Wykaz skrótów 11
Wstęp 13

Rozdział I
Tanatologia sądowo-lekarska 15
1. Uwagi wprowadzające 15
2. Pojęcie śmierci 15
Rodzaje śmierci 18
3. Znamiona śmierci 19
3.1. Reakcje interletalne 20
3.2. Wczesne znamiona śmierci 21
3.2.1. Bladość pośmiertna 21
3.2.2. Wysychanie pośmiertne 22
3.2.3. Oziębienie zwłok 23
3.2.4. Plamy opadowe 24
3.2.5. Stężenie pośmiertne 26
3.3. Późne przemiany pośmiertne 28
3.3.1. Autoliza 29
3.3.2. Gnicie 30
3.4. Przemiany pośmiertne o charakterze utrwalającym (przeobrażenie zwłok) 36
3.4.1. Strupieszenie 36
3.4.2. Przeobrażenie tłuszczowo-woskowe 37
3.4.3. Przeobrażenie torfowe 38
4. Podstawa prawna wystawienia kart zgonu 38
4.1. Zgon poza szpitalem 39
4.2. Zgon w szpitalu 40
4.3. Karta zgonu 40
5. Uwagi końcowe 40
Literatura 41

Rozdział II
Oględziny zwłok na miejscu ich znalezienia 43
1. Uwagi wprowadzające 43
2. Podstawa prawna 45
3. Procedura postępowania 48
4. Ustalanie czasu zgonu 52
5. Ustalenie okoliczności zgonu 54
6. Uwagi końcowe 55
Literatura 56

Rozdział III
Traumatologia sądowo-lekarska 59
1. Uwagi wprowadzające 59
2. Pojęcie urazu 59
3. Pojęcie narzędzia i zasady klasyfikacji 62
4. Ocena zażyciowości obrażeń 62
5. Datowanie czasu powstania obrażeń 64
6. Urazy mechaniczne 65
6.1. Rany 67
6.1.1. Rany zadane narzędziem tępym 67
6.1.2. Rany tłuczone 67
6.1.3. Rany płatowe (darte) 68
6.1.4. Rany miażdżone 69
6.1.5. Rany kąsane 69
6.1.6. Pęknięcia (rany) z naprężenia 69
6.1.7. Rany zadane narzędziami ostrymi 69
6.1.8. Rany cięte 70
6.1.9. Rany kłute 70
6.1.10. Rany rąbane 71
6.2. Obrażenia postrzałowe 73
6.2.1. Cechy rany wlotowej 74
6.2.2. Charakterystyka ran wlotowych w zależności od odległości oddania strzału 75
6.2.3. Inne istotne ustalenia przy ocenie obrażeń postrzałowych 77
6.2.4. Rany postrzałowe 78
6.2.5. Cechy rany wylotowej 78
6.2.6. Badanie śladów powystrzałowych 79
6.2.7. Obrażenia w wyniku wybuchów 80
6.3. Oparzenia 81
6.4. Odmrożenia i zgony w wyniku hipotermii (wychłodzenia) 83
6.5. Porażenia prądem 85
6.6. Porażenia piorunem 87
7. Dokumentowanie obrażeń 88
8. Uwagi końcowe 88
Literatura 89

Rozdział IV
Uduszenia gwałtowne 91
1. Uwagi wprowadzające 91
2. Rodzaje uduszeń gwałtownych 91
3. Zagardlenia 94
3.1. Powieszenie 94
3.2. Zadzierzgnięcie 98
3.3. Zadławienie 100
4. Utonięcie 103
5. Działanie tlenku węgla 108
6. Działanie cyjanków 109
7. Uwagi końcowe 111
Literatura 111

Rozdział V
Medycyna wypadkowa 113
1. Uwagi wprowadzające 113
2. Wypadki drogowe 114
2.1. Uczestnicy ruchu drogowego 116
2.2. Problematyka oceny obrażeń ciała pieszych 117
2.3. Problematyka oceny obrażeń ciała osób podróżujących pojazdem 122
3. Wypadki w pracy 128
4. Katastrofy masowe 128
5. Uwagi końcowe 130
Literatura 131

Rozdział VI
Przemoc w rodzinie 133
1. Uwagi wprowadzające 133
2. Podstawa prawna 135
3. Formy przemocy 138
4. Opinia lekarska w sprawach przemocy w rodzinie 140
5. Uwagi końcowe 144
Literatura 145

Rozdział VII
Sądowo-lekarskie oględziny i sekcja zwłok 147
1. Uwagi wprowadzające 147
2. Procedura postępowania 149
3. Zabezpieczenie materiału do badań laboratoryjnych 150
8 Spis treści
4. Sprawozdanie z sądowo-lekarskich oględzin i sekcji zwłok 152
Modyfikacje techniki sekcyjnej 154
5. Uwagi końcowe 157
Literatura 157

Rozdział VIII
Badanie sądowo-lekarskie 159
1. Uwagi wprowadzające 159
2. Podstawa prawna 159
3. Procedura postępowania 160
4. Sprawozdanie z badania sądowo-lekarskiego 160
5. Uwagi końcowe 165
Literatura 165

