Wykaz skrótów   .............................................................................................................   23

Wstęp   ..............................................................................................................................   25

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   29

Metodyka ekspertyzy   ...................................................................................................   30

1. Wprowadzenie .........................................................................................................   30
2. Powołanie biegłego ..................................................................................................   31
3. Rozpoznanie problemu badawczego przez biegłego ..........................................   45
4. Przeprowadzenie czynności badawczych .............................................................   47

4.1.  Wybór metody badawczej   .............................................................................   47

4.2.  Czynności badawcze   ......................................................................................   49

4.3.  Analiza wyników i wnioskowanie   ...............................................................   50

5. Sporządzenie (zredagowanie) opinii .....................................................................   52
6. Nietypowe opinie ....................................................................................................   56
7. Dalsze czynności związane z opinią biegłego ......................................................   58

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   59

Ekspertyza daktyloskopijna   .......................................................................................   61

1. Wstęp ........................................................................................................................   61
2. Miejsce zdarzenia ....................................................................................................   61

2.1.  Typowanie miejsc pozostawienia śladów daktyloskopijnych   ..................   62

2.2.  Dokumentacja fotograficzna oraz szkic rysunkowy    .................................   64

3. Selekcja materiałów i ich przekazanie do badań laboratoryjnych ....................   64
4. Postanowienie ..........................................................................................................   65
5. Zagadnienie ekspertyz kompleksowych ...............................................................   66
6. Wizualizacja śladów linii papilarnych ..................................................................   66

6.1.  Rodzaje śladów daktyloskopijnych   ..............................................................   66

6.2.  Rodzaje metod wizualizacyjnych (ujawniających)   ....................................   67

6.3.  Rodzaje podłoży   .............................................................................................   68

6.4.  Zabezpieczanie śladów linii papilarnych ujawnionych w laboratorium   ...............................................................................................   69

6.5.  Obróbka komputerowa elektronicznych obrazów śladów linii  papilarnych   .....................................................................................................   72

7. Wykonywanie materiału porównawczego ...........................................................   73

7.1.  Daktyloskopowanie osób żywych   ................................................................   73

7.2.  Daktyloskopowanie zwłok   ............................................................................   74

7.2.1.  Daktyloskopowanie zwłok objętych wczesnymi zmianami pośmiertnymi   ...................................................................................   75

7.2.2.  Daktyloskopowanie zwłok objętych późnymi zmianami pośmiertnymi   ...................................................................................   78

8. Badania porównawcze ............................................................................................   80

8.1.  Analiza śladów i typowanie przydatności do badań identyfikacyjnych    ...........................................................................................   80

8.2.  Porównanie   .....................................................................................................   81

8.3.  Ewaluacja – szacowanie wartości uzyskanej informacji   ...........................   82

8.4.  Weryfikacja    .....................................................................................................   83

8.5.  Automatyczne systemy identyfikacji daktyloskopijnej (AFIS)   ................   83

8.6.  Opiniowanie na podstawie śladów o małej liczbie cech   ...........................   84

8.6.1.  Standard ilościowy   ...........................................................................   85

8.6.2.  Standard jakościowy   ........................................................................   86

8.6.3.  Rozwiązanie mieszane   ....................................................................   88

9. Inne rodzaje ekspertyz dermatoglifów .................................................................   89

9.1.  Ekspertyza podoskopijna   ..............................................................................   90

9.2.  Ekspertyza oparta na śladach „kompleksowych”   ......................................   90

9.3.  Ekspertyza ustalająca mechanizm powstania śladu   ..................................   91

9.4.  Ekspertyza dermatoskopijna   ........................................................................   92

9.4.1.  Ekspertyza konchoskopijna i frontoskopijna   ...............................   94

9.5.  Ekspertyza gantiskopijna   ..............................................................................   95

9.6.  Ekspertyza ustalająca podłoże śladu   ...........................................................   96

9.7.  Ekspertyza ustalająca wiek śladów daktyloskopijnych   .............................   97

9.8.  Ekspertyza cheiloskopijna   ............................................................................   98

10. Ograniczenia metodyki badań daktyloskopijnych .............................................   99

10.1. Próg informacji zawartych w śladzie   ...........................................................   99

10.2. Błędy we wnioskowaniu ekspertów   .............................................................   100

11. Podsumowanie .........................................................................................................   101

