Wykaz skrótów.............................................................................................................. 25
Przedmowa..................................................................................................................... 29
Część pierwsza
ZARYS TEORII PODATKU
Rozdział I
Zagadnienia ogólne – aspekt ewolucyjny koncepcji podatkowych.................... 35
1. Od arki Noego do Neumarka............................................................................. 35
2. Cechy wspólne koncepcji podatkowych........................................................... 40
Rozdział II
Poprzednicy Adama Smitha....................................................................................... 43
1. Kameraliści............................................................................................................ 43
2. Fizjokraci............................................................................................................... 46
Rozdział III
Myśl podatkowa Adama Smitha................................................................................ 49
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 49
1.1. Model dzierżawy podatkowej...................................................................... 50
1.2. Przemyślenia podatkowe Monteskiusza.................................................... 51
1.3. Liberalizm gospodarczy............................................................................... 52
2. Zasady podatkowe i ich znaczenie..................................................................... 53
2.1. Zasada dogodności opodatkowania........................................................... 53
2.2. Zasada pewności opodatkowania............................................................... 54
2.3. Zasada taniości opodatkowania.................................................................. 55
2.4. Zasada równomierności opodatkowania................................................... 57
3. Koncepcja przerzucalności podatków............................................................... 59
3.1. Przerzucanie podatku od renty gruntowej................................................ 60
3.2. Przerzucanie podatku od czynszu z domu................................................ 61
3.3. Przerzucanie podatku od zysku.................................................................. 61
3.4. Przerzucanie podatku od płac..................................................................... 62
3.5. Przerzucanie podatków od towarów konsumpcyjnych........................... 63
4. Polityka fiskalna i jej założenia........................................................................... 63
5. Odniesienia do koncepcji Smitha....................................................................... 65
Rozdział IV
Myśl podatkowa Davida Ricardo.............................................................................. 67
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 67
2. Koncepcja przerzucalności podatków............................................................... 68
2.1. Różnice między poglądami Adama Smitha i Davida Ricardo............... 68
2.2. Przerzucanie podatku od renty gruntowej................................................ 69
2.3. Przerzucanie podatku od zysku.................................................................. 70
2.4. Przerzucanie podatku od płac..................................................................... 70
3. Reguła edynburska i jej znaczenie..................................................................... 70
Rozdział V
Koncepcja równej ofiary finansowej......................................................................... 73
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 73
2. Zasada równości ofiar Johna Stuarta Milla...................................................... 74
3. Kontynuatorzy szkoły Milla............................................................................... 75
3.1. Tezy Francisa Ysidra Edgewortha............................................................... 75
3.2. Alternatywne reguły koncepcji równej ofiary.......................................... 76
4. Wnioski.................................................................................................................. 77
Rozdział VI
Myśl podatkowa Adolfa Wagnera............................................................................. 79
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 79
2. Socjalna funkcja opodatkowania....................................................................... 80
3. Zasady podatkowe................................................................................................ 84
3.1. Zasady polityki finansowej.......................................................................... 84
3.2. Zasady gospodarcze...................................................................................... 85
3.3. Zasada sprawiedliwości................................................................................ 86
3.4. Zasady zarządzania podatkami.................................................................. 87
4. Wnioski.................................................................................................................. 88
Rozdział VII
Myśl podatkowa Fritza Neumarka............................................................................ 89
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 89
2. Zasady podatkowe Fritza Neumarka................................................................. 90
2.1. Zasady fiskalno-budżetowe.......................................................................... 91
2.2. Zasady etyczno-społeczne............................................................................ 92
2.3. Zasady ekonomiczne..................................................................................... 93
2.4. Zasady techniki podatkowej........................................................................ 94
3. Wnioski.................................................................................................................. 95
Rozdział VIII
Koncepcja ekwiwalencji a koncepcja zdolności płatniczej.................................. 97
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 97
2. Założenia koncepcji ekwiwalencji...................................................................... 98
3. Założenia koncepcji zdolności płatniczej......................................................... 100
Rozdział IX
Pojęcie podatku............................................................................................................. 103
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 103
2. Aspekt ustrojowy podatku.................................................................................. 106
2.1. Konstytucja a podatki – zagadnienia ogólne............................................ 107
2.2. Podatki w polskich konstytucjach.............................................................. 110
3. Zasady podatkowe sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny.............. 115
3.1. Pozycja i znaczenie Trybunału Konstytucyjnego..................................... 115
3.2. Zasady podatkowe – sposób rozumienia................................................... 118
3.3. Zasada legalizmu........................................................................................... 119
3.4. Zasada praworządności................................................................................ 120
3.5. Zasada demokratycznego państwa prawnego........................................... 122
