SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów ................................................................................................................ 17
Wstęp ................................................................................................................................. 23
Dział I
ZAGADNIENIA WSTĘPNE
Rozdział 1
Prawo administracyjne procesowe w systemie norm prawa
administracyjnego .......................................................................................................... 29
1.1. Normy prawa ustrojowego ................................................................................... 29
1.2. Normy prawa materialnego ................................................................................. 31
1.3. Normy prawa procesowego .................................................................................. 33
1.4. Inne kategorie norm prawa administracyjnego ................................................ 36
1.5. Funkcje administracyjnego prawa procesowego ............................................... 40
Rozdział 2
System postępowań administracyjnych ..................................................................... 42
2.1. Mechanizm i podstawowe etapy działania norm prawa administracyjnego
materialnego ........................................................................................................... 42
2.2. Etap stanowienia norm materialnoprawnych i formy postępowań
na tym etapie .......................................................................................................... 43
2.3. Etap konkretyzacji norm prawa administracyjnego materialnego ................. 49
2.3.1. Postępowania jurysdykcyjne ................................................................... 49
2.3.2. Postępowania w układach szczególnych ............................................... 53
2.3.2.1. Uwagi wstępne .......................................................................... 53
2.3.2.2. Nakazy i zakazy ustawowe ...................................................... 53
2.3.2.3. Akty generalne .......................................................................... 54
2.3.2.4. Akty w zakresie władztwa zakładowego ................................ 56
2.3.2.5. Akty w sferze wewnętrznej ...................................................... 58
2.3.2.6. Działania bezpośrednio zobowiązujące ................................. 61
2.4. Etap realizacji norm prawa administracyjnego materialnego ......................... 64
2.4.1. Postępowania kontrolne .......................................................................... 64
2.4.2. Normy sankcjonowane i sankcjonujące ................................................ 69
2.4.3. Sankcje egzekucyjne i postępowanie administracyjne egzekucyjne .. 71
2.4.4. Sankcje administracyjno-karne (kary administracyjne)
i postępowania administracyjno-karne ................................................. 76
2.5. Zaświadczenie w procesie działania norm prawa administracyjnego ............ 84
Rozdział 3
Regulacja postępowań administracyjnych w Polsce ................................................ 86
3.1. Geneza i ewolucja przepisów o postępowaniu administracyjnym ................. 86
3.2. Zakres obowiązywania Kodeksu postępowania administracyjnego ............... 92
3.3. Kategorie postępowań jurysdykcyjnych ............................................................. 97
3.3.1. Postępowanie ogólne ............................................................................... 97
3.3.2. Postępowania odrębne (szczególne) ...................................................... 97
3.3.3. Postępowania wyłączone ......................................................................... 101
3.3.4. Szczególna regulacja nakładania lub wymierzania
administracyjnych kar pieniężnych i udzielania ulg
w ich wykonaniu ....................................................................................... 105
Rozdział 4
Ogólne postępowanie administracyjne jurysdykcyjne. Uwagi
wprowadzające ................................................................................................................ 110
4.1. Model postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego .............................. 110
4.2. Przedmiot postępowania: sprawa administracyjna .......................................... 118
4.3. Charakter sprawy jako przedmiotu postępowania: indywidualna,
o charakterze zewnętrznym, rozstrzygana w drodze decyzji
administracyjnej .................................................................................................... 122
Rozdział 5
Zasady postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego ................................... 127
5.1. Pojęcie, charakter i funkcje zasad postępowania administracyjnego ............. 127
5.2. Kodeksowe zasady ogólne postępowania administracyjnego ......................... 128
5.2.1. Zasada praworządności ........................................................................... 129
5.2.2. Zasada prawdy obiektywnej .................................................................... 131
5.2.3. Zasada współdziałania organów dla dobra postępowania .................. 134
5.2.4. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu ................................. 135
5.2.5. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu
obywateli .................................................................................................... 137