11.1. Wartość opinii daktyloskopijnych   ...............................................................   101

11.2. Przyszłość daktyloskopii   ...............................................................................   102

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   102

Ekspertyza antropologiczna – badanie kości   .........................................................   105

1. Antropologia sądowa i ekspertyza kostna ............................................................   105

1.1.  Wprowadzenie   ................................................................................................   105

1.2.  Zabezpieczenie dowodów i dokumentacja   .................................................   106

1.3.  Kolejność badań antropologicznych   ...........................................................   107

1.3.1.  Eliminacja artefaktów   .....................................................................   107

1.3.2.  Eliminacja kości zwierzęcych   .........................................................   108

1.3.3.  Identyfikacja kości ludzkich    ...........................................................   109

1.3.4.  Badania śladów i uszkodzeń   ...........................................................   109

1.3.5.  Określanie wieku kości (Post Mortem Interval, PMI)   .................   111

1.3.6.  Śledzenie tempa procesów tafonomicznych  .................................   115

1.2.7.  Ustalanie charakterystyk antropologicznych   ...............................   116

2. Rekonstrukcja wyglądu twarzy na podstawie czaszki ........................................   123

2.1.  Wprowadzenie   ................................................................................................   123

2.2.  Maceracja chemiczna, biologiczna i mechaniczna   ....................................   123

2.3.  Rekonstrukcja żuchwy i niezachowanych kości   ........................................   124

2.4.  Techniki rekonstrukcji   ..................................................................................   125

2.4.1.  Ustalanie grubości pokrywy tkanek miękkich   ............................   125

2.4.2.  Rekonstrukcja   ..................................................................................   125

2.4.3.  Superprojekcja  ..................................................................................   127

2.4.4.  Retusz pośmiertny   ...........................................................................   128

3. Podsumowanie .........................................................................................................   129

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   129

Ekspertyza antropologiczna – analiza obrazu i nagrań wideo   ...........................   131

1. Wstęp ........................................................................................................................   131
2. Różnice pomiędzy wizerunkiem trójwymiarowym a płaskim ..........................   131
3. Jakość materiału ......................................................................................................   133
4. Metody badawcze ....................................................................................................   134
5. Zagadnienie podobieństwa ....................................................................................   137
6. Fotografia jako źródło danych ...............................................................................   139
7. Porównanie wizerunków fotograficznych ............................................................   141
8. Film jako źródło danych .........................................................................................   142

8.1.  Jakość nagrania filmowego    ...........................................................................   142

8.2.  Umiejscowienie kamer   ..................................................................................   145

8.3.  Dystorsja   .........................................................................................................   146

8.4.  Cechy dynamiczne poruszania się   ...............................................................   146

8.5.  Analiza odzieży   ..............................................................................................   147

9. Porównanie film – zdjęcie ......................................................................................   147
10. Inne przykłady badań antropologicznych wizerunków ludzi ...........................   148

10.1. Portrety obrazowe   ..........................................................................................   148

10.2. Progresja wiekowa   .........................................................................................   150

10.3. Komputerowa identyfikacja osób    ................................................................   151

11. Sytuacja prawna .......................................................................................................   151

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   152

Ekspertyza genetyczna   ................................................................................................   154

1. Wstęp ........................................................................................................................   154
2. Rodzaje śladów biologicznych, ich zabezpieczanie i identyfikacja ...................   156

2.1.  Rodzaje śladów biologicznych  ......................................................................   156

2.2.  Zabezpieczanie śladów biologicznych   .........................................................   157

2.3.  Identyfikacja rodzaju śladów biologicznych    ...............................................   159

3. Przebieg analizy genetycznej ..................................................................................   161

3.1.  Izolacja DNA   ..................................................................................................   162

3.2.  Pomiar ilości i jakości DNA   .........................................................................   163

3.3.  Amplifikacja metodą multipleks PCR    .........................................................   164

3.4.  Elektroforetyczny rozdział produktów amplifikacji   ..................................   165

3.5.  Analiza wyników   ............................................................................................   167

4. Analiza mitochondrialnego DNA .........................................................................   169
5. Markery allosomalne stosowane w genetyce sądowej ........................................   172

5.1.  Polimorfizm chromosomu Y w genetyce sądowej   .....................................   172

5.2.  Chromosom X   ................................................................................................   175

6. Narzędzia dochodzeniowo-śledcze w genetyce sądowej ....................................   176

6.1.  Baza danych DNA   ..........................................................................................   177

6.2.  Określanie wyglądu fizycznego przez analizę DNA    ..................................   180

6.3.  Predykcja wieku człowieka   ...........................................................................   184

6.4.  Wnioskowanie o pochodzeniu biogeograficznym    .....................................   187

6.5.  Genetyczna genealogia sądowa jako narzędzie 

dochodzeniowo-śledcze   ................................................................................   189

7. Sądowe badania DNA niepochodzącego od człowieka   ......................................   189
8. Wartość dowodu z badania DNA ..........................................................................   191

8.1.  Markery STR   ..................................................................................................   192

8.1.1.  Siła dyskryminacji markerów genetycznych   ................................   193

8.1.2.  Prawo Hardy’ego -Weinberga   ..........................................................   194

8.2.  Prawdopodobieństwo przypadkowej zgodności   .......................................   196

8.3.  Prawdopodobieństwo przypadkowej zgodności w mieszaninach profili DNA   .................................................................................................................   199

8.4.  Iloraz wiarygodności   .....................................................................................   199

8.5.  Szansa winy a posteriori   ................................................................................   204

8.6.  Ślady typu LT-DNA o niskiej ilości/jakości DNA   .....................................   205

8.7.  Błąd odwrócenia uwarunkowania (sofizmaty prokuratora i adwokata)   ......................................................................................................   206

8.8.  Problem unikatowości profilu DNA    ............................................................   208

9. Statystyczna analiza pokrewieństwa dla potrzeb genetyki sądowej .................   209

9.1.  Metody statystyczne   ......................................................................................   209

9.2.  Markery haploidalne (linii matczynej i ojcowskiej)   ..................................   212

9.3.  Hipotezy badawcze   ........................................................................................   214

9.4.  Poszukiwania rodzinne   .................................................................................   215

9.5.  Oprogramowanie   ...........................................................................................   216

9.6.  Podsumowanie   ...............................................................................................   216

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   216

Ekspertyza toksykologiczna  .......................................................................................   222

1. Wstęp ........................................................................................................................   222
2. Podstawowe zagadnienia w toksykologii .............................................................   224

2.1.  Trucizna, zatrucie, dawka, toksyczność   ......................................................   224

2.2.  Drogi wprowadzania trucizn do organizmu   ..............................................   225

2.3.  Metabolizm i wydalanie trucizn   ..................................................................   226

2.4.  Objawy działania trucizn   ..............................................................................   227

2.5.  Czynniki warunkujące przebieg zatrucia   ...................................................   228

2.6.  Związki endogenne   ........................................................................................   229

3. Analiza toksykologiczna .........................................................................................   230

3.1.  Strategia analizy toksykologicznej   ...............................................................   230

3.2.  Materiał do badań   ..........................................................................................   231

3.3.  Przygotowanie materiału do badań   .............................................................   234

3.4.  Metody chemii analitycznej oznaczania trucizn organicznych   ...............   236

3.4.1.  Metody przesiewowe (skryningowe)   ............................................   236

3.4.2.  Metody potwierdzające   ...................................................................   237

3.4.3.  Standardy (procedury) badań identyfikacyjnych    ........................   238

3.5.  Chemiczne metody analityczne oznaczania trucizn nieorganicznych   ...   239

3.6.  Walidacja metod   ............................................................................................   240

3.7.  Interpretacja wyników analizy toksykologicznej   .......................................   241

3.7.1.  Interpretacja stężenia ksenobiotyku   ..............................................   241

3.7.2.  Zakres interpretacji   .........................................................................   242

3.7.3.  Wpływ procesów tanatochemicznych na interpretację wyników analizy   ...............................................................................................   243

4. Klasyfikacja trucizn .................................................................................................   245

4.1.  Trucizny lotne  .................................................................................................   245

4.2.  Trucizny organiczne   ......................................................................................   248

4.2.1.  Leki   ....................................................................................................   248

4.2.2.  Środki odurzające i substancje psychotropowe   ...........................   251

4.2.3.  Nowe substancje psychoaktywne   ..................................................   257

4.2.4.  Środki działające podobnie do alkoholu   ......................................   262

4.2.5.  Pigułka gwałtu   ..................................................................................   268

4.2.6.  Toksyny i jady   ...................................................................................   269

4.3.  Trucizny nieorganiczne   .................................................................................   269

4.3.1.  Spektrum trucizn nieorganicznych   ...............................................   269

4.3.2.  Poziomy referencyjne   ......................................................................   270

4.3.3.  Substancje żrące   ...............................................................................   271

4.3.4.  Metale ciężkie, półmetale i inne   ....................................................   272

4.3.5.  Niemetale   ..........................................................................................   276

5. Badania materiału ze zwłok ekshumowanych ..................................................... 279
6. Analiza skażonej żywności .....................................................................................   280
7. Trucizny środowiskowe ..........................................................................................   283
8. Podsumowanie .........................................................................................................   284

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   285

Ekspertyza alkohologiczna   ........................................................................................   290

1. Prawne aspekty prowadzenia pojazdów po spożyciu alkoholu .........................   290
2. Wpływ alkoholu na sprawność psychomotoryczną kierującego ......................   292
3. Metody ustalania stanu nietrzeźwości ..................................................................   296
4. Badanie zawartości alkoholu za pomocą analizatorów wydechu .....................   298
5. Badania płynów biologicznych i narządów ciała na zawartość alkoholu

oraz ich użyteczności do oceny stanu nietrzeźwości   ..........................................   305

6. Przemiany alkoholu w organizmie i ich wpływ na stężenie tego związku we krwi   .....................................................................................................................   307

7. Obliczenia prospektywne i weryfikujące ..............................................................   310
8. Obliczenia retrospektywne ....................................................................................   315

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   318

Ekspertyza fizykochemiczna   ......................................................................................   321

1. Specyfika badań fizykochemicznych dla celów sądowych .................................   321
2. Przedmiot badań .....................................................................................................   323
3. Cechy mikrośladów .................................................................................................   324
4. Ujawnianie i zabezpieczanie mikrośladów ..........................................................   325
5. Metody badania mikrośladów ...............................................................................   326
6. Badania fizykochemiczne typowych mikrośladów .............................................   328

6.1.  Lakiery   .............................................................................................................   328

6.2.  Włókna   ............................................................................................................   332

6.3.  Szkło   ................................................................................................................   338

6.4.  Plamy tłuste   ....................................................................................................   343

6.5.  Ślady polimerowe   ...........................................................................................   344

6.5.1.  Tworzywa sztuczne   ..........................................................................   345

6.5.2.  Taśmy samoprzylepne   .....................................................................   346

6.5.3.  Kleje   ...................................................................................................   348

6.5.4.  Guma   .................................................................................................   348

6.5.5.  Tonery   ...............................................................................................   350

6.6.  Gleba   ................................................................................................................   353