3.6. Zasada wyłączności ustawy w kształtowaniu obowiązków
podatkowych.................................................................................................. 122
3.7. Zasada zakazu retroaktywności prawa podatkowego............................. 125
3.8. Zasada zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa
podatkowego.................................................................................................. 127
3.9. Zasada sprawiedliwości opodatkowania.................................................... 138
3.10. Zasada roczności podatku........................................................................... 145
3.11. Zasada proporcjonalności............................................................................ 146
3.11.1. Kolizja dwóch konstytucyjnych wartości....................................... 146
3.11.2. Zasada proporcjonalności – treść i znaczenie............................... 147
3.12. Zasada zakazu zmiany prawa podatkowego w trybie przewidzianym
dla ustawy budżetowej.................................................................................. 151
4. Aspekt ekonomiczny podatku............................................................................ 151
5. Aspekt prawny podatku...................................................................................... 152
6. Podatek a opłata.................................................................................................... 155
7. Konstrukcja prawna podatku............................................................................. 156
7.1. Podmiot podatku........................................................................................... 157
7.2. Przedmiot podatku....................................................................................... 160
7.3. Podstawa podatku......................................................................................... 161
7.4. Stawki podatkowe.......................................................................................... 164
7.5. Ulgi podatkowe, umorzenia, kategorie podmiotów zwolnionych
od podatku..................................................................................................... 168
8. Klasyfikacja podatków......................................................................................... 169
8.1. Podatki przychodowe.................................................................................... 170
8.2. Podatki dochodowe....................................................................................... 171
8.3. Podatki majątkowe........................................................................................ 172
8.4. Podatki konsumpcyjne................................................................................. 173
Rozdział X
Prawo podatkowe.......................................................................................................... 175
1. Pojęcie i zakres prawa podatkowego.................................................................. 175
1.1. Kryteria służące wyodrębnieniu prawa podatkowego – zagadnienia
ogólne.............................................................................................................. 175
1.2. Kryterium przedmiotu................................................................................. 176
1.3. Kryterium podmiotu.................................................................................... 177
1.4. Kryterium zasad przewodnich.................................................................... 178
1.5. Kryterium metody regulacji........................................................................ 179
1.6. Kryterium funkcji regulacji......................................................................... 180
2. Związki prawa podatkowego z innymi gałęziami prawa................................ 180
2.1. Zagadnienia ogólne....................................................................................... 180
2.2. Prawo podatkowe a prawo finansów publicznych.................................... 181
2.3. Prawo podatkowe a prawo administracyjne............................................. 181
2.4. Prawo podatkowe a prawo cywilne............................................................ 182
3. Proces legislacyjny prawodawstwa podatkowego – uwarunkowania
polityczne i proceduralne.................................................................................... 183
3.1. Konstytucyjna regulacja państwa prawnego............................................. 183
3.2. Aspekt kultury politycznej i prawnej......................................................... 184
3.3. Aspekt proceduralny..................................................................................... 184
3.4. Badania postlegislacyjne.............................................................................. 187
3.5. Odpowiedzialność władzy publicznej za bezprawie legislacyjne........... 188
3.6. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a prawodawstwo
podatkowe...................................................................................................... 189
3.7. Prawo podatkowe – zasadnicze mankamenty.......................................... 190
4. Źródła prawa podatkowego................................................................................ 191
4.1. Zagadnienia ogólne....................................................................................... 191
4.2. Konstytucja i jej znaczenie........................................................................... 192
4.3. Ustawa podatkowa i jej znaczenie............................................................... 194
4.4. Międzynarodowe umowy podatkowe i ich znaczenie............................. 195
4.5. Rozporządzenia w sprawach podatkowych i ich znaczenie.................... 196
4.6. Akty prawa miejscowego.............................................................................. 199
4.7. Następstwa niekonstytucyjności przepisów podatkowych..................... 201
5. Prawo unijne jako źródło prawa podatkowego................................................ 205
5.1. Zasady ogólne prawa unijnego – prawo sędziowskie............................... 205
5.1.1. Prawo unijne a prawo krajowe – zagadnienia norm kolizyjnych .... 206
5.2. Zasada bezpośredniej skuteczności i zasada pierwszeństwa – aspekt
konstytucyjny................................................................................................. 209
5.2.1. Relacje między art. 8 ust. 1 a art. 90 ust. 1 Konstytucji................ 210
5.2.2. Umowy międzynarodowe jako źródło prawa................................. 211
5.2.3. Przekazanie kompetencji organizacji międzynarodowej
lub organowi międzynarodowemu „w niektórych sprawach”..... 211
5.2.4. Znaczenie Konstytucji w obowiązującym po akcesji porządku
normatywnym..................................................................................... 213
5.2.5. Konstytucyjna zasada wyłączności ustawy podatkowej
a zasada pierwszeństwa prawa unijnego i zasada
bezpośredniego skutku...................................................................... 216
5.3. Odmowa zastosowania prawa krajowego.................................................. 218
5.4. Wykładnia prounijna.................................................................................... 218
6. Prawotwórstwo sądowe jako źródło prawa....................................................... 221
6.1. Znaczenie judykatury Najwyższego Trybunału Administracyjnego.... 221
