„Człowiek, który ma dość odwagi, aby cofnąć wszystkie swoje projekcje (...) wie, że cokolwiek jest złego w świecie, istnieje także w nim samym; jeśli tylko nauczy się dawać sobie radę z własnym cieniem, to uczyni coś istotnego dla świata. Uda mu się wówczas odpowiedzieć przynajmniej na maleńką cząstkę nierozwiązanych problemów dnia dzisiejszego." (C. G. Jung w: „Psychologia a religia”)* * *Przedstawione prace z klientami to zapis licznych sesji terapeutycznych, zarejestrowanych na taśmach video podczas seminarium superwizyjnego w państwowych ośrodkach pomocy społecznej w Szwajcarii. Projekt składał się z czternastu spotkań z klientami stanowiącymi, zdaniem służb społecznych, najtrudniejsze przypadki. Pierwotnym założeniem była superwizja pracy w w ośrodkach pomocy. Materia, z jaką zgłaszają się klienci, jest reprezentatywną próbką trudności, z którymi spotyka się każde miasto zajmujące się problemami społeczno-psychiatrycznymi lub odwrotnie; trudności, które ma współcześnie każdy, potrzebujący pomocy społecznej klient z jakimkolwiek miastem świata zachodniego. Książka jest prezentacją metod pracy stosowanych z wieloma różnymi typami stanów odmiennych i psychotycznych. Zadowalające leczenie klienta przeży-wającego stany ekstremalne wymaga odwołania się nie tylko do psychiki osoby udzielającej pomocy, lecz również do wiedzy o stanach ekstremalnych. Wymaga również badań nad psychologią całego miasta, państwa i świata, w którym żyje klient. Oby ta książka była wskazówką mówiącą o tym, jak wyjść na spotkanie przynajmniej tej części, która reprezentuje klienta w ogromnej sieci trudności otaczających wysoce nietypową osobę, terapeutę, organizację, której częścią jest terapeuta oraz miasto, w którym mieszka klient. Arnold Mindell* * *„Można powiedzieć, że cień osobisty jest pomostem do cienia zbiorowego lub otwartymi drzwiami do cienia zbiorowego. W strasznych, masowych psychozach pojawia się cień zbiorowy.” Marie Louise von Franz w: „The Matter of Heart”