6.7.  Środki łatwopalne   ..........................................................................................   356

7. Uwagi końcowe ........................................................................................................   358

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   359

Interperacja wyników ekspertyzy fizykochemicznej   ............................................   363

1. Wstęp ........................................................................................................................   363
2. Problem porównawczy ...........................................................................................   365
3. Problem klasyfikacji ................................................................................................   368
4. Ocena poprawności działania modeli statystycznych ........................................   370
5. Ocena wartości dowodowej danych fizykochemicznych – tzw. poziom aktywności   ................................................................................................................   371

6. Podsumowanie .........................................................................................................   373

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   373

Ekspertyza mechanoskopijna   ....................................................................................   377

1. Wprowadzenie .........................................................................................................   377
2. Historia mechanoskopii .........................................................................................   377
3. Zakres badań mechanoskopijnych ........................................................................   379
4. Ujawnianie i zabezpieczanie śladów mechanoskopijnych .................................   380
5. Aparatura używana w badaniach mechanoskopijnych ......................................   381
6. Badania porównawcze ............................................................................................   383
7. Badania identyfikacyjne .........................................................................................   385
8. Badania mechanoskopijne w sprawach dotyczących zabójstw i pobić z użyciem niebezpiecznego narzędzia   ..................................................................   386

9. Badania mechanoskopijne w sprawach dotyczących kradzieży z włamaniem   ............................................................................................................   388

10. Badania mechanoskopijne w sprawach dotyczących wypadków drogowych   ................................................................................................................   389

10.1. Wprowadzenie   ................................................................................................   389

10.2. Badania śladów potrąceń na butach i odzieży pieszych   ...........................   390

10.3. Uszkodzenia żarówek   ....................................................................................   393

10.4. Uszkodzenia opon   .........................................................................................   393

10.5. Uszkodzenia pasów bezpieczeństwa   ...........................................................   395

11. Dopasowanie przedmiotów rozdzielonych ..........................................................   395
12. Badanie rozbitych szyb ...........................................................................................   396

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   397

Ekspertyza traseologiczna  ..........................................................................................   399

1. Wprowadzenie .........................................................................................................   399
2. Historia traseologii ..................................................................................................   399
3. Rodzaje badań traseologicznych ...........................................................................   400

3.1.  Badania porównawcze   ...................................................................................   400

3.2.  Badania oceniająco-typujące   ........................................................................   403

4. Rodzaje śladów traseologicznych ..........................................................................   404
5. Ślady na ciele człowieka ..........................................................................................   406
6. Ujawnianie i zabezpieczanie śladów .....................................................................   408
7. Zastosowanie badań traseologicznych .................................................................   409
8. Ichnogram ................................................................................................................   410
9. Badania śladów opon ..............................................................................................   411
10. Badania śladów zwierząt ........................................................................................   412
11. Badania śladów stóp ................................................................................................   412
12. Współczesna traseologia ........................................................................................   413

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   415

Ekspertyza broni strzeleckiej  .....................................................................................   417

1. Broń i jej rozwój .......................................................................................................   417
2. Pojęcia poszczególnych rodzajów broni ...............................................................   421

2.1.  Broń strzelecka   ...............................................................................................   421

2.2.  Broń neurobalistyczna  ...................................................................................   422

2.3.  Broń palna   .......................................................................................................   422

2.4.  Pojęcie broni gazowej   ....................................................................................   424

2.5.  Pojęcie broni pneumatycznej   .......................................................................   428

3. Sprawność użytkowa oraz istotne części broni strzeleckiej ...............................   429
4. Amunicja ..................................................................................................................   431

4.1.  Klasyfikacja amunicji   ....................................................................................   431

4.2.  Ładunki śrutowe   ............................................................................................   433

4.3.  Pociski do broni pneumatycznej   ..................................................................   434

4.4.  Pociski do broni neurobalistycznej  ..............................................................   434

5. Kryminalistyczna systematyka broni strzeleckiej ...............................................   435
6. Ślady powodowane przez broń palną i ich kryminalistyczne znaczenie .........   444