6.2. Judykatura WSA i NSA – znaczenie funkcji prawotwórczej.................. 222
6.2.1. Niepisane źródła prawa i ich znaczenie........................................... 222
6.2.2. Konstytucyjny aspekt prawotwórstwa sądowego.......................... 225
6.2.3. Wady pozytywistycznej koncepcji źródeł prawa........................... 228
6.2.4. Koncepcja hermeneutyki................................................................... 232
6.3. Sędziowski autorytet a prawotwórstwo sądowe........................................ 234
6.3.1. Sędziowski autorytet – uwarunkowania i znaczenie..................... 234
6.3.2. Aksjologia a prawo............................................................................. 240
6.3.3. Prawo sędziowskie.............................................................................. 242
6.3.4. Formuła precedensu – sędziowskie dylematy................................ 246
6.3.5. Kwalifikowane ułomności prawa a prawotwórstwo
sędziowskie.......................................................................................... 248
6.4. Orzecznicza funkcja Trybunału Sprawiedliwości UE............................. 250
7. Wykładnia prawa podatkowego......................................................................... 253
7.1. Wprowadzenie............................................................................................... 253
7.2. Przyczyny nieporozumień interpretacyjnych........................................... 254
7.3. Systematyka reguł wykładni........................................................................ 255
7.4. Reguły językowe............................................................................................ 256
7.5. Reguły systemowe......................................................................................... 259
7.6. Reguły funkcjonalne..................................................................................... 260
7.7. Reguły intertemporalne............................................................................... 262
7.7.1. Decyzja prawodawcy wyrażona bezpośrednio w przepisach
prawa podatkowego............................................................................ 262
7.7.2. Orzeczenia sądu.................................................................................. 263
8. Etapy stosowania prawa podatkowego.............................................................. 265
Rozdział XI
Prawo podatkowe a prawo cywilne........................................................................... 269
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 269
2. Właściwość tekstu ustawy podatkowej............................................................. 271
2.1. Definicje w tekście ustawy podatkowej...................................................... 271
2.2. Pojęcia używane w ustawach podatkowych a pojęcia używane
w prawie cywilnym....................................................................................... 272
3. Stan faktyczny ukształtowany wolą stron umowy a obowiązek
podatkowy............................................................................................................. 272
4. Obejście ustawy podatkowej za pomocą instytucji prawa cywilnego.......... 275
4.1. Obejście prawa podatkowego – aspekt ewolucyjny.................................. 275
4.2. Obejście prawa podatkowego – istota i charakter.................................... 280
5. Wnioski.................................................................................................................. 283
Rozdział XII
Sankcje w prawie podatkowym.................................................................................. 285
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 285
2. Charakter prawny sankcji podatkowych.......................................................... 286
3. Systematyka sankcji podatkowych.................................................................... 288
4. Wykaz sankcji podatkowych.............................................................................. 289
5. Sankcje podatkowe a sankcje karne skarbowe................................................. 293
6. Wnioski.................................................................................................................. 294
Rozdział XIII
System podatkowy........................................................................................................ 295
1. Aspekt definicyjny................................................................................................ 295
2. System podatkowy – spojrzenie w przeszłość.................................................. 298
3. Przesłanki budowy systemu podatkowego....................................................... 300
3.1. Zasada trwałej wydajności podatku........................................................... 300
3.1.1. Zasada ekonomiczności podatku..................................................... 301
3.1.2. Realność podstaw opodatkowania................................................... 301
3.1.3. Formy opodatkowania a wydajność................................................. 302
3.1.4. Zasada wewnętrznej spójności.......................................................... 302
3.1.5. Zasada zewnętrznej spójności........................................................... 303
3.1.6. Ustrojowa legalność opodatkowania............................................... 303
3.2. Zasada sprawiedliwości opodatkowania.................................................... 304
3.3. Filozoficzne formuły sprawiedliwości a sprawiedliwość podatkowa.... 306
3.4. Aspekty sprawiedliwości podatkowej........................................................ 307
3.4.1. Powszechność opodatkowania......................................................... 308
3.4.2. Równomierność opodatkowania...................................................... 309
3.5. Sprawiedliwość opodatkowania a grupy nacisku..................................... 310
4. System podatkowy a polityk............................................................................... 311
5. System podatkowy a granice opodatkowania.................................................. 315
5.1. Ekonomiczna absolutna granica opodatkowania..................................... 315
5.2. Ekonomicznie względne granice opodatkowania.................................... 316
5.2.1. Efekt Laffera i jego znaczenie............................................................ 317
5.2.2. Naruszenie źródła podatku............................................................... 318
5.2.3. Naruszenie zasad podatkowych....................................................... 319
5.2.4. Naruszanie celów gospodarczych.................................................... 320
5.3. Psychologiczne granice opodatkowania.................................................... 321
6. System podatkowy a polityka podatkowa......................................................... 322
6.1. Nauka o podatkach a polityka podatkowa................................................ 322
6.2. Przesłanki kształtowania polityki podatkowej w Polsce......................... 323
Rozdział XIV
Funkcje systemu podatkowego.................................................................................. 325
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 325
2. Funkcja dochodowa............................................................................................. 326
3. Funkcja niefiskalna.............................................................................................. 329