5.2.6. Zasada informowania .............................................................................. 138
5.2.7. Zasada budzenia zaufania uczestników postępowania do władzy
publicznej .................................................................................................. 140
5.2.8. Zasada przyjaznej interpretacji przepisów ............................................ 144
5.2.9. Zasada przekonywania ............................................................................ 145
5.2.10. Zasada szybkości i prostoty postępowania ........................................... 146
5.2.11. Zasada polubownego załatwiania kwestii spornych ............................ 147
5.2.12. Zasada pisemności postępowania .......................................................... 149
5.2.13. Zasada dwuinstancyjności ...................................................................... 150
5.2.14. Zasada trwałości decyzji ostatecznych .................................................. 152
5.2.15. Zasada sądowej kontroli decyzji ostatecznych ..................................... 153
5.3. Pozakodeksowe zasady ogólne postępowania administracyjnego .................. 155
Dział II
STRUKTURA PODMIOTOWA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Rozdział 6
Organ prowadzący postępowanie administracyjne ................................................. 159
6.1. Organy administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym
i funkcjonalnym ..................................................................................................... 159
6.2. Właściwość organów i jej rodzaje ........................................................................ 166
6.3. Pozytywne i negatywne przesłanki właściwości organu. Instytucja
wyłączenia ze sprawy ............................................................................................. 168
6.4. Spory kompetencyjne i spory o właściwość oraz ich rozstrzyganie ............... 179
6.5. Współkompetencja a współdziałanie organów w postępowaniu
administracyjnym .................................................................................................. 183
Rozdział 7
Strona postępowania administracyjnego ................................................................... 187
7.1. Pojęcia strony postępowania administracyjnego i legitymacji procesowej ... 187
7.2. Koncepcje teoretyczne pojęcia strony a koncepcja normatywna ................... 190
7.3. Wielopodmiotowość i współuczestnictwo w postępowaniu
administracyjnym .................................................................................................. 192
7.4. Zdolność administracyjnoprawna i zdolność administracyjnoprocesowa .... 197
7.5. Następstwo prawne stron w postępowaniu administracyjnym ...................... 200
7.6. Reprezentacja stron w postępowaniu administracyjnym ................................ 202
Rozdział 8
Podmioty na prawach strony i inni uczestnicy postępowania
administracyjnego .......................................................................................................... 207
8.1. Organizacja społeczna ........................................................................................... 207
8.2. Prokurator .............................................................................................................. 212
8.3. Rzecznik Praw Obywatelskich ............................................................................. 219
8.4. Rzecznik Praw Dziecka ......................................................................................... 221
8.5. Podmioty na prawach strony przewidziane w przepisach szczególnych ....... 221
8.6. Inni uczestnicy postępowania administracyjnego ............................................ 222
Dział III
CZYNNOŚCI PROCESOWE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
Rozdział 9
Pojęcie i rodzaje czynności procesowych w postępowaniu administracyjnym .. 227
9.1. Pojęcie czynności procesowych ........................................................................... 227
9.2. Rodzaje czynności procesowych .......................................................................... 229
9.3. Czynności procesowe organów (czynności urzędowe) .................................... 232
9.4. Czynności procesowe stron i podmiotów na prawach strony (czynności
nieurzędowe) .......................................................................................................... 233
9.5. Konsekwencje prawne naruszenia warunków prawidłowości i skuteczności
czynności procesowych ......................................................................................... 235
Rozdział 10
Pisma w postępowaniu administracyjnym ................................................................ 237
10.1. Pisma urzędowe ..................................................................................................... 237
10.2. Pisma nieurzędowe. Podania ............................................................................... 240
Rozdział 11
Sposoby uzewnętrzniania treści czynności urzędowych ......................................... 245
11.1. Pojęcie i skutki prawne doręczenia ..................................................................... 245
11.2. Doręczenie pisma urzędowego w formie dokumentu pisemnego .................. 249
11.3. Doręczenie pisma urzędowego w formie dokumentu elektronicznego ......... 253
11.4. Ogłoszenie publiczne, ustne i przy użyciu środków łączności ........................ 257