6.1.  Ślady na ostrzelanej powierzchni   .................................................................   444

6.2.  Ślady na elementach naboju   .........................................................................   448

6.3.  Ślady na broni palnej   .....................................................................................   451

6.4.  Ślady strzału na osobie trzymającej broń (GSR, z ang. gunshot residue)   ............................................................................................................   452

7. Specyfika czynności procesowo-kryminalistycznych dotyczących zdarzeń związanych z bronią palną   .....................................................................................   452

8. Balistyka zewnętrzna ..............................................................................................   456

8.1.  Ustalanie miejsca znalezienia łuski   .............................................................   457

8.2.  Ustalanie miejsca znalezienia pocisku lub śladu po pocisku   ...................   459

8.3.  Ustalanie, czy miało miejsce postrzelenie bezpośrednie,  czy z rykoszetu   ...............................................................................................   461

8.4.  Ustalanie pozycji strzelającego i postrzelonego w chwili strzału   .............   463

8.5.  Ustalanie liczby oddanych strzałów  .............................................................   464

9. Ekspertyza kryminalistyczno-bronioznawcza i przykładowe pytania do biegłego   ...............................................................................................................   466

9.1.  Przedmiot ekspertyzy   ....................................................................................   466

9.2.  Pytania do biegłego  ........................................................................................   469

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   473

Balistyka chemiczna   ....................................................................................................   475

1. Wprowadzenie .........................................................................................................   475

1.1.  Cel badań śladów powystrzałowych   ............................................................   476

1.2.  Mechanizm powstawania i ogólna charakterystyka śladów powystrzałowych   ...........................................................................................   476

2. Badania przestrzelin ................................................................................................   479

2.1.  Identyfikacja przestrzeliny    ............................................................................   479

2.2.  Ocena odległości strzału   ...............................................................................   480

2.2.1.  Badania optyczne przestrzeliny   .....................................................   480

2.2.2.  Identyfikacja drobin prochu strzelniczego metodą spektrometrii w podczerwieni   ................................................................................   482

2.2.3.  Testy chemiczne   ...............................................................................   482

2.2.4.  Ocena odległości strzału z pobliża na podstawie badań cząstek charakterystycznych   ........................................................................   484

3. Powiązanie osoby z faktem użycia broni palnej ..................................................   485

3.1.  Identyfikacja charakterystycznych cząstek powystrzałowych – uwagi ogólne   ..............................................................................................................   485

3.2.  Zabezpieczanie materiału do badań   ............................................................   486

3.3.  Specyficzna metoda badawcza    .....................................................................   487

3.4.  Interpretacja wyników analizy   .....................................................................   489

3.4.1.  Formalny schemat klasyfikacji cząstek powystrzałowych    ..........   490

3.4.2.  Indywidualna ocena wartości identyfikacyjnej cząstek    ..............   492

3.5.  Wtórne przeniesienie i ryzyko kontaminacji cząstkami powystrzałowymi   ...........................................................................................   493

4. Czynnik czasu w badaniach pozostałości powystrzałowych .............................   495

4.1.  Trwałość śladu w postaci charakterystycznych cząstek metalicznych   ....   495

4.2.  Czas, jaki upłynął od ostatniego wystrzału z broni palnej   .......................   497

4.3.  Utrzymywanie się cząstek powystrzałowych zawieszonych w powietrzu   ....................................................................................................   498

5. Typowanie rodzaju amunicji .................................................................................   498

5.1.  Badania pozostałości we wnętrzu łusek   ......................................................   498

5.2.  Badania pozostałości w otoczeniu broni palnej   .........................................   500

6. Powiązanie pocisków z przestrzelinami ...............................................................   502
7. Weryfikacja wersji zdarzenia .................................................................................   503
8. Wyzwania i nowe trendy w badaniach pozostałości powystrzałowych ...........   504

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   505

Elementy ekspertyzy biomechanicznej   ....................................................................   511

1. Wstęp  ........................................................................................................................   511
2. Potencjał destrukcji .................................................................................................   512
3. Podstawowe właściwości biomechaniczne ciała .................................................   514
4. Cechy charakterystyczne niektórych mechanizmów doznania obrażeń .........   518
5. Parametry mechaniczne ciała ludzkiego ..............................................................   520
6. Tolerancja ciała ludzkiego na obciążenie .............................................................   522

6.1.  Skrócona skala obrażeń AIS   .........................................................................   522

6.2.  Kryteria tolerancji głowy   ..............................................................................   524

6.3.  Kryteria tolerancji szyi   ..................................................................................   531

6.4.  Kryteria tolerancji klatki piersiowej   ............................................................   534

6.5.  Wskaźniki intensywności zderzenia ASI, THIV i PHD   ...........................   537

6.6.  Przykład analizy kryterialnej   ........................................................................   538

6.7.  Manekiny antropomorficzne    ........................................................................   539

7. Symulacja ruchu ciała ludzkiego ...........................................................................   540
8. Upadek z wysokości ................................................................................................   545

8.1.  Symulacja   ........................................................................................................   545

8.2.  Możliwość zmiany parametrów ruchu ciała podczas spadania   ...............   546

9. Podsumowanie .........................................................................................................   546

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   547

Ekspertyza śladów krwawych   ....................................................................................   549

1. Wstęp ........................................................................................................................   549
2. Źródła krwi tworzącej ślady krwawe ....................................................................   550
3. Mechanizm powstawania plam krwawych – podstawowe informacje ............   551
4. Rodzaje śladów krwawych .....................................................................................   555

4.1.  Ślady pasywne   ................................................................................................   556

4.2.  Rozpryśnięcia   .................................................................................................   557

4.3.  Plamy zmienione  ............................................................................................   560

4.4.  Usuwanie plam krwawych   ............................................................................   562

5. Ślady krwawe w praktyce opiniodawczej .............................................................   563

5.1.  Ujawnianie plam krwawych na odzieży, obuwiu i przedmiotach   ...........   563

5.2.  Weryfikacja wersji zdarzenia    ........................................................................   565

5.3.  Datowanie śladów krwawych   .......................................................................   567

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   570

Ekspertyza wypadku drogowego   ..............................................................................   571

1. Wstęp ........................................................................................................................   571
2. Przedmiot i zakres ekspertyzy ...............................................................................   572
3. Wypadek drogowy, rekonstrukcja, ekspertyza ....................................................   575
4. Zabezpieczenie materiału do badań na miejscu zdarzenia ...............................   577
5. Powypadkowe oględziny pojazdu .........................................................................   580
6. Ekspertyza wypadku drogowego ...........................................................................   582

6.1.  Ocena materiału rzeczowego   .......................................................................   582

6.2.  Analiza potrącenia pieszego   .........................................................................   587

6.3.  Czas reakcji kierowcy   ....................................................................................   592

6.4.  Analiza czasowo-przestrzenna   .....................................................................   595

6.4.1.  Analiza czasowo-przestrzenna w wersji analitycznej   .................   595

6.4.2.  Analiza czasowo-przestrzenna w formie graficznej   ....................   601

6.5.  Zderzenia pojazdów   ......................................................................................   603

6.5.1.  Obliczenia rekonstrukcyjne zderzenia  ..........................................   606

6.5.2.  Obliczenia symulacyjne zderzenia   ................................................   610

6.6.  Ustalenie osoby kierowcy  ..............................................................................   612

6.7.  Wypadki z udziałem pojazdów jednośladowych   .......................................   616

6.8.  Wypadki drogowe w nocy   ............................................................................   618

6.9.  Inne rodzaje ekspertyz związane z wypadkami drogowymi   ....................   625

7. Ocena postępowania uczestników wypadków drogowych ................................   632

7.1.  Założenia dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym   ...................................   632

7.1.1.  Zasada ostrożności   ..........................................................................   633

7.1.2.  Szczególna ostrożność   .....................................................................   633

7.1.3.  Zasada ograniczonego zaufania   .....................................................   634

7.1.4.  Zasada prędkości bezpiecznej   ........................................................   634

7.1.5.  Inne zasady   .......................................................................................   635

8. Uwagi końcowe ........................................................................................................   636