3.1. Cel ekonomiczny........................................................................................... 332
3.2. Cel społeczny.................................................................................................. 333
4. Neutralność podatkowa....................................................................................... 333
4.1. Makroekonomiczny aspekt neutralności.................................................. 334
4.2. Mikroekonomiczny aspekt neutralności................................................... 335
4.3. Neutralność a podatki bezpośrednie.......................................................... 335
4.4. Neutralność a podatki pośrednie................................................................ 335
5. Wnioski.................................................................................................................. 336
Rozdział XV
Postawy wobec opodatkowania................................................................................. 337
1. Wprowadzenie...................................................................................................... 337
2. Mentalność podatkowa........................................................................................ 339
2.1. Mentalność podatnika.................................................................................. 339
2.2. Mentalność organów podatkowych............................................................ 343
3. Moralność podatkowa......................................................................................... 347
3.1. Prawo naturalne............................................................................................ 348
3.2. Doktryna pozytywistyczna.......................................................................... 349
3.3. Polityka podatkowa a moralność podatkowa........................................... 349
3.4. Moralność podatkowa a świadomość prawna.......................................... 350
3.5. Moralność podatkowa a autorytety............................................................ 351
3.6. Moralność podatkowa a badania empiryczne........................................... 352
4. Opór podatkowy................................................................................................... 355
4.1. Raje podatkowe.............................................................................................. 357
4.2. Doradca podatkowy...................................................................................... 361
4.2.1. Podatnik a doradca podatkowy........................................................ 361
4.2.2. Prawny aspekt doradztwa podatkowego......................................... 361
4.2.3. Nieformalne doradztwo podatkowe................................................ 362
4.3. Czyny niedozwolone a obowiązek podatkowy......................................... 363
4.4. Pranie pieniędzy a opodatkowanie............................................................. 364
4.5. Szara strefa a opodatkowanie...................................................................... 366
4.6. Przerzucanie podatku................................................................................... 366
4.6.1. Rzeczywiste przerzucanie podatku.................................................. 366
4.6.2. Pozorne przerzucanie podatku......................................................... 367
4.6.3. Przerzucanie podatku w przód......................................................... 367
4.6.4. Przerzucanie podatku w tył.............................................................. 368
4.7. Raje podatkowe a problem dochodów podatkowych............................... 368
5. Wnioski.................................................................................................................. 370
Część druga
CZĘŚĆ OGÓLNA POLSKIEGO PRAWA PODATKOWEGO
Rozdział XVI
Ogólne prawo podatkowe............................................................................................ 373
1. Ordynacja podatkowa jako źródło uregulowań ogólnego prawa
podatkowego......................................................................................................... 373
1.1. Przemiany polskiego prawa podatkowego po 1989 r............................... 373
1.2. Ogólne prawo podatkowe a Ordynacja podatkowa................................. 376
1.3. Struktura Ordynacji podatkowej................................................................ 378
2. Zakres zastosowania przepisów Ordynacji podatkowej................................. 380
2.1. Zakres podmiotowy Ordynacji podatkowej.............................................. 380
2.1.1. Wierzyciel podatkowy........................................................................ 380
2.1.2. Dłużnik podatkowy............................................................................ 383
2.2. Zakres przedmiotowy Ordynacji podatkowej.......................................... 394
3. Pojęcie obowiązku i zobowiązania podatkowego............................................ 396
3.1. Obowiązek podatkowy................................................................................. 396
3.2. Zobowiązanie podatkowe............................................................................ 398
3.3. Powstawanie zobowiązań podatkowych.................................................... 399
4. Sposoby uzyskiwania ochrony prawnej przy realizacji obowiązku
podatkowego......................................................................................................... 402
4.1. Urzędowe interpretacje i objaśnienia przepisów prawa podatkowego ..... 402
4.1.1. Istota i geneza urzędowych interpretacji przepisów prawa
podatkowego........................................................................................ 402
4.1.2. Ogólne interpretacje i objaśnienia przepisów prawa
podatkowego........................................................................................ 403
4.1.3. Indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego........ 404
4.2. Współdziałanie.............................................................................................. 407
4.2.1. Umowa o współdziałanie................................................................... 407
4.2.2. Porozumienie podatkowe.................................................................. 408
4.3. Porozumienie inwestycyjne......................................................................... 409
5. Ochrona systemu podatkowego przed nieuprawnionym działaniem
podatnika............................................................................................................... 410
5.1. Przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania.............................................. 410
5.1.1. Geneza klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania.... 410
5.1.2. Pojęcie unikania opodatkowania..................................................... 411
5.1.3. Postępowanie w sprawie unikania opodatkowania....................... 413
5.1.4. Opinie zabezpieczające...................................................................... 414
5.1.5. Cofnięcie skutków unikania opodatkowania................................. 414
5.2. Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego
do wyłudzeń skarbowych............................................................................. 415
5.2.1. Istota regulacji przeciwdziałającym wykorzystywaniu sektora
finansowego do wyłudzeń skarbowych........................................... 415
5.2.2. Analiza ryzyka.................................................................................... 416