Rozdział 12
Czynności o charakterze zobowiązującym i sankcyjnym ....................................... 259
12.1. Wezwania ................................................................................................................ 259
12.2. Procesowe środki przymusu ................................................................................ 262
Rozdział 13
Utrwalanie czynności procesowych ............................................................................. 264
13.1. Protokoły ................................................................................................................ 264
13.2. Adnotacje ................................................................................................................ 266
13.3. Metryki .................................................................................................................... 266
Rozdział 14
Jawność postępowania, czynności procesowych i akt sprawy administracyjnej 268
14.1. Jawność postępowania i czynności procesowych .............................................. 268
14.2. Jawność akt sprawy administracyjnej i jej ograniczenia .................................. 270
Rozdział 15
Terminy procesowe ........................................................................................................ 274
15.1. Rodzaje terminów procesowych .......................................................................... 274
15.2. Zasady obliczania terminów procesowych ........................................................ 276
15.3. Skracanie, przedłużanie i przywracanie terminów procesowych ................... 277
15.4. Terminy załatwiania spraw administracyjnych ................................................. 280
Rozdział 16
Bezczynność organów i przewlekłe prowadzenie postępowania ........................... 283
16.1. Pojęcia bezczynności i przewlekłego prowadzenia postępowania .................. 283
16.2. Sposoby przeciwdziałania bezczynności i przewlekłości w postępowaniu
administracyjnym .................................................................................................. 285
Dział IV
PRZEBIEG POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ADMINISTRACYJNEJ
Rozdział 17
Faza wszczęcia postępowania ....................................................................................... 293
17.1. Wszczęcie postępowania ...................................................................................... 293
17.2. Odmowa wszczęcia postępowania ...................................................................... 296
17.3. Kontrola podania o wszczęcie postępowania .................................................... 298
Rozdział 18
Faza rozpoznawcza postępowania ............................................................................... 302
18.1. Faza rozpoznawcza na tle etapów stosowania prawa materialnego
w sprawie administracyjnej .................................................................................. 302
18.2. Postępowanie wyjaśniające a postępowanie dowodowe .................................. 302
18.3. Pojęcie i przedmiot dowodu a pojęcia pokrewne .............................................. 303
18.4. Katalog środków dowodowych ............................................................................ 306
18.5. Zasady i przebieg postępowania dowodowego .................................................. 317
18.6. Formy postępowania wyjaśniającego .................................................................. 322
18.6.1. Postępowanie gabinetowe (kameralne) ................................................. 322
18.6.2. Rozprawa administracyjna ...................................................................... 323
18.7. Postępowanie wyjaśniające a współdziałanie organów w postępowaniu
administracyjnym .................................................................................................. 328
Rozdział 19
Postępowanie uproszczone ........................................................................................... 331
Rozdział 20
Przerwanie ciągłości postępowania administracyjnego ......................................... 337
20.1. Charakter prawny, istota i skutki procesowe zawieszenia postępowania ...... 337
20.2. Obligatoryjne zawieszenie postępowania z urzędu ........................................... 339
20.2.1. Przesłanki podmiotowe ........................................................................... 340
20.2.2. Przesłanka przedmiotowa ....................................................................... 341
20.3. Obligatoryjne zawieszenie postępowania na wniosek Bankowego
Funduszu Gwarancyjnego .................................................................................... 343
20.4. Fakultatywne zawieszenie postępowania na wniosek strony .......................... 343
20.5. Podjęcie zawieszonego postępowania ................................................................. 344
Rozdział 21
Mediacja ............................................................................................................................ 348
Rozdział 22
Faza orzecznicza postępowania ................................................................................... 353
22.1. Istota orzekania w postępowaniu administracyjnym ....................................... 353
22.2. Zakres (granice) i podstawy orzekania w postępowaniu
administracyjnym .................................................................................................. 355
22.3. Zasady orzekania w postępowaniu administracyjnym ..................................... 358
22.4. Orzekanie merytoryczne w postępowaniu administracyjnym ........................ 360
22.5. Orzekanie niemerytoryczne w postępowaniu administracyjnym .................. 363
22.5.1. Umorzenie postępowania w sprawie administracyjnej ...................... 363
22.5.1.1. Uwagi ogólne ............................................................................ 363
22.5.1.2. Obligatoryjne umorzenie postępowania z urzędu ............... 364
22.5.1.3. Fakultatywne umorzenie postępowania na wniosek
strony ......................................................................................... 365
22.5.2. Opłaty i koszty postępowania ................................................................. 366
Dział V
ORZECZENIA ADMINISTRACYJNE, UGODA ADMINISTRACYJNA
I MILCZĄCE ZAŁATWIENIE SPRAWY
Rozdział 23
Decyzja administracyjna ............................................................................................... 373
23.1. Decyzja administracyjna w ujęciach teoretycznych i w orzecznictwie
sądów administracyjnych ..................................................................................... 373
23.2. Miejsce decyzji w procesie stosowania norm prawa administracyjnego
materialnego, etapy procesu jej podejmowania i zdeterminowanie jej
treści ........................................................................................................................ 376
23.3. Obligatoryjne elementy decyzji administracyjnej ............................................. 386
23.4. Fakultatywne elementy decyzji administracyjnej .............................................. 394
23.4.1. Uwagi wstępne .......................................................................................... 394
23.4.2. Termin ....................................................................................................... 395
23.4.3. Warunek .................................................................................................... 397
23.4.4. Zlecenie ...................................................................................................... 399
23.4.5. Rygor natychmiastowej wykonalności .................................................. 401
23.5. Obowiązywanie decyzji administracyjnej .......................................................... 405
23.6. Przesłanki, istota i skutki mocy wiążącej w czasie aktów stosowania
prawa ....................................................................................................................... 408
23.7. Ostateczność i prawomocność jako techniczno-prawne formy mocy
wiążącej w czasie decyzji administracyjnej ........................................................ 411
23.8. Wykonalność decyzji administracyjnej .............................................................. 418
Rozdział 24
Postanowienie administracyjne ................................................................................... 421
24.1. Pojęcie i przedmiot postanowienia ..................................................................... 421
24.2. Typologia postanowień ......................................................................................... 424
24.3. Elementy postanowienia ....................................................................................... 427
24.4. Skuteczność i wykonalność postanowień ........................................................... 428
Rozdział 25
Ugoda administracyjna ................................................................................................. 432
25.1. Pojęcie ugody administracyjnej ........................................................................... 432
25.2. Przesłanki dopuszczalności ugody ...................................................................... 433
25.3. Procedura zawierania i zatwierdzania ugody .................................................... 435
25.4. Forma i elementy ugody ....................................................................................... 436
25.5. Wykonalność i skutki prawne zatwierdzonej ugody ........................................ 438
Rozdział 26
Rektyfikacja orzeczeń administracyjnych ................................................................. 441
26.1. Pojęcie rektyfikacji orzeczeń w postępowaniu administracyjnym ................. 441
26.2. Uzupełnienie treści decyzji i sprostowanie pouczenia o środkach
zaskarżenia .............................................................................................................. 441
26.3. Sprostowanie treści decyzji .................................................................................. 443
26.4. Wyjaśnienie treści decyzji .................................................................................... 444
Rozdział 27
Milczące załatwienie sprawy ......................................................................................... 445
27.1. Konstrukcja prawna milczenia administracyjnego ........................................... 445
27.2. Charakter prawny i rodzaje milczącego załatwienia sprawy ........................... 446
27.3. Postępowania w sprawach, które mogą być załatwiane milcząco ................... 450
27.4. Skutki prawne milczącego załatwienia sprawy i ich weryfikacja .................... 453
Dział VI
WERYFIKACJA ORZECZEŃ ADMINISTRACYJNYCH W ZWYCZAJNYM
TRYBIE POSTĘPOWANIA
Rozdział 28
Teoretyczny i normatywny model weryfikacji orzeczeń administracyjnych ...... 459
28.1. System weryfikacji orzeczeń administracyjnych w ujęciu teoretycznym
i normatywnym ...................................................................................................... 459
28.2. Środki weryfikacji orzeczeń administracyjnych i ich rodzaje ......................... 462
28.3. Instytucje procesowe weryfikacji orzeczeń administracyjnych ....................... 466
Rozdział 29
Odwołanie ........................................................................................................................ 470
29.1. Pojęcie odwoławczego toku instancji .................................................................. 470
29.2. Charakterystyka odwołania .................................................................................. 471
29.2.1. Cechy odwołania ...................................................................................... 471
29.2.2. Legitymacja do wniesienia odwołania ................................................... 472
29.2.3. Wymogi formalne odwołania ................................................................. 475
29.3. Postępowanie odwoławcze ................................................................................... 476
29.3.1. Postępowanie odwoławcze przed organem pierwszej instancji ......... 476
29.3.2. Postępowanie odwoławcze przed organem drugiej instancji ............. 482
29.3.2.1. Faza wstępna ............................................................................. 482
29.3.2.2. Faza rozpoznawcza ................................................................... 485
29.3.2.2.1. Postępowanie wyjaśniające przed organem
odwoławczym ........................................................ 485
29.3.2.2.2. Wstrzymanie wykonania decyzji ........................ 488
29.3.2.2.3. Cofnięcie odwołania ............................................. 489
29.3.2.3. Faza orzecznicza ....................................................................... 489
29.3.2.3.1. Katalog decyzji organu odwoławczego .............. 489
29.3.2.3.2. Granice zakazu reformationis in peius ............... 494
Rozdział 30
Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy ................................................................. 496
30.1. Charakter prawny wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy ......................... 496
30.2. Odmienności postępowania w przedmiocie wniosku o ponowne
rozpatrzenie sprawy .............................................................................................. 497
Rozdział 31
Zażalenie ........................................................................................................................... 499
31.1. Zażaleniowy tok instancji ..................................................................................... 499
31.2. Charakterystyka zażalenia .................................................................................... 499
31.3. Przedmiot zażalenia .............................................................................................. 501
31.4. Postępowanie zażaleniowe ................................................................................... 502
Dział VII
WERYFIKACJA ORZECZEŃ ADMINISTRACYJNYCH
W NADZWYCZAJNYCH TRYBACH POSTĘPOWANIA
Rozdział 32
Założenia podsystemu weryfikacji orzeczeń w nadzwyczajnych trybach
postępowania ................................................................................................................... 509
32.1. Wzruszalność orzeczeń administracyjnych w nadzwyczajnych trybach
postępowania i jej rodzaje .................................................................................... 509
32.2. Prawidłowość, wadliwość i celowość orzeczenia administracyjnego a jego
weryfikacja w nadzwyczajnych trybach postępowania .................................... 512
32.3. Teorie wadliwości oraz kategoryzacje wad orzeczeń administracyjnych ...... 516
32.4. Zbieg trybów postępowania administracyjnego ................................................ 522
32.5. Zbieg nadzwyczajnych trybów postępowania administracyjnego
i postępowania sądowoadministracyjnego ......................................................... 524
Rozdział 33
Wznowienie postępowania administracyjnego ........................................................ 527
33.1. Ogólna charakterystyka instytucji wznowienia postępowania ........................ 527
33.2. Dopuszczalność wznowienia postępowania ...................................................... 530
33.3. Przyczyny wznowienia postępowania ................................................................. 532
33.4. Procedura wznowienia postępowania ................................................................ 542
33.4.1. Uruchomienie trybu wznowienia postępowania ................................. 542
33.4.2. Właściwość organów ............................................................................... 545
33.4.3. Postanowienie w przedmiocie wznowienia postępowania ................. 547
33.4.4. Granice i etapy wznowionego postępowania ....................................... 548
33.4.5. Rozstrzygnięcia kończące wznowione postępowanie ......................... 552
33.5. Stosowanie przepisów o wznowieniu postępowania do postanowień
i spraw załatwionych milcząco ............................................................................ 556
Rozdział 34
Stwierdzenie nieważności orzeczenia administracyjnego ...................................... 558
34.1. Koncepcje nieważności orzeczenia administracyjnego .................................... 558
34.2. Orzeczenie nieistniejące a orzeczenie nieważne ................................................ 560
34.3. Instytucja stwierdzenia nieważności orzeczenia administracyjnego.
Aspekty materialnoprawne i procesowe ............................................................. 562
34.4. Przesłanki pozytywne i negatywne stwierdzenia nieważności ........................ 566
34.5. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności ......................................... 578
34.6. Orzeczenia kończące postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności .... 582
Rozdział 35
Fakultatywne tryby uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej
oraz „wywłaszczenie” prawa ......................................................................................... 587
35.1. Uchylenie lub zmiana decyzji w trybach fakultatywnych ................................ 587
35.1.1. Istota i zakres zastosowania trybów fakultatywnych ........................... 587
35.1.2. Nabycie prawa na mocy decyzji administracyjnej ............................... 591
35.1.2.1. Pojęcie nabycia prawa .............................................................. 591
35.1.2.2. Postaci praw nabywanych na mocy decyzji .......................... 592
35.1.2.3. Decyzje nietworzące prawa strony ......................................... 594
35.1.3. Wzruszenie decyzji nietworzącej prawa strony ................................... 596
35.1.4. Wzruszenie decyzji tworzącej prawo strony ........................................ 598
35.2. „Wywłaszczenie” prawa ........................................................................................ 599
Rozdział 36
Wygaśnięcie (modyfikacja) mocy obowiązującej decyzji w wyniku zmian
normatywnych ................................................................................................................. 603
36.1. Uwagi wprowadzające ........................................................................................... 603
36.2. Formy modyfikacji materialnej mocy obowiązującej ostatecznych decyzji
administracyjnych ................................................................................................. 606
36.3. Formy modyfikacji formalnomaterialnej mocy obowiązującej ostatecznych
decyzji administracyjnych .................................................................................... 608
Rozdział 37
Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji administracyjnej ................................................ 611
37.1. Przesłanki wygaśnięcia decyzji ............................................................................ 611
37.1.1. Konstrukcja przesłanek wygaśnięcia decyzji ........................................ 611
37.1.2. Bezprzedmiotowość decyzji .................................................................... 612
37.1.3. Niedopełnienie warunku ......................................................................... 616
37.2. Elementy proceduralne stwierdzenia wygaśnięcia decyzji ............................... 617
Rozdział 38
Obligatoryjne uchylenie decyzji w związku z niewykonaniem zlecenia .............. 619
Rozdział 39
Wzruszalność (odwołalność) decyzji ostatecznych na szczególnych zasadach
i w szczególnym trybie ................................................................................................... 622
39.1. Istota wzruszalności (odwołalności) decyzji na podstawie przepisów
szczególnych (art. 163) .......................................................................................... 622
39.2. Przesłanki wzruszalności (odwołalności) decyzji na podstawie przepisów
szczególnych ........................................................................................................... 624
39.3. Elementy proceduralne wzruszania (odwoływania) decyzji na podstawie
przepisów szczególnych ........................................................................................ 627
Dział VIII
POSTĘPOWANIE W SPRAWACH WYDAWANIA ZAŚWIADCZEŃ
ORAZ SKARG I WNIOSKÓW
Rozdział 40
Postępowanie w sprawach wydawania zaświadczeń ................................................ 633
Rozdział 41
Postępowanie w sprawach skarg i wniosków ............................................................. 637
41.1. Prawo wnoszenia petycji, skarg i wniosków ...................................................... 637
41.2. Pojęcie i przedmiot skargi oraz wniosku ............................................................ 639
41.3. Organy właściwe do rozpatrywania skarg i wniosków ..................................... 641
41.4. Organizacja przyjmowania skarg i wniosków ................................................... 643
41.5. Przebieg postępowania w sprawach skarg i wniosków ..................................... 643
41.6. Nadzór i kontrola nad przyjmowaniem i załatwianiem skarg i wniosków ... 646
41.7. Związki postępowania w sprawach skarg i wniosków z postępowaniem
jurysdykcyjnym ...................................................................................................... 647
Bibliografia ...................................................................................................................... 649
Skorowidz ......................................................................................................................... 659