Wykaz skrótów 13
Wstęp 17
Rozdział IPrawne i instytucjonalne aspekty międzynarodowej współpracy w zakresie bezpieczeństwa energetycznego 27
1. Wprowadzenie 27
2. Współpraca na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w ramach ONZ 282 1 Konwencja o prawie morza 282 2 Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej 31
3. Współpraca na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w ramach OECD 323.1. Międzynarodowa Agencja Energetyczna 323.2. Agencja Energii Nuklearnej 34
4. Próba uregulowania zasad globalnego rynku energetycznego na przykładzie Traktatu Karty Energetycznej 35
5. Zaangażowanie Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego w sprawy bezpieczeństwa energetycznego 40
6. Problematyka bezpieczeństwa energetycznego podczas szczytów Grupy G8 42
7. Znaczenie OPEC dla globalnego bezpieczeństwa energetycznego 44
8. Pozarządowa współpraca dotycząca problematyki energetycznej na przykładzie prac Światowej Rady Energetycznej 45
9. Bezpieczeństwo energetyczne a międzynarodowa ochrona środowiska 469.1. Koncepcja "zrównoważonego rozwoju" a bezpieczeństwo energetyczne 469.2. Zmiany klimatyczne 489.2.1. Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 519.2.2. Protokół z Kioto do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 529.3. Ocena oddziaływania na środowisko infrastrukturalnych inwestycji energetycznych w świetle konwencji z Espoo 559.4. Społeczeństwo a infrastruktura energetyczna w świetle konwencji z Aarhus 57
10. Wnioski 59
Rozdział IIBezpieczeństwo energetyczne w prawie pierwotnym UE/EWEA i proces kształtowania polityki energetycznej UE 61
1. Wprowadzenie 61
2. Prawo pierwotne UE/EWEA 622.1. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali 622.2. Traktaty rzymskie 642.2.1. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą 642.2.2. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej 662.3. Traktaty rewizyjne i akcesyjne 682.4. Traktat z Lizbony 75
3. Proces kształtowania polityki energetycznej UE 823.1. Etapy budowy polityki energetycznej UE 833.2. Wpływ pierwszego kryzysu naftowego na proces kształtowania polityki energetycznej UE (lata 1951-1973) 853.3. Wpływ drugiego kryzysu naftowego na proces kształtowania polityki energetycznej UE (lata 1974-1982) 873.4. Okres stabilizacji w pracach nad polityką energetyczną UE (lata 1983-1991) 893.5. Znaczenie pierwszego pakietu energetycznego dla liberalizacji unijnego sektora energetycznego (lata 1992-2000) 923.6. Drugi pakiet energetyczny jako impuls dla rozpoczęcia prac nad pełną liberalizacją sektora energetycznego (lata 2001-2006) 983.7. Kompleksowa wizja polityki energetycznej UE i impuls dla zmian w sektorze energetycznym (lata 2007-2010) 100
4. Wnioski 108
Rozdział IIIBezpieczeństwo energetyczne w świetle prawa pochodnego UE 111
1. Wprowadzenie 111
2. Akty prawne dotyczące bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej 112
3. Akty prawne dotyczące bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego 127
4. Akty prawne dotyczące bezpieczeństwa dostaw ropy naftowej i produktów ropopochodnych 145
5. Akty prawne dotyczące bezpieczeństwa dostaw węgla 153
6. Akty prawne dotyczące bezpieczeństwa dostaw energii jądrowej 1576.1. Umowy międzynarodowe wiążące EWEA w zakresie energetyki jądrowej 1586.2. Akty prawa pochodnego 159
7. Akty prawne dotyczące promocji odnawialnych źródeł energii 162
8. Transeuropejskie sieci energetyczne (TEN-E) 1688.1. Koncepcja sieci transeuropejskich (TEN) 1688.2. Finansowanie sieci transeuropejskich 1708.3. Rozwój prawa pochodnego UE w dziedzinie transeuropejskich sieci energetycznych 1738.4. Gazociąg Północny w świetle przepisów dotyczących transeuropejskich sieci energetycznych 1748.5. Znaczenie transeuropejskich sieci energetycznych 179
9. Akty prawne dotyczące efektywnego korzystania z energii 180
10. Ochrona środowiska a bezpieczeństwo energetyczne 18710.1. System handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w UE 18710.2. Znaczenie wyroków SUE w sprawach T-183/07 i T-263/07 dla bezpieczeństwa energetycznego państw członkowskich UE 19610.3. Redukcja emisji innych zanieczyszczeń do powietrza 199
11. Wnioski 203
Rozdział IVBezpieczeństwo energetyczne UE a ograniczenia swobód rynku wewnętrznego 207
1. Wprowadzenie 207
2. Energia na rynku wewnętrznym 209
3. Ograniczanie swobody przepływu towarów w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego 210