Rozdział IX
Toksykologia sądowo-lekarska 167
1. Uwagi wprowadzające 167
2. Alkohol etylowy 170
3. Klasyczne substancje psychoaktywne 174
4. Nowe substancje psychoaktywne 177
5. Zatrucie lekami 179
6. Substancje chemiczne 182
7. Doping w sporcie 183
8. Uwagi końcowe 184
Literatura 185

Rozdział X
Badania genetyczne 187
1. Uwagi wprowadzające 187
2. Polimorfizm DNA jądrowego i mitochondrialnego 189
2.1. Markery STR występujące na chromosomach autosomalnych 189
2.2. Markery STR chromosomu Y (Y-STR) 191
2.3. Markery STR chromosomu X (X-STR) 191
2.4. Polimorficzne sekwencje DNA mitochondrialnego (mtDNA) 192
2.5. Polimorfizm pojedynczego nukleotydu (SNP) 193
3. Ogólne zasady analizy DNA 193
4. Badania w kierunku ustalenia ojcostwa 196
4.1. Podstawa prawna badań w kierunku ustalenia ojcostwa 197
4.2. Procedura badań w kierunku ustalenia ojcostwa 198
4.3. Dowód z badań DNA 199
5. Badania śladów biologicznych 202
5.1. Podstawa prawna badań kryminalistycznych 202
5.2. Pojęcie śladu biologicznego 204
5.3. Schemat badań śladów biologicznych 206
6. Interpretacja wyników badań 207
6.1. Interpretacja wyników w sprawach ustalenia ojcostwa 207
6.2. Interpretacja wyników badań śladów biologicznych 208
7. Uwagi końcowe 210
Literatura 211

Rozdział XI
Przestępstwa na tle seksualnym 215
1. Uwagi wprowadzające 215
2. Procedura postępowania z ofiarami przemocy seksualnej 218
3. Sprawozdanie z badań ofiary przestępstwa na tle seksualnym 224
4. Opinia z badań genetycznych śladów biologicznych 225
5. Uwagi końcowe 230
Literatura 231

Rozdział XII
Identyfikacja NN zwłok i szczątków ludzkich 233
1. Uwagi wprowadzające 233
2. Identyfikacja daktyloskopijna 235
3. Identyfikacja odontologiczna 239
4. Identyfikacja genetyczna 243
5. Badania antropologiczne – badania materiału kostnego 249
6. Inne metody wykorzystywane w identyfikacji NN zwłok i szczątków ludzkich 252
6.1. Odtwarzanie wyglądu przyżyciowego człowieka (badania antroposkopijne) 252
6.2. Identyfikacja na podstawie danych medycznych 255
6.3. Identyfikacja na podstawie badań radiologicznych 257
6.4. Identyfikacja na podstawie cech rysopisowych i znaków szczególnych 258
6.5. Identyfikacja na podstawie wyników okazania zwłok, odzieży, przedmiotów
osobistego użytku i dokumentów 259
7. Uwagi końcowe 262
Literatura 262

Rozdział XIII
Opiniowanie sądowo-lekarskie w sprawach karnych 265
1. Uwagi wprowadzające 265
2. Kompetencje biegłych z zakresu medycyny sądowej 268
3. Standardy opiniowania w sprawach karnych 269
4. Przykłady pytań do biegłego z zakresu medycyny sądowej 271
4.1. Badania sądowo-lekarskie osoby pokrzywdzonej 271
4.2. Oględziny i sekcja sądowo-lekarska 272
4.3. Badania antropologiczne 272
4.4. Badania odontologiczne śladów ugryzień 273
4.5. Badania genetyczne 273
4.5.1. Badania dowodów rzeczowych 273
4.5.2. Badania identyfikacyjne NN zwłok 273
4.6. Badania toksykologiczne 273
4.6.1. Badania osób żywych 273
4.6.2. Badanie materiału biologicznego pobranego w trakcie sekcji zwłok 274
4.7. Sprawy dotyczące błędu medycznego 274
5. Uwagi końcowe 274
Literatura 276

Rozdział XIV
Opiniowanie sądowo-psychiatryczne 277
1. Uwagi wprowadzające 277
2. Opiniowanie psychiatryczne w sprawach karnych 277
3. Wydanie opinii sądowo-psychiatrycznej 279
4. Zadania biegłych psychiatrów sądowych w postępowaniu karnym 286
4.1. Ocena poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu 286
4.2. Ocena aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz wskazanie,
czy stan ten pozwala oskarżonemu na udział w postępowaniu
i na prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny 291
4.3. Zastosowanie środków zabezpieczających 293
5. Opiniowanie psychiatryczne w sprawach cywilnych 296
5.1. Sprawy o unieważnienie testamentu 296
5.2. Opiniowanie w sprawach o ubezwłasnowolnienie 298
6. Uwagi końcowe 300
Literatura 300

Rozdział XV
Opiniowanie w sprawach błędu medycznego 303
1. Uwagi wprowadzające 303
2. Zarządzanie ryzykiem w medycynie 306
3. Definicja błędu medycznego 308
4. Procedura postępowania w sprawach błędu medycznego 314
5. Standardy opiniowania w sprawach błędu medycznego 325
6. Uwagi końcowe 326
Literatura 328
Słownik terminów z zakresu medycyny sądowej 331
Autorzy 343