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   638

Badania identyfikacyjne pisma ręcznego i biometrycznych podpisów elektronicznych   ............................................................................................................   640

1. Wstęp ........................................................................................................................   640
2. Indywidualność pisma ręcznego ...........................................................................   642
3. Fałszerstwo i autofałszerstwo .................................................................................   643

3.1.  Swobodna kreacja   ..........................................................................................   643

3.2.  Fałszerstwo przez przeniesienie   ...................................................................   644

3.3.  Fałszerstwo przez kopiowanie   ......................................................................   644

3.4.  Naśladownictwo   .............................................................................................   645

3.5.  Maskowanie pisma   ........................................................................................   646

4. Klasyfikacja cech pisma ręcznego .........................................................................   647
5. Materiał dowodowy ................................................................................................   649

5.1.  Przydatność kserokopii i kopii kalkowych w badaniach pismoznawczych   ............................................................................................   650

6. Materiał porównawczy ...........................................................................................   652
7. Badania graficzno-porównawcze i formułowanie wniosków końcowych .......   654
8. Badania biometrycznych podpisów elektronicznych .........................................   655

8.1.  Idea podpisu elektronicznego   ......................................................................   655

8.2.  Rodzaje podpisów elektronicznych   .............................................................   657

8.3.  Biometryczny podpis elektroniczny   ............................................................   658

8.4.  Badania identyfikacyjne podpisów elektronicznych    .................................   660

8.5.  Podsumowanie   ...............................................................................................   666

Piśmiennictwo   ...............................................................................................................   666

Ekspertyza dokumentów   ............................................................................................   669

1. Wstęp ........................................................................................................................   669
2. Metody stosowane w badaniach dokumentów ....................................................   669

2.1.  Metody optyczne   ............................................................................................   670

2.1.1.  Mikroskopia stereoskopowa   ...........................................................   670

2.1.2.  Absorpcja w podczerwieni   .............................................................   671

2.1.3.  Luminescencja   .................................................................................   671

2.1.3.1.  Luminescencja w podczerwieni   .....................................   672

2.1.3.2.  Luminescencja w świetle widzialnym   ............................   672

2.2.  Metody analityczne   ........................................................................................   673

2.2.1.  Chromatografia cienkowarstwowa – TLC   ....................................   673

2.2.2.  Wysokosprawna chromatografia cieczowa – HPLC    ...................   674

2.2.3.  Chromatografia gazowa sprzężona ze spektrometrią mas – GC/MS   ..............................................................................................   674

2.2.4.  Elektroforeza kapilarna – CE   .........................................................   675

2.2.5.  Spektrometria Ramana – RS   ..........................................................   675

2.2.6.  Spektrometria Fouriera w podczerwieni – FTIR   ........................   676

2.2.7.  Spektrometria absorpcyjna w zakresie widzialnym i bliskiej podczerwieni   ....................................................................................   676

2.2.8.  Spektrometria mas z jonizacją w plazmie sprzężonej indukcyjnie z analizatorem czasu przelotu i przystawką do ablacji laserowej – LA-ICP-TOF-MS   .......................................   677

2.3.  Mikroskopia skaningowa – SEM   .................................................................   678

3. Przebieg badań .........................................................................................................   678

3.1.  Oględziny dokumentu   ...................................................................................   678

3.2.  Badania materiałów kryjących   .....................................................................   679

3.2.1.  Różnicowanie materiałów kryjących   .....................