4. Ograniczanie swobody przepływu kapitału w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego 215
5. Ograniczanie swobodnej konkurencji w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego 2305.1. Obowiązek dostosowania energetycznych monopoli państwowych o charakterze handlowym 2305.2. Przekształcenia własnościowe w sektorze energetycznym jako efekt jego demonopolizacji 2355.3. Znaczenie przedsiębiorstw publicznych oraz świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym dla bezpieczeństwa energetycznego 2425.4. Porozumienia przedsiębiorstw energetycznych ograniczające konkurencję 2485.5. Nadużywanie przez przedsiębiorstwa pozycji dominującej w sektorze energetycznym 2565.6. Kontrola koncentracji przedsiębiorstw w sektorze energetycznym 2605.7. Udzielanie przedsiębiorstwom działającym w sektorze energetycznym pomocy publicznej niezgodnej z rynkiem wewnętrznym 266
6. Ograniczanie swobody działalności gospodarczej w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego 2746.1. Koncesjonowanie prowadzenia działalności gospodarczej w sektorze energetycznym 2746.2. Zatwierdzanie taryf jako sposób kontroli cen energii 2766.3. Stosowanie przymusu wobec spółek energetycznych w celu osiągnięcia zamierzonych przez państwo celów 281
7. Wnioski 287
Rozdział VŚrodki realizacji polityki UE w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego 289
1. Wprowadzenie 289
2. Znaczenie kluczowych elementów procesu liberalizacji rynku energetycznego dla bezpieczeństwa energetycznego 2922.1. Oddzielenie niektórych usług energetycznych od innych usług poprzez tzw rozdział (unbundling) 2952.2. Zasada dostępu stron trzecich do sieci (TPA) 3042.3. Znaczenie regulatorów rynku energetycznego dla umocnienia konkurencji 3102.4. Ochrona odbiorców końcowych energii elektrycznej i gazu 313
3. Różnicowanie typów paliw, źródeł dostaw i stosowanych technologii (dywersyfikacja) 317
4. Ściślejsza współpraca pomiędzy państwami członkowskimi w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego 3194.1. Działania inicjowane przez Komisję Europejską 3204.1.1. Sieć Korespondentów Bezpieczeństwa Energetycznego 3204.1.2. Agencje energetyczne 3214.1.3. Berlińskie Forum Paliw Kopalnych 3224.1.4. Madryckie Forum Regulatorów w Sektorze Gazu Ziemnego 3214.1.5. Florenckie Forum Regulatorów w Sektorze Energii Elektrycznej 3244.1.6. Amsterdamskie Forum Zrównoważonej Energii 3254.1.7. Europejska Grupa Regulatorów Rynku Energii Elektrycznej i Gazu 3264.2. Współpraca między organami regulacji sektorów energetycznych państw członkowskich i nieczłonkowskich UE 3284.3. Projekt Europejskiego Traktatu Bezpieczeństwa Energetycznego 331
5. Promocja odnawialnych źródeł energii 335
6. Promocja energii jądrowej 339
7. Racjonalne korzystanie z energii 341
8. Innowacyjność i nowe technologie energetyczne 343
9. Stosowanie przymusu w ramach promocji odnawialnych źródeł energii 345
10. Finansowanie z budżetu UE działań służących zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego 347
11. Rozbudowa kluczowej infrastruktury energetycznej 349
12. Poszukiwanie nowych złóż surowców energetycznych 352
13. Wnioski 355
Rozdział VIZewnętrzna polityka energetyczna UE 358
1. Wprowadzenie 358
2. Współpraca w ramach regionalnych form instytucjonalnych 3612.1. Współpraca w ramach Wspólnoty Energetycznej 3622.2. Współpraca w rejonie Kaukazu i Azji Centralnej 3652.2.1. Inicjatywa Baku 3662.2.2. Program INOGATE 3672.2.3. Współpraca bilateralna 3692.3. Współpraca Energetyczna Regionu Morza Bałtyckiego 3702.4. Współpraca Euro-Śródziemnomorska 3712.5. Nordycki rynek energii 3742.6. Iberyjski Rynek Energii Elektrycznej 375
3. Współpraca UE z innymi ugrupowaniami międzynarodowymi 3763.1. Współpraca UE z Międzynarodową Agencją Energetyczną 3763.2. Udział UE w spotkaniach Grupy G8 3783.3. Współpraca UE z OPEC 3803.4. Udział UE w pracach Międzynarodowego Forum Energetycznego 3823.5. Współpraca UE z Bankiem Światowym 383
4. Współpraca bilateralna w dziedzinie energetyki między UE a niektórymi państwami trzecimi 3854.1. Współpraca energetyczna UE z Brazylią 3854.2. Współpraca energetyczna UE z Chinami 3864.3. Współpraca energetyczna UE z Indiami 3884.4. Współpraca energetyczna UE z Norwegią 3894.5. Współpraca energetyczna UE z Rosją 3904.6. Współpraca energetyczna UE z Ukrainą 3944.7. Współpraca energetyczna UE z USA 396
5. Wnioski 398
Zakończenie 401
Wykaz aktów prawnych 407
Wykaz orzecznictwa 440
Bibliografia 446