5.2.3. Blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego............................. 416
6. Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych.................................. 417
6.1. Zasady zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych.............. 417
6.2. Hipoteka przymusowa.................................................................................. 420
6.3. Zastaw skarbowy........................................................................................... 420
7. Ułatwienia w wykonaniu zobowiązań podatkowych..................................... 421
7.1. Odroczenie terminu płatności lub rozłożenie podatku na raty............. 421
7.2. Zwolnienie płatnika z obowiązku poboru podatku................................. 424
7.3. Odroczenie terminów przewidzianych w przepisach prawa
podatkowego.................................................................................................. 425
7.4. Przedłużanie terminów przewidzianych w przepisach prawa
podatkowego.................................................................................................. 426
8. Nadpłata podatku................................................................................................. 426
8.1. Pojęcie i powstanie nadpłaty podatku........................................................ 426
8.2. Moment powstania nadpłaty....................................................................... 428
8.3. Sposoby określania nadpłaty....................................................................... 428
8.4. Tryb i terminy zwrotu nadpłaty.................................................................. 429
8.5. Zwrot i oprocentowanie nadpłaty............................................................... 430
8.6. Przedawnienie prawa do stwierdzenia i zwrotu nadpłaty....................... 431
9. Wygasanie zobowiązań podatkowych.............................................................. 431
9.1. Pojęcie i sposoby wygasania zobowiązań podatkowych......................... 431
9.2. Efektywne metody wygasania zobowiązań podatkowych...................... 432
9.2.1. Zapłata i pobranie podatku przez płatnika i inkasenta................ 432
9.2.2. Potrącenie zobowiązań podatkowych............................................. 433
9.2.3. Zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku...................... 435
9.2.4. Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych................ 435
9.2.5. Przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego
w postępowaniu egzekucyjnym........................................................ 436
9.3. Nieefektywne metody wygasania zobowiązań podatkowych................ 437
9.3.1. Umorzenie zaległości......................................................................... 437
9.3.2. Zaniechanie poboru........................................................................... 438
9.3.3. Przedawnienie..................................................................................... 439
9.3.4. Zwolnienie z obowiązku zapłaty w związku z zastosowaniem
się do interpretacji przepisów prawa podatkowego....................... 444
9.3.5. Nabycie spadku w całości przez Skarb Państwa albo jednostkę
samorządu terytorialnego stwierdzonego przez prawomocne
postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.............................. 445
10. Rozszerzenie zakresu podmiotowego odpowiedzialności podatkowej..... 445
10.1. Następstwo prawne................................................................................... 445
10.1.1. Następstwo prawne osób prawnych i jednostek
organizacyjnych niemających osobowości prawnej............... 446
10.1.2. Następstwo prawne osób fizycznych......................................... 447
10.2. Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich....................................... 449
10.2.1. Zasady ogólne odpowiedzialności podatkowej osób
trzecich........................................................................................... 449
10.2.2. Odpowiedzialność podatkowa rozwiedzionego małżonka... 450
10.2.3. Odpowiedzialność podatkowa członka rodziny..................... 451
10.2.4. Odpowiedzialność podatkowa nabywcy przedsiębiorstwa
lub zorganizowanej części.......................................................... 451
10.2.5. Odpowiedzialność jednoosobowej spółki kapitałowej.......... 452
10.2.6. Odpowiedzialność spółki niemającej osobowości prawnej..... 452
10.2.7. Odpowiedzialność podatkowa firmującego............................ 452
10.2.8. Odpowiedzialność podatkowa właściciela, samoistnego
posiadacza lub użytkownika wieczystego rzeczy lub prawa
majątkowego................................................................................. 453
10.2.9. Odpowiedzialność podatkowa dzierżawcy lub
użytkownika nieruchomości..................................................... 453
10.2.10. Odpowiedzialność podatkowa wspólnika spółki cywilnej,
jawnej, partnerskiej oraz komplementariusza spółki
komandytowej albo komandytowo-akcyjnej.......................... 454
10.2.11. Odpowiedzialność podatkowa za zaległości podatkowe
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej
spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji,
spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji.................. 454
10.2.12. Odpowiedzialność podatkowa za zaległości podatkowe
innych osób prawnych................................................................ 457
10.2.13. Odpowiedzialność podatkowa likwidatorów spółki.............. 457
10.2.14. Odpowiedzialność podatkowa osób prawnych
przejmujących lub osób prawnych powstałych w wyniku
podziału........................................................................................ 457
10.2.15. Odpowiedzialność podatkowa gwaranta i poręczyciela........ 458
10.2.16. Odpowiedzialność podatkowa niektórych podatników
podatku od towarów i usług....................................................... 458
10.2.17. Odpowiedzialność solidarna nabywcy towarów i usług
oraz jego kontrahenta.................................................................. 459
10.2.18. Odpowiedzialność pełnomocnika podatnika VAT................ 460
10.2.19. Odpowiedzialność zarządcy sukcesyjnego oraz zarządcy
faktycznego................................................................................... 460
Rozdział XVII
Procedury podatkowe.................................................................................................. 461
1. Sposoby weryfikowania prawidłowości wywiązywania się z zobowiązań
podatkowych......................................................................................................... 461
2. Postępowanie podatkowe.................................................................................... 462
2.1. Charakterystyka postępowania podatkowego.......................................... 462
2.2. Zasady ogólne postępowania podatkowego.............................................. 465
2.2.1. Istota i znaczenie zasad ogólnych postępowania podatkowego... 465
2.2.2. Zasada praworządności (legalizmu)................................................ 466
2.2.3. Zasada zaufania do organów podatkowych.................................... 469
2.2.4. Zasada informowania........................................................................ 470
2.2.5. Zasada prawdy obiektywnej.............................................................. 472
2.2.6. Zasada czynnego udziału stron........................................................ 473
2.2.7. Zasada przekonywania stron............................................................ 475
2.2.8. Zasada szybkości postępowania....................................................... 475
2.2.9. Zasada pisemności.............................................................................. 477
2.2.10. Zasada dwuinstancyjności................................................................ 478
2.2.11. Zasada trwałości ostatecznej decyzji podatkowej.......................... 479
2.2.12. Zasada jawności dla stron.................................................................. 480
2.3. Postanowienia ogólne................................................................................... 481
2.3.1. Wyłączenie pracownika organu podatkowego i wyłączenie
organu podatkowego.......................................................................... 481
2.3.2. Strona postępowania podatkowego................................................. 483
2.3.3. Pełnomocnictwo................................................................................. 486
2.3.4. Terminy załatwiania spraw podatkowych...................................... 488
2.3.5. Doręczenia........................................................................................... 490
2.3.6. Wezwania............................................................................................. 494
2.3.7. Zachowanie i przywrócenie terminu............................................... 495
2.4. Postępowanie przed organem pierwszej instancji.................................... 499
2.4.1. Wszczęcie postępowania.................................................................... 499
2.4.2. Postępowanie dowodowe................................................................... 502
2.4.3. Rozstrzygnięcia w postępowaniu podatkowym............................. 518
2.5. Postępowanie odwoławcze........................................................................... 522
2.5.1. Środki zaskarżenia.............................................................................. 522
2.5.2. Postępowanie odwoławcze przed organem pierwszej instancji... 524
2.5.3. Postępowanie odwoławcze przed organem odwoławczym.......... 524
2.5.4. Rodzaje rozstrzygnięć organu odwoławczego................................ 526
2.6. Tryby nadzwyczajne wzruszenia decyzji ostatecznej............................... 527
2.6.1. Wznowienie postępowania................................................................ 527
2.6.2. Stwierdzenie nieważności decyzji.................................................... 529
2.6.3. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej....................................... 530
2.6.4. Wygaśnięcie decyzji............................................................................ 531
3. Kontrola celno-skarbowa.................................................................................... 532
3.1. Zakres kontroli celno-skarbowej................................................................ 532
3.2. Przebieg kontroli celno-skarbowej............................................................. 532
3.3. Zakończenie kontroli celno-skarbowej...................................................... 535
4. Czynności sprawdzające...................................................................................... 536
4.1. Cel czynności sprawdzających.................................................................... 536
4.2. Korekta i żądanie złożenia deklaracji......................................................... 537
4.3. Przedłużenie terminu zwrotu podatku...................................................... 538
4.4. Żądanie dokumentów od kontrahentów podatnika................................ 538
4.5. Żądanie okazania dokumentów od podatnika i instytucji
finansowych................................................................................................... 538
4.6. Oględziny lokalu mieszkalnego.................................................................. 539
5. Kontrola podatkowa............................................................................................. 539
5.1. Cel i zasady prowadzenia kontroli podatkowej........................................ 539
5.2. Uprawnienia kontrolujących....................................................................... 542
5.3. Obowiązki kontrolowanego......................................................................... 543
5.4. Zakończenie kontroli podatkowej.............................................................. 544
Rozdział XVIII
Przymusowe wykonanie zobowiązań podatkowych............................................. 545
1. Zakres i podstawy egzekucji należności podatkowych.................................. 545
2. Zasady egzekucji należności podatkowych...................................................... 546
2.1. Pojęcie zasad postępowania egzekucyjnego.............................................. 546
2.2. Zasada celowości........................................................................................... 548
2.3. Zasada prawnego obowiązku wszczęcia i prowadzenia egzekucji......... 549
2.4. Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych
w ustawie......................................................................................................... 549
2.5. Zasada stosowania środków prowadzących bezpośrednio
do wykonania obowiązku............................................................................ 549
2.6. Zasada stosowania najłagodniejszego środka egzekucyjnego................ 550
2.7. Zasada niezbędności..................................................................................... 550
2.8. Zasada zagrożenia......................................................................................... 550
2.9. Zasada poszanowania minimum egzystencji............................................ 551
2.10. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji.......................................... 551
3. Pojęcie i właściwość organu egzekucyjnego..................................................... 552
4. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego.......................................................... 553
5. Przebieg postępowania egzekucyjnego............................................................. 555
5.1. Dopuszczalność egzekucji............................................................................ 555
5.2. Przesłanki prowadzenia postępowania egzekucyjnego........................... 556
5.3. Wybór środka lub środków egzekucyjnych............................................... 556
5.4. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego................................................ 558
6. Środki ochrony prawnej w toku egzekucji administracyjnej......................... 559
6.1. Charakterystyka środków ochrony prawnej w egzekucji
administracyjnej............................................................................................ 559
6.2. Zażalenie......................................................................................................... 560
6.3. Zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej........................................... 560
6.4. Wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego
spod egzekucji................................................................................................ 561
6.5. Skarga na czynności egzekucyjne............................................................... 562
6.6. Skarga na przewlekłość postępowania....................................................... 563
6.7. Skarga na bezczynność wierzyciela............................................................ 563
6.8. Sprzeciw.......................................................................................................... 564
6.9. Inne środki ochrony prawnej w postępowaniu egzekucyjnym.............. 565
7. Zakończenie postępowania egzekucyjnego...................................................... 566
8. Środki egzekucyjne należności pieniężnych..................................................... 569
8.1. Czynności egzekucyjne a środki egzekucyjne.......................................... 569
8.2. Egzekucja z pieniędzy................................................................................... 570
8.3. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę......................................................... 570
8.4. Egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia
społecznego oraz renty socjalnej................................................................. 571
8.5. Egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych.... 572
8.6. Egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych........... 573
8.7. Egzekucja z ruchomości............................................................................... 573
8.8. Egzekucja z nieruchomości.......................................................................... 575
9. Postępowanie zabezpieczające............................................................................ 576
9.1. Istota i przesłanki zabezpieczenia............................................................... 576
9.2. Wszczęcie i przebieg zabezpieczenia.......................................................... 576
9.3. Środki zabezpieczające................................................................................. 577
10. Międzynarodowa współpraca przy egzekucji należności podatkowych...... 578
10.1. Podstawy prawne i zasady współpracy przy egzekucji należności
podatkowych................................................................................................ 578
10.2. Występowanie o udzielenie pomocy do państwa
członkowskiego UE..................................................................................... 579
10.3. Udzielanie pomocy państwu członkowskiemu UE............................... 581
10.4. Wzajemna pomoc na podstawie umów międzynarodowych............... 581
Rozdział XIX
Sądowa kontrola orzeczeń w sprawach podatkowych........................................... 583
1. Ewolucja sądownictwa administracyjnego w sprawach podatkowych
w Polsce po 1945 r. ............................................................................................... 583
2. Współczesne uwarunkowania konstytucyjne sądownictwa
administracyjnego................................................................................................ 586
3. Organizacja sądów administracyjnych............................................................. 590
3.1. Wojewódzkie sądy administracyjne........................................................... 590
3.2. Naczelny Sąd Administracyjny................................................................... 591
3.3. Sędziowie, asesorzy i referendarze w sądach administracyjnych.......... 593
4. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji............................................... 595
4.1. Wszczęcie postępowania.............................................................................. 595
4.2. Strony postępowania..................................................................................... 598
4.3. Badanie formalne skargi.............................................................................. 599
4.4. Posiedzenia sądowe....................................................................................... 600
4.5. Postępowanie w trybach szczególnych....................................................... 602
4.5.1. Postępowanie mediacyjne................................................................. 602
4.5.2. Tryb uproszczony............................................................................... 602
4.6. Zawieszenie postępowania........................................................................... 603
4.6.1. Przesłanki zawieszenia...................................................................... 603
4.6.2. Skutek zawieszenia............................................................................. 604
4.6.3. Podjęcie postępowania....................................................................... 605
4.7. Orzeczenia sądowe........................................................................................ 605
4.7.1. Zasady orzekania................................................................................ 605
4.7.2. Wyrok................................................................................................... 606
4.7.3. Postanowienie..................................................................................... 608
5. Postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym......................... 609
5.1. Środki odwoławcze i ich rozpoznanie........................................................ 609
5.1.1. Skarga kasacyjna................................................................................. 609
5.1.2. Zażalenie.............................................................................................. 614
5.2. Uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego........................................ 615
Rozdział XX
Przestępstwa i wykroczenia podatkowe................................................................... 617
1. Przesłanki zmian w prawie karnym skarbowym............................................ 617
2. Przestępstwa a wykroczenia skarbowe............................................................. 619
2.1. Słowniczek i jego znaczenie......................................................................... 619
2.2. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe..................................... 619
2.3. Zasada terytorialności.................................................................................. 621
2.4. Reguły intertemporalne............................................................................... 622
2.5. Zasady sądowego orzekania za przestępstwa i wykroczenia skarbowe..... 623
3. Przestępstwa skarbowe – zagadnienia ogólne.................................................. 623
3.1. Kary................................................................................................................. 624
3.2. Środki karne................................................................................................... 625
3.3. Środki zabezpieczające................................................................................. 625
3.4. Przedawnienie przestępstw.......................................................................... 625
4. Wykroczenia skarbowe – zagadnienia ogólne................................................. 626
4.1. Kara................................................................................................................. 627
4.2. Środki karne................................................................................................... 627
4.3. Ustanie karalności......................................................................................... 627
5. Zaniechanie ukarania sprawcy........................................................................... 627
5.1. Czynny żal...................................................................................................... 628
5.2. Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.......................................... 629
5.3. Odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego........................... 630
6. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom
podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji.......................... 631
7. Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego........................................................ 632
Część trzecia
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA POLSKIEGO PRAWA PODATKOWEGO
Rozdział XXI
Podatki pośrednie......................................................................................................... 637
1. Podatek od towarów i usług................................................................................ 637
1.1. Wprowadzenie............................................................................................... 637
1.2. Konstrukcja prawna podatku od towarów i usług – zasady ogólne...... 639
1.2.1. Zakres przedmiotowy........................................................................ 639
1.2.2. Zakres podmiotowy........................................................................... 640
1.2.3. Podstawa opodatkowania.................................................................. 641
1.2.4. Stawki podatku.................................................................................... 641
1.2.5. Zapłata podatku i terminy................................................................. 642
1.3. Wnioski........................................................................................................... 642
2. Podatek akcyzowy................................................................................................ 643
2.1. Wprowadzenie............................................................................................... 643
2.2. Konstrukcja prawna podatku akcyzowego............................................... 644
2.2.1. Zakres przedmiotowy........................................................................ 644
2.2.2. Zakres podmiotowy........................................................................... 645
2.2.3. Podstawa opodatkowania i stawki................................................... 645
2.2.4. Zasada samoobliczania podatku...................................................... 646
3. Podatek od gier..................................................................................................... 647
3.1. Wprowadzenie............................................................................................... 647
3.2. Konstrukcja prawna podatku...................................................................... 648
3.2.1. Przedmiot opodatkowania................................................................ 648
3.2.2. Zakres podmiotowy........................................................................... 648
3.2.3. Podstawa i stawki podatku................................................................ 649
3.2.4. Wnioski................................................................................................ 649
Rozdział XXII
Państwowe podatki (daniny) bezpośrednie............................................................ 651
1. Podatek dochodowy od osób fizycznych........................................................... 651
1.1. Geneza i zasady opodatkowania dochodu osób fizycznych.................... 651
1.2. Podstawa prawna........................................................................................... 654
1.3. Podmiot opodatkowania.............................................................................. 656
1.4. Przedmiot i podstawa opodatkowania....................................................... 658
1.5. Zwolnienia przedmiotowe............................................................................ 662
1.6. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia
w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych.............................................................................................. 663
1.7. Ulgi podatkowe.............................................................................................. 665
1.8. Skala podatkowa i stawki podatkowe......................................................... 667
1.9. Technika podatkowa..................................................................................... 669
2. Uproszczone formy opodatkowania.................................................................. 671
2.1. Istota ryczałtu podatkowego........................................................................ 671
2.2. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych............................................ 672
2.3. Karta podatkowa........................................................................................... 676
2.4. Opodatkowanie osób duchownych............................................................. 677
3. Podatek dochodowy od osób prawnych............................................................ 678
3.1. Podstawa prawna........................................................................................... 678
3.2. Wyłączenia w zakresie stosowania przepisów ustawy o podatku
dochodowym od osób prawnych................................................................ 678
3.3. Podmiot podatku........................................................................................... 679
3.4. Przedmiot podatku i podstawa opodatkowania....................................... 682
3.5. Ulgi podatkowe.............................................................................................. 684
3.6. Stawki podatkowe.......................................................................................... 687
3.7. Minimalny podatek dochodowy................................................................. 688
3.8. Opodatkowanie spółek holdingowych....................................................... 689
3.9. Technika podatkowa..................................................................................... 689
3.10. Ryczałt podatkowy........................................................................................ 690
4. Podatek od wydobycia niektórych kopalin....................................................... 692
4.1. Podstawa prawna........................................................................................... 692
4.2. Podmiot podatku........................................................................................... 692
4.3. Przedmiot podatku i podstawa opodatkowania....................................... 693
4.4. Stawki podatkowe.......................................................................................... 694
4.5. Technika podatkowa..................................................................................... 694
5. Podatek tonażowy................................................................................................ 695
5.1. Podstawa prawna........................................................................................... 695
5.2. Podmiot podatku........................................................................................... 695
5.3. Przedmiot podatku, podstawa opodatkowania i stawka podatkowa.... 696
5.4. Technika podatkowa..................................................................................... 697
6. Podatek od niektórych instytucji finansowych........................................