Wykaz skrótów 13
Wstęp 19
Rozdział IKoncepcje filozoficzno-etyczne i kryteria biologiczne dotyczące początku życia ludzkiego 21
1. Uwagi wstępne 212. Terminologia 233. Koncepcje filozoficzno-etyczne i ich wpływ na rozwiązania prawne 283.1. Klasyfikacja koncepcji filozoficznych "osoby" na podstawie kryterium momentu, od którego istota ludzka ma być uznawana za osobę 293.2. Klasyfikacja koncepcji filozoficznych "osoby" na podstawie kryterium moralnego statusu płodu ludzkiego 314. Kryteria biologiczne i ich rola w dyskusjach nad zagadnieniami statusu płodu ludzkiego 345. Podsumowanie 35
Rozdział IIUniwersalne standardy międzynarodowe (system traktatowy ONZ) 38
1. Uwagi wstępne 382. System ochrony praw człowieka stworzony przez ONZ 443. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 464. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (Osobistych) i Politycznych 484.1. Początek prawnej ochrony życia ludzkiego w ujęciu art. 6 MPPOiP 494.2. Prace przygotowawcze do Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Politycznych 534.3. Deklaracje i zastrzeżenia do Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Politycznych 585. Komitet Praw Człowieka 595.1. Charakterystyka ogólna 595.2. Interpretacja standardu prawa do życia dokonana przez Komitet Praw Człowieka ONZ 625.3. Stanowisko Komitetu Praw Człowieka ONZ wobec problemu aborcji 635.4. Rekomendacje Komitetu Praw Człowieka ONZ adresowane do władz Polski i Rosji 655.5. Sprawa K.L. v. Peru 706. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych 777. Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych 797.1. Charakterystyka ogólna 797.2. Interpretacja standardu prawa do ochrony zdrowia dokonana przez Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych 807.3. Stanowisko Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych wobec problemu aborcji 827.4. Rekomendacje Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych adresowane do władz Polski i Rosji 838. Konwencja o prawach dziecka 848.1. Pojęcie "dziecko" w ujęciu Konwencji o prawach dziecka 848.2. Prace przygotowawcze do Konwencji o prawach dziecka 878.3. Deklaracje i zastrzeżenia do Konwencji o prawach dziecka 889. Komitet Praw Dziecka 919.1. Charakterystyka ogólna 919.2. Stanowisko Komitetu Praw Dziecka wobec problemu aborcji 939.3. Rekomendacje Komitetu Praw Dziecka adresowane do władz Polski i Rosji 9510. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet 9611. Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet 9811.1. Charakterystyka ogólna 9811.2. Interpretacja standardu prawa do ochrony zdrowia dokonana przez Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet 10111.3. Stanowisko Komitetu ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet wobec problemu aborcji 10311.4. Rekomendacje Komitetu ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet adresowane do władz Polski i Rosji 10411.5. Sprawa A.S. v. Węgry 10612. Podsumowanie 110
Rozdział IIIStandardy europejskie 113
1. System Rady Europy - stan normatywny i orzecznictwo 1131.1. Uwagi wstępne 1131.2. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności 1151.2.1. Uwagi ogólne 1151.2.2. Prawo do życia w ujęciu art. 2 EKPCz: uwagi ogólne 1171.2.3. Początek prawnej ochrony życia ludzkiego w ujęciu art. 2 EKPCz 1211.2.4. Prace przygotowawcze do EKPCz 1221.2.5. Orzecznictwo organów konwencyjnych (Europejskiej Komisji Praw Człowieka oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka) 1251.2.5.1. Uwagi wstępne 1251.2.5.2. Zakres ochrony płodu ludzkiego na podstawie EKPCz w interpretacji organów konwencyjnych 1281.2.5.3. "Margines swobody" państwa (margin of appreciation) 1351.2.5.4. Zakaz poniżającego lub nieludzkiego traktowania a odmowa dostępu do przerywania ciąży 1391.2.5.5. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego: uwagi ogólne 1431.2.5.6. Stanowisko organów konwencyjnych wobec problemu aborcji 1481.2.5.7. "Ofiary naruszenia praw" w przypadku zaskarżenia krajowych przepisów aborcyjnych 1571.2.5.8. Poradnictwo w sprawie możliwości przerwania ciąży 1601.2.5.9. Udzielanie kobietom ciężarnym pomocy w przerywaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy krajowej 1611.3. Konwencja Rady Europy o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny: konwencja o prawach człowieka i biomedycynie 1631.3.1. Konwencja bioetyczna: charakterystyka ogólna 1631.3.2. Komitet Sterujący ds. Bioetyki (CDBI) 1701.3.3. Pojęcia "embrion", "istota ludzka", "osoba" na gruncie konwencji bioetycznej 1721.3.4. Prace przygotowawcze do konwencji bioetycznej 1731.3.5. Zakres ochrony embrionu i płodu na gruncie konwencji bioetycznej 1751.3.6. Badania na embrionach in vitro 1791.3.7. Protokoły dodatkowe do konwencji bioetyczej. Zakaz klonowania. Badania na embrionach in vivo 1831.4. Zalecenia i uchwały Zgromadzenia Parlamentarnego lub Komitetu Ministrów Rady Europy 1871.5. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy 1911.6. Podsumowanie 2032. Unia Europejska 2052.1. Uwagi wstępne 2052.2. Ochrona prawna embrionu lub płodu ludzkiego w świetle źródeł prawa Unii Europejskiej 2072.2.1. Dyrektywa o ochronie prawnej wynalazków biotechnologicznych 2082.2.2. Dyrektywa w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich 2132.3. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej 2162.4. Rezolucje Parlamentu Europejskiego 2232.5. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości: sprawa SPUC v. Grogan i in. 2252.6. Podsumowanie 227
Rozdział IVWpływ standardów międzynarodowych na ustawodawstwo wybranych państw (Polska, Rosja) 229
1. Uwagi wstępne 2292. Ochrona prawa do życia w ustawach zasadniczych Polski i Rosji 2302.1. Konstytucja Federacji Rosyjskiej 2322.2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 2353. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sądu Konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej 2434. Przepisy regulujące zasady dopuszczalności przerywania ciąży 2524.1. Rosyjska ustawa o ochronie zdrowia (Osnowy zakonodatelstwa ob ochranie zdorowja grażdan) 2524.2. Polska ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży 2575. Przepisy regulujące zasady wykorzystywania biotechnologii (klonowanie, wspomagana prokreacja etc.) 2665.1. Rosja 2665.2. Polska 2726. Podsumowanie 277
Zakończenie 279
Bibliografia 283
Opracowania i artykuły 283
Akty normatywne 302
Orzeczenia i wyroki sądów i trybunałów krajowych i międzynarodowych 307
Komentarze ogólne oraz uwagi końcowe do sprawozdań państw, wydane przez organy traktatowe ONZ 312
Deklaracje, raporty i inne dokumenty źródłowe 315