrane orzecznictwo sądowe .................................................................................371
Rozdział XIII
Odpowiedzialność cywilna i karna prasy ....................................................................374
1. Źródła prawa ................................................................................................................374
2. Odpowiedzialność cywilna .......................................................................................374
2.1. Roszczenia niemajątkowe ..................................................................................374
2.2. Roszczenia majątkowe ........................................................................................379
3. Krąg osób odpowiedzialnych za treść materiałów prasowych............................ 382
4. Postępowanie cywilne w sprawach prasowych ..................................................... 387
5. Okoliczności wyłączające odpowiedzialność mediów ......................................... 390
5.1. Działanie w ramach porządku prawnego ....................................................... 390
5.2. Zgoda uprawnionego ..........................................................................................391
5.3. Działanie w interesie publicznym .....................................................................393
6. Przestępstwa prasowe ................................................................................................ 396
6.1. Przestępstwa prasowe właściwe ....................................................................... 397
6.1.1. Przestępstwa przeciwko warunkom wydawania
dziennika lub czasopisma ...................................................................... 398
6.1.2. Przestępstwa naruszające obowiązek lub zakaz publikacji
określonych materiałów prasowych albo zakaz ujawniania
określonych informacji........................................................................... 398
6.1.3. Rozpowszechnianie materiału prasowego objętego
przepadkiem lub prasy zabezpieczonej jako dowód rzeczowy .........401
6.2. Przestępstwa prasowe niewłaściwe .................................................................. 402
6.3. Przestępstwa przeciwko wolności prasy ......................................................... 403
6.4. Odpowiedzialność za nieumyślne dopuszczenie do opublikowania
materiału prasowego zawierającego znamiona przestępstwa
z art. 37a pr. pras. ............................................................................................... 404
7. Sankcje karne.............................................................................................................. 405
8. Właściwość sądu w sprawach karnych ................................................................... 406
9. Wykroczenie prasowe ................................................................................................410
10. Ćwiczenia .....................................................................................................................410
11. Literatura ......................................................................................................................411
12. Wybrane orzecznictwo sądowe .................................................................................412
Ustawa z 26.01.1984 r. – Prawo prasowe ......................................................................415
Załącznik nr 1. Kodeks Etyki Dziennikarskiej Stowarzyszenia
Dziennikarzy Polskich .........................................................................43112
Załącznik nr 2. Dziennikarski Kodeks Obyczajowy
(Kodeks Etyki Dziennikarzy) ............................................................ 434
Załącznik nr 3. Karta etyczna mediów ........................................................................ 437
Załącznik nr 4. Dziennikarski Kodeks Obyczajowy .................................................. 439
Skorowidz rzeczowy ........................................................................................................ 443