Wiedza z zakresu szeroko pojętego budownictwa podlega ciągłemu rozwojowi. Wprowadzane są coraz to nowsze techniki związane m.in. z budowaniem obiektów budowlanych. Ludzkość chce budować szybciej, lepiej, taniej, a to stawia przed osobami zaangażowanymi w procesy inwestycyjne związane z budownictwem kolejne wyzwania. Konkurencja na rynku jest bowiem bardzo duża.

Prawodawca wraz ze swoimi regulacjami prawnymi, z jednej strony próbuje dotrzymać kroku zmieniającej się dynamicznie rzeczywistości, z drugiej strony sam wychodzi z inicjatywami, które niejednokrotnie zaskakują i budzą wiele emocji u osób związanych z tym działem gospodarki.

Dlatego też wszelkie książki (w formie papierowej, czy ebooków) są przedmiotem zainteresowania nie tylko prawników, ale również architektów, czy szeroko pojętych budowlańców, bowiem mowa tu nie tylko o komentarzach, czy monografiach prawniczych (choć te wydają się kluczowe, z uwagi na często zmieniające się przepisy prawne), ale również i innych książkach poświęconych m.in.:

BIM (Building Information Model, czyli Model Informacyjny (Cyfrowy) Budynku - metodologia realizowania inwestycji budowlanej, która pozwala budować efektywniej i jednocześnie bardziej ekologicznie),
projektowaniu,
materiałom budowlanym,
instalacjom np. elektrycznym, czy gazowym,
konstrukcjom budowlanym,
katastrofom budowlanym.

W dobie globalizacji, niebagatelną rolę odgrywają również słowniki budowlane języków obcych (przede wszystkim języka angielskiego, niemieckiego, czy francuskiego).

W efekcie, bez względu na to, czy ktoś lubi czy nie lubi dokształcać się i uaktualniać swoją wiedzę, chcąc być "na czasie" z tym, co się dzieje w obowiązującym prawie, jak i postępie technologicznych, musi sięgać po rzetelne źródła wiedzy. Do nich niewątpliwie należą wspomniane publikacje (książki, czy ebooki).

Budownictwo - zarys pojęcia oraz podmioty zaangażowane

Aktem prawnym, który wydaje się, że doczekał się najbogatszej literatury w postaci komentarzy, monografii, czy innych publikacji książkowych (czy ebooków), jest ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, która to z punktu widzenia budownictwa wydaje się kluczowym aktem prawnym, normuje działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych oraz określa zasady działania organów administracji publicznej w tych dziedzinach.

Budownictwo, to jednak nie tylko regulacje prawne. Budownictwo to przede wszystkim obszar wiedzy zarówno tej praktycznej, jak i teoretycznej.

Budownictwo, to również przedmiot działalności, w tym działalności gospodarczej, stanowiącej poważny dział gospodarki (chociażby z uwagi na zamówienia publiczne w zakresie robót budowlanych), której przedmiotem są działania związaną z obiektami budowlanymi, w tym wznoszenie, przebudowa, konserwacja, odbudowa, remontowanie, a nawet rozbiórka obiektów budowlanych.

Tradycyjnie budownictwo się dzieli na:

budownictwo lądowe,
budownictwo wodne.

Dziedzinami nauki związanymi blisko z budownictwem są:

architektura - czyli nauka, której przedmiotem jest projektowanie i konstruowanie otoczenia człowieka, stąd wyróżnia się m.in. architekturę krajobrazu, czy architekturę wnętrz;
urbanistyka - czyli nauka o planowaniu osiedli ludzkich oraz miast.

W szeroko pojęte procesy inwestycyjne związane z budownictwem zaangażowanych jest wiele osób i podmiotów, w tym m.in.

inwestorzy,
architekci,
urbaniści,
konstruktorzy,
producenci materiałów i wyrobów budowlanych,
dostawcy materiałów i wyrobów budowlanych,
producenci wyposażenia,
dostawcy wyposażenia,
wykonawcy budowli,
przedsiębiorstwa transportowe
i wiele innych osób i podmiotów.

