Wykaz skrótów 13

ROZDZIAŁ 1. Pojęcie i znaczenie zasad ogólnych 17
1.1. Podstawowe sposoby rozumienia zasad prawa 21
1.1.1. Uwagi wstępne 21
1.1.2. Prawodawca a zasady prawa 23
1.1.3. Tradycyjna siatka pojęciowa w polskiej kulturze prawnej 26
1.1.3.1. Zasady systemu prawa – postulaty systemu prawa 26
1.1.3.2. Zasady prawa pojmowane dyrektywalnie – zasady prawa pojmowane opisowo 28
1.1.4. Argumenty na rzecz „podstawowego” charakteru norm uznawanych za zasady prawa 31
1.1.5. Zasady prawa jako normy w różnym stopniu stosowane (dystynkcja zasady prawa – reguły prawne) 33
1.1.5.1. Uwagi wstępne 33
1.1.5.2. Mocna teza o rozgraniczeniu zasad prawa i reguł prawnych 34
1.1.5.3. Słaba teza o rozgraniczeniu zasad prawa i reguł prawnych 37
1.1.6. Rozwiązywanie konfl iktów zasad prawa 38
1.2. Pojęcie i charakter prawny zasad ogólnych postępowania administracyjnego 40
1.3. Funkcje zasad ogólnych postępowania administracyjnego 57
1.4. Znaczenie orzecznictwa sądów administracyjnych dla współczesnego kształtu oraz pojmowania zasad ogólnych postępowania administracyjnego 71
1.4.1. Uwagi wstępne 71
1.4.2. Ustalanie zasad ogólnych i kształtowanie ich treści 74
1.4.2.1. Kształtowanie poglądu o „zasadniczości” zasady ogólnej 74
1.4.2.2. „Historia orzecznicza” zasady ogólnej 80
1.4.3. Argument z zasady ogólnej w orzecznictwie sądów administracyjnych 82
1.4.3.1. Zasady ogólne jako normy fi nalistyczne 82
1.4.3.2. Rola argumentu z zasady ogólnej 87
1.4.4. Rozwiązywanie przez sądy administracyjne konfl iktów zasad ogólnych 92

ROZDZIAŁ 2. Konstytucyjne oraz międzynarodowe uwarunkowania zasad ogólnych postępowania administracyjnego 96
2.1. Zasady ogólne postępowania administracyjnego z perspektywy konstytucyjnej 106
2.1.1. Zasada praworządności w postępowaniu administracyjnym z perspektywy konstytucyjnej 106
2.1.1.1. Uwagi wstępne 106
2.1.1.2. Treść zasady 109
2.1.1.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 112
2.1.1.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 115
2.1.1.5. Podsumowanie 119
2.1.2. Zasada proporcjonalności 120
2.1.2.1. Uwagi wstępne 120
2.1.2.2. Treść zasady 125
2.1.2.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 132
2.1.2.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 133
2.1.2.5. Podsumowanie 136
2.1.3. Zasada równości wobec prawa 138
2.1.3.1. Uwagi wstępne 138
2.1.3.2. Treść zasady 140
2.1.3.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 144
2.1.3.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 146
2.1.3.5. Podsumowanie 149
2.1.4. Zasada prawa do sprawiedliwego, szybkiego i jawnego procesu 150
2.1.4.1. Uwagi wstępne 150
2.1.4.2. Treść zasady 155
2.1.4.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 159
2.1.4.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 161
2.1.4.5. Podsumowanie 163
2.1.5. Zasada ochrony dóbr osobistych 165
2.1.5.1. Uwagi wstępne 165
2.1.5.2. Treść zasady 168
2.1.5.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 170
2.1.5.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 174
2.1.5.5. Podsumowanie 176
2.1.6. Zasada prawa do skargi 177
2.1.6.1. Uwagi wstępne 177
2.1.6.2. Treść zasady 181
2.1.6.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 186
2.1.6.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 190
2.1.6.5. Podsumowanie 192
2.1.7. Zasada dwuinstancyjności postępowania 194
2.1.7.1. Uwagi wstępne 194
2.1.7.2. Treść zasady 196
2.1.7.2.1. Pojęcie i znaczenie zaskarżalności decyzji 196
2.1.7.2.2. Prawo do efektywnego środka prawnego 199
2.1.7.2.3. Zaskarżalność decyzji a dwuinstancyjność postępowania administracyjnego 202
2.1.7.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 206
2.1.7.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 207
2.1.7.5. Podsumowanie 210
2.2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego z perspektywy europejskiej 211
2.2.1. Zasady ogólne postępowania administracyjnego z perspektywy prawa Unii Europejskiej 211
2.2.1.1. Uwagi wprowadzające 211
2.2.1.2. Prawo do dobrej administracji i zasady dobrej administracji 215
2.2.1.3. Zakres stosowania prawa do dobrej administracji 217
2.2.1.4. Prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy 219
2.2.1.5. Prawo do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie 220
2.2.1.6. Prawo do bycia wysłuchanym 221
2.2.1.7. Prawo dostępu do akt sprawy 224
2.2.1.8. Obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji 225
2.2.1.9. Pozostałe gwarancje zawarte w art. 41 KPP 225
2.2.1.10. Zasady ogólne w Kodeksie ReNEUAL i rezolucjach Parlamentu Europejskiego 226
2.2.2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego w systemie prawnym Rady Europy 233
2.2.3. Podsumowanie 246

ROZDZIAŁ 3. Klasyfi kacja zasad ogólnych postępowania administracyjnego 249
3.1. Problematyka rekonstrukcji zasad ogólnych postępowania administracyjnego 266
3.2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego 276
3.2.1. Zasada praworządności w świetle przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego 276
3.2.1.1. Uwagi wstępne 276
3.2.1.2. Treść zasady 277
3.2.1.3. Oddziaływanie na przebieg postępowania administracyjnego 280
3.2.1.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 283
3.2.1.5. Podsumowanie 288
3.2.2. Zasada prawdy obiektywnej 288
3.2.2.1. Uwagi wstępne 288
3.2.2.2. Treść zasady 290
3.2.2.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 298
3.2.2.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 299
3.2.2.5. Podsumowanie 306
3.2.3. Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli 306
3.2.3.1. Uwagi wstępne 306
3.2.3.2. Treść zasady 309
3.2.3.2.1. Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli 309
3.2.3.2.2. Zasada przyjaznej interpretacji przepisów 314
3.2.3.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 316
3.2.3.3.1. Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli 316
3.2.3.3.2. Zasada przyjaznej interpretacji przepisów 318
3.2.3.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 320
3.2.3.4.1. Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli 320
3.2.3.4.2. Zasada przyjaznej interpretacji przepisów 325
3.2.3.5. Podsumowanie 325
3.2.4. Zasada prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej 326
3.2.4.1. Uwagi wstępne 326
3.2.4.2. Treść zasady 330
3.2.4.2.1. Aspekt przedmiotowy 330
3.2.4.2.2. Aspekt podmiotowy 334
3.2.4.2.3. Jednolitość treści rozstrzygnięć organów administracji publicznej 336
3.2.4.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 338
3.2.4.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 339
3.2.4.5. Podsumowanie 342
3.2.5. Zasada współdziałania organów administracji publicznej 343
3.2.5.1. Uwagi wstępne 343
3.2.5.2. Treść zasady 344
3.2.5.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania 348
3.2.5.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 354
3.2.5.5. Podsumowanie 359
3.2.6. Zasada informowania stron 361
3.2.6.1. Uwagi wstępne 361
3.2.6.2. Treść zasady 364
3.2.6.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 373
3.2.6.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 375
3.2.6.5. Podsumowanie 378
3.2.7. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu 379
3.2.7.1. Uwagi wstępne 379
3.2.7.2. Treść zasady 381
3.2.7.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 391
3.2.7.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 392
3.2.7.5. Podsumowanie 399
3.2.8. Zasada przekonywania 401
3.2.8.1. Uwagi wstępne 401
3.2.8.2. Treść zasady 402
3.2.8.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 406
3.2.8.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 407
3.2.8.5. Podsumowanie 413
3.2.9. Zasada szybkości i prostoty postępowania 414
3.2.9.1. Uwagi wstępne 414
3.2.9.2. Treść zasady 416
3.2.9.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania 420
3.2.9.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 427
3.2.9.5. Podsumowanie 433
3.2.10. Zasada polubownego załatwiania spraw 434
3.2.10.1. Uwagi wstępne 434
3.2.10.2. Treść zasady 437
3.2.10.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 444
3.2.10.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 446
3.2.10.5. Podsumowanie 447
3.2.11. Zasada pisemności 449
3.2.11.1. Uwagi wstępne 449
3.2.11.2. Treść zasady 452
3.2.11.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 461
3.2.11.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 465
3.2.11.5. Podsumowanie 466
3.2.12. Zasada trwałości decyzji 469
3.2.12.1. Uwagi wstępne 469
3.2.12.2. Treść zasady 473
3.2.12.2.1. Decyzja ostateczna 473
3.2.12.2.2. Decyzja prawomocna 477
3.2.12.2.3. Uchylenie decyzji ostatecznej i prawomocnej 482
3.2.12.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 483
3.2.12.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 484
3.2.12.5. Podsumowanie 486
3.2.13. Zasada sądowej kontroli decyzji 486
3.2.13.1. Uwagi wstępne 486
3.2.13.2. Treść zasady 492
3.2.13.2.1. Zaskarżalność decyzji do sądu administracyjnego 492
3.2.13.2.2. Niezgodność decyzji z prawem 497
3.2.13.2.3. Zasady i tryb zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego 499
3.2.13.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 500
3.2.13.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 501
3.2.13.5. Podsumowanie 502
3.3. Zasady ogólne postępowania administracyjnego jako konsekwencje prawne przyjętych w Kodeksie postępowania administracyjnego regulacji procesowych 503
3.3.1. Zasada sprawiedliwości proceduralnej 503
3.3.2. Zasada aktywności (inicjatywy) procesowej (zasada ofi cjalności i dyspozycyjności) 525
3.3.2.1. Uwagi wstępne 525
3.3.2.1.1. Istota aktywności (inicjatywy) procesowej 525
3.3.2.1.2. Charakter prawny regulacji aktywności procesowej 526
3.3.2.1.3. Postacie zasady aktywności procesowej 528
3.3.2.1.4. Relacja wewnętrzna postaci aktywności procesowej 529
3.3.2.1.5. Źródła zasady aktywności procesowej w ogólnym postępowaniu administracyjnym 530
3.3.2.2. Treść zasady 533
3.3.2.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 539
3.3.2.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 540
3.3.2.5. Podsumowanie 543
3.3.3. Zasada ciągłości postępowania administracyjnego 543
3.3.3.1. Uwagi wstępne 543
3.3.3.2. Treść zasady 544
3.3.3.2.1. Wymiar pozytywny 544
3.3.3.2.2. Wymiar negatywny 545
3.3.3.2.2.1. Uwagi ogólne 545
3.3.3.2.2.2. Zawieszenie postępowania administracyjnego 547
3.3.3.2.2.3. Odroczenie czynności procesowych 550
3.3.3.2.2.4. Przerwanie postępowania związane z wyłączeniem organu od załatwienia sprawy 552
3.3.3.2.2.5. Bezczynność i przewlekłość organu administracji publicznej 554
3.3.3.2.2.6. Przerwanie czynności zmierzających do zawiązania administracyjnoprawnego stosunku procesowego 555
3.3.3.2.2.7. Umorzenie postępowania administracyjnego (niemerytoryczne zakończenie postępowania) 558
3.3.3.3. Oddziaływanie zasady na przebieg postępowania administracyjnego 560
3.3.3.4. Zastosowanie zasady w orzecznictwie sądowym 560
3.3.3.5. Podsumowanie 561

ROZDZIAŁ 4. Zasady ogólne postępowania administracyjnego w ujęciu pozakodeksowym 562
4.1. Miejsce zasad ogólnych postępowania administracyjnego w wykładni przepisów prawa administracyjnego 568
4.2. Pozakodeksowe zasady ogólne postępowania administracyjnego 577
4.3. Zasady ogólne postępowania administracyjnego a zasady ogólne postępowania sądowoadministracyjnego 581
4.3.1. Uwagi ogólne 581
4.3.2. Wpływ zasad postępowania administracyjnego na postępowanie sądowoadministracyjne 589
4.3.3. Wpływ zasad ogólnych postępowania sądowoadministracyjnego na postępowanie administracyjne 591
4.3.4. Uwagi podsumowujące 593
4.4. Zasady ogólne postępowania administracyjnego a zasady ogólne postępowania cywilnego 594