Ochrona Zdrowia

Książki z zakresu ochrony zdrowia

Zgodnie z art. 68 Konstytucji, każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Wszyscy obywatele mają zapewniony przez państwo równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Szczególną opieką objęte są:

• dzieci,
• kobiety ciężarne,
• osoby niepełnosprawne,
• osoby w podeszłym wieku.

Na władzy publicznej spoczywa również konstytucyjny obowiązek:

• zwalczania chorób epidemicznych,
• zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska,
• wspierania rozwoju kultury fizycznej (zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży).

Już z powyższego jasno wynika, że tematyka ochrony zdrowia jest bardzo istotną sferą funkcjonowania Państwa. Pandemia Covid-19, problemy ze szczepionkami i zachęceniem obywateli do szczepień przeciwko Covid-19 są najlepszym tego dowodem.

Mówiąc o ochronie zdrowia należy wspomnieć chociażby o takich zagadnieniach jak:

• prawa pacjenta;
• tajemnica medyczna;
• zawody medyczne;
• formy wykonywania działalności leczniczej;
• administracja w zakresie ochrony zdrowia;
• organizacja i finansowanie opieki zdrowotnej;
• dokumentacja medyczna;
• produkty lecznicze;
• wyroby medyczne;
• rodzaje czynności medycznych;
• transplantacje;
• eksperymenty medyczne;
• telemedycyna;
• genetyka;
• odpowiedzialność (w tym odszkodowawcza) w ochronie zdrowia;
• działalność aptek.

Powyższa lista stanowi jedynie niewielki wycinek obszarów związanych z ochroną zdrowia. Na żaden z nich nie sposób się rzetelnie wypowiadać bez posiadania fachowej wiedzy w tym zakresie. Przedmiotową wiedzę znaleźć zaś można w autorskich publikacjach w postaci tradycyjnych książek, czy ebooków poświęconych szeroko pojętej ochronie zdrowia. I nie mówimy tu jedynie o książkach, czy ebookach z zakresu medycyny, po które sięgają przyszli i obecni lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni i inne osoby zaangażowane w ratowanie życia i zdrowia ludzkiego. Mowa tu także o tych książkach, czy ebookach, które analizują kwestie medyczne od strony prawnej (tzw. prawo medyczne), czy od strony zarządzania działalnością w zakresie ochrony zdrowia, skończywszy na publikacjach poświęconych chociażby marketingowi (reklamie) w ochronie zdrowia.

Pacjent, jako centrum zainteresowania systemu ochrony zdrowia

Pacjentem jest osoba, która korzysta z systemu ochrony zdrowia. Zazwyczaj jest to osoba chora, czy szerzej cierpiąca na jakieś dolegliwości związane ze zdrowiem. Z inicjatywą objęcia pacjenta opieką lekarską może wystąpić sam zainteresowany, ale pamiętajmy również o takich sytuacjach, gdzie chociażby w sytuacjach nagłych (np. wypadek drogowy), osoba dotychczas zupełnie zdrowa, trafia pod opiekę lekarską, niezależnie od tego czy tego chciała/planowała, czy nie.

Pacjentem może też być osoba, która w celach jedynie profilaktycznych korzysta z usług opieki zdrowotnej, np. w ramach badań okresowych.

Innymi słowy, pacjent jest odbiorcą, czy beneficjentem świadczeń z opieki zdrowotnej, zarówno tej publicznej jak i prywatnej.

Z perspektywy polskich regulacji prawnych pacjent jest osobą zwracającą się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającą ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny.

W przepisach znaleźć można jeszcze pojęcia:

• pacjent urazowy - osobę w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego spowodowanego działaniem czynnika zewnętrznego, którego następstwem są ciężkie, mnogie lub wielonarządowe obrażenia ciała;
• pacjent urazowy dziecięcy - osobę do ukończenia 18. roku życia w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego spowodowanego działaniem czynnika zewnętrznego, którego następstwem są ciężkie, mnogie lub wielonarządowe obrażenia ciała.

Na straży praw pacjentów stoi Rzecznik Praw Pacjenta. Praw, pacjenci formalnie posiadają całkiem sporo, można wydzielić m.in. następujące grupy praw:

• prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych;
• prawo pacjenta do informacji;
• prawo pacjenta do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych;
• prawo pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych;
• prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych;
• prawo pacjenta do poszanowania intymności i godności;
• prawo pacjenta do dokumentacji medycznej;
• prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza;
• prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego;
• prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej;
• prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie.

Zawody medyczne

Temat służby zdrowia, jej reformowania, niedofinansowania i innych problemów jest przedmiotem niezliczonych publikacji. Niewątpliwie, z racji tego, że problemy zdrowotne, prędzej czy później, dotykają każdego z nas, stanowi on przedmiot rozmów zdecydowanej większości dorosłych obywateli.

Służba zdrowia, to przede wszystkim ludzie w niej zatrudnieni, czyli osoby wykonujące zawody medyczne, plus personel, bez którego nie mogłyby funkcjonować szpitale, przychodnie i inne ośrodki związane z ochroną zdrowia, czyli chociażby personel administracyjny.

Do wspomnianych zawodów medycznych należą:

• lekarze;
• lekarze dentyści;
• pielęgniarki;
• położne;
• diagności laboratoryjni;
• farmaceuci;
• ratownicy medyczni;
• fizjoterapeuci.

Każda z tych profesji ma powierzone zadania, które ma realizować w ramach systemu opieki zdrowotnej.

Wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności:

• badaniu stanu zdrowia;
• rozpoznawaniu chorób;
• zapobieganiu chorobom;
• leczeniu chorób;
• rehabilitacji chorych;
• udzielaniu porad lekarskich;
• wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich.

Praca lekarza dentysty polega na udzielaniu ww. świadczeń, w zakresie chorób zębów, jamy ustnej, części twarzowej czaszki oraz okolic przyległych.

Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, polegających m.in. na:

• rozpoznawaniu warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta;
• rozpoznawaniu problemów pielęgnacyjnych pacjenta;
• planowaniu i sprawowaniu opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem;
• samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych;
• realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;
• orzekaniu o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych;
• edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia.

Praca położnej polega z kolei m.in. na:

• rozpoznawaniu ciąży, sprawowaniu opieki nad kobietą w przebiegu ciąży fizjologicznej, a także prowadzeniu w określonym zakresie badań niezbędnych w monitorowaniu ciąży fizjologicznej;
• kierowaniu na badania konieczne do jak najwcześniejszego rozpoznania ciąży wysokiego ryzyka;
• prowadzeniu porodu fizjologicznego oraz monitorowaniu płodu z wykorzystaniem aparatury medycznej;
• przyjmowaniu porodów naturalnych;
• sprawowaniu opieki nad matką i noworodkiem oraz monitorowaniu przebiegu okresu poporodowego;
• badaniu noworodków i opiece nad nimi;
• profilaktyce chorób kobiecych i patologii położniczych;
• sprawowaniu opieki położniczo-ginekologicznej nad kobietą.

Wykonywanie zawodu diagnosty laboratoryjnego polega na wykonywaniu czynności medycyny laboratoryjnej w laboratorium. Czynności medycyny laboratoryjnej obejmują m.in. badania laboratoryjne materiału biologicznego, w szczególności analityczne, mikrobiologiczne, immunologiczne, genetyczne, cytomorfologiczne i toksykologiczne.

Działalność farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia pacjenta oraz ochronę zdrowia publicznego i polega m.in. na:

• prowadzeniu konsultacji farmaceutycznych;
• wystawianiu recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego;
• wydawaniu z apteki lub punktu aptecznego produktów leczniczych;
• sporządzaniu produktów leczniczych;
• udzielaniu porady farmaceutycznej w celu zapewnienia prawidłowego stosowania produktu leczniczego, wyrobu medycznego lub środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego.

Wykonywanie zawodu ratownika medycznego polega w szczególności na:

• udzielaniu medycznych czynności ratunkowych udzielanych samodzielnie lub na zlecenie lekarza;
• zabezpieczeniu osób znajdujących się w miejscu zdarzenia oraz podejmowaniu działań zapobiegających zwiększeniu liczby osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;
• transportowaniu osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;
• udzielaniu wsparcia psychicznego w sytuacji powodującej stan nagłego zagrożenia zdrowotnego;
• edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia.

Wykonywanie zawodu fizjoterapeuty polega zaś m.in. na:

• kwalifikowaniu, planowaniu i prowadzeniu fizykoterapii;
• kwalifikowaniu, planowaniu i prowadzeniu kinezyterapii;
• kwalifikowaniu, planowaniu i prowadzeniu masażu;
• zlecaniu wyrobów medycznych;
• dobieraniu do potrzeb pacjenta wyrobów medycznych;
• nauczaniu pacjentów posługiwania się wyrobami medycznymi.

Działalność każdej z wymienionych kategorii zawodów medycznych jest uregulowana w dedykowanych aktach prawnych. Regulacje częściej lub rzadziej podlegają zmianom. Interpretacja przepisów prawnych wcale nie należy do najłatwiejszych. W efekcie osoby wykonujące zawody medyczne, choć są żywotnie zainteresowane tym, jak wygląda ich status prawny, co mogą, a czego nie mogą, potrzebują pomocy we właściwym zrozumieniu regulacji prawnych. Wiedzy można oczywiście poszukiwać u profesjonalnych prawników, można też ją pozyskiwać we własnym zakresie. Bez względu jednak na to, kto będzie ich poszukiwał, będzie sięgał po różnego rodzaju publikacje z zakresu ochrony zdrowia. Mogą to być zarówno artykuły, ale również napisane przez profesjonalistów książki i ebooki. To w nich właśnie znajdzie się pogłębioną wiedzę na temat tego, jak z perspektywy prawa (i nie tylko), powinna wyglądać działalność w ramach zawodów medycznych.

Świadczenia opieki zdrowotnej

Celem przysługującego nam prawa do świadczeń opieki zdrowotnej jest:

• zachowanie zdrowia,
• zapobieganie chorobom i urazom,
• wczesne wykrywanie chorób,
• leczenie,
• pielęgnacja,
• zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie.

W kontekście świadczeń opieki zdrowotnej często się wspomina o tzw. koszyku świadczeń gwarantowanych, do których m.in. należą świadczenia z zakresu:

• podstawowej opieki zdrowotnej;
• ambulatoryjnej opieki specjalistycznej;
• leczenia szpitalnego;
• opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień;
• rehabilitacji leczniczej;
• świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej;
• leczenia stomatologicznego;
• lecznictwa uzdrowiskowego;
• zaopatrzenia w wyroby medyczne, na zlecenie osoby uprawnionej, oraz ich naprawy, o których mowa w ustawie o refundacji;
• ratownictwa medycznego;
• opieki paliatywnej i hospicyjnej;
• świadczeń wysokospecjalistycznych;
• programów zdrowotnych;
• leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dostępnych w aptece na receptę;
• programów lekowych;
• leków stosowanych w chemioterapii.

W przestrzeni medialnej często pojawia się temat funkcjonującej w Polsce sieci szpitali. Obecnie wygląda ona w ten sposób, że w ramach systemu zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej wyróżnia się następujące poziomy:

• szpitale I stopnia:
• chirurgia ogólna,
• choroby wewnętrzne,
• położnictwo i ginekologia (jeden z poziomów referencyjnych),
• neonatologia (jeden z poziomów referencyjnych),
• pediatria;
• szpitale II stopnia:
• chirurgia dziecięca,
• chirurgia plastyczna (w określonych przypadkach)
• kardiologia,
• neurologia,
• okulistyka,
• ortopedia i traumatologia narządu ruchu,
• otorynolaryngologia,
• reumatologia (w określonych przypadkach),
• urologia;
• szpitale III stopnia:
• chirurgia klatki piersiowej,
• chirurgia klatki piersiowej dla dzieci,
• chirurgia naczyniowa (jeden z poziomów referencyjnych),
• choroby płuc,
• choroby płuc dla dzieci,
• choroby zakaźne,
• choroby zakaźne dla dzieci,
• kardiochirurgia,
• kardiochirurgia dla dzieci,
• kardiologia dla dzieci,
• nefrologia,
• nefrologia dla dzieci,
• neurochirurgia,
• neurochirurgia dla dzieci,
• neurologia dla dzieci,
• okulistyka dla dzieci,
• ortopedia i traumatologia narządu ruchu dla dzieci,
• otorynolaryngologia dla dzieci,
• toksykologia kliniczna,
• toksykologia kliniczna dla dzieci,
• transplantologia kliniczna,
• transplantologia kliniczna dla dzieci,
• urologia dla dzieci;
• szpitale onkologiczne lub pulmonologiczne;
• szpitale pediatryczne;
• szpitale ogólnopolskie.

Źródła prawa medycznego

Obok wspomnianego art. 68 Konstytucji, w samej Konstytucji można znaleźć więcej przepisów, które w mniejszym lub większym stopniu nawiązują do kwestii związanych z ochroną zdrowia. Należy do nich m.in.

• zakaz eksperymentów naukowych na ludziach bez ich zgody (art. 39 Konstytucji);
• prawo do nietykalności i wolności osobistej (art. 41 Konstytucji);
• wolność sumienia (art. 53 Konstytucji).

W ramach regulacji ustawowych na szczególne wyróżnienie zasługują:

• ustawa z 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta;
• ustawa z 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego;
• ustawa z 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty;
• ustawa z 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej;
• ustawa z 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym;
• ustawa z 2011 r. o działalności leczniczej;
• ustawa z 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
• ustawa z 2001 r. – Prawo farmaceutyczne;
• ustawa z 2022 r. o wyrobach medycznych;
• ustawa z 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych;
• ustawa z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
• ustawa z 2015 r. o zdrowiu publicznym;
• ustawa z 2009 r. o izbach lekarskich;
• ustawa z 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych;
• ustawa z 2020 r. o zawodzie farmaceuty;
• ustawa z 2015 r. o zawodzie fizjoterapeuty;
• ustawa z 1991 r. o izbach aptekarskich;
• ustawa z 2022 r. o medycynie laboratoryjnej;
• ustawa z 1950 r. o zawodzie felczera.

Nikogo chyba nie trzeba przekonywać, że do każdej z ww. ustaw napisano wiele publikacji zarówno książkowych (komentarze, monografie), jak i artykułów z zakresu piśmiennictwa prawniczego.

Inne kwestie związane z ochroną zdrowia

Problematyka związana z funkcjonowaniem ochrony zdrowia jest tak obszerna, dotyka tak wiele obszarów wiedzy, że niejedną książkę by można o tym napisać. I tak w sumie się dzieje, bowiem na rynku można znaleźć wiele publikacji zarówno z zakresu prawa, ale również i zarządzania, marketingu (reklamy) i innych dziedzin wiedzy. Ochrona zdrowia, to przecież nie tylko działalność przychodni, szpitali i zatrudnionych w nich lekarzy i pielęgniarek. To również działalność Ministerstwa Zdrowia, NFZ i innych podmiotów zajmujących się tematyką zdrowotną.

Pod większym lub mniejszym nadzorem ministra zdrowia działają m.in.

• Główny Inspektor Sanitarny,
• Główny Inspektor Farmaceutyczny,
• instytuty badawcze,
• uczelnie (uniwersytety) medyczne,
• różnego rodzaju agencje.

Pamiętajmy, że ochrona zdrowia, to również realizacja:

• programów polityki zdrowotnej,
• programów profilaktyki i leczenia chorób,
• Narodowego Programu Zdrowia.

Na temat każdego z wymienionych podmiotów, czy programów, powstała niejedna publikacja, niejedna książka, artykuł, czy ebook.