Zgodnie z Prawem budowlanym, uczestnikami samego procesu budowlanego, są z kolei:

inwestor,
inspektor nadzoru inwestorskiego,
projektant,
kierownik budowy lub kierownik robót.

Prawo budowlane - kluczowe pojęcia

W procesie budowlanym, jego uczestnicy posługują się różnego rodzaju pojęciami, które mogą być różnie rozumiane, a nie powinny, bo zostały zdefiniowane przez prawodawcę. Do kluczowych i jednocześnie najczęściej spotykanych pojęć prawnych związanych z budownictwem należą:

obiekt budowlany - budynek, budowla bądź obiekt małej architektury, wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, wzniesiony z użyciem wyrobów budowlanych;
budynek - obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach;
budynek mieszkalny jednorodzinny - budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku;
budowla - każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, jak: obiekty liniowe, lotniska, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem tablice reklamowe i urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni jądrowych, elektrowni wiatrowych, morskich turbin wiatrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową;
obiekt małej architektury - niewielkie obiekty, a w szczególności: kultu religijnego (kapliczki, krzyże przydrożne, figury), posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej, obiekty użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku (piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki);
budowa - wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowa, rozbudowa, nadbudowa obiektu budowlanego;
roboty budowlane - budowa, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego;
przebudowa - wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji; w przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych parametrów w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego;
remont - wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym;
urządzenia budowlane - urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, zapewniające możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, jak przyłącza i urządzenia instalacyjne, w tym służące oczyszczaniu lub gromadzeniu ścieków, a także przejazdy, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietniki;
pozwolenie na budowę - decyzja administracyjna zezwalająca na rozpoczęcie i prowadzenie budowy lub wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu budowlanego.

Umowa o roboty budowlane

Zgodnie z definicją z Kodeksu cywilnego, przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia (art. 647 k.c.).

Inwestorem może być dowolny podmiot, zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, zamawiający wykonanie obiektu budowlanego.

Wykonawcą może być zarówno podmiot, który samodzielnie, bezpośrednio zajmuje się wykonaniem robót – generalny wykonawca, jak i podmiot korzystający w tej mierze (jako główny wykonawca) z usług innych wyspecjalizowanych podmiotów – podwykonawców.

Należy również pamiętać, że roboty budowlane stanowią element procesów inwestycyjnych związanych z zamówieniami publicznymi. Sama definicja legalna robót budowlanych, niezależnie od wspomnianej wyżej definicji z Prawa budowlanego, znajduje się również w:

ustawie z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (art. 7 pkt 21 p.z.p.);
ustawie z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (art. 2 pkt 7 ustawy),

co tylko potwierdza znaczenie robót budowlanych, a za czym idzie budownictwa w gospodarce.

Procesów inwestycyjnych blisko związanych z budownictwem dotyczy również nowa ustawa deweloperska, czyli ustawa z dnia 20 maja 2021 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego oraz Deweloperskim Funduszu Gwarancyjnym.

Do każdej z wyżej wskazanych ustaw, osoba poszukująca pogłębionej informacji na ich temat, znajdzie profesjonalnie opracowane publikacje: komentarze, monografie, czy inne książki i ebooki. Oczywiście, na plan pierwszy wysuwa się tu potężna (ponad 600 artykułów) ustawa - Prawo zamówień publicznych. Do przedmiotowego aktu prawnego znaleźć już można co najmniej kilka komentarzy i monografii.

Portal e-Budownictwo

Poruszając tematykę budownictwa, należy wspomnieć o portalu e-Budownictwo, czyli oficjalnej rządowej aplikacji do składania wniosków w procesie budowlanym udostępnionej przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego.

Portal pozwala użytkownikowi wypełniać i przygotować w formie dokumentów elektronicznych różne wnioski, zgłoszenia i zawiadomienia służące załatwianiu spraw administracyjnych związanych z realizacją inwestycji budowlanych.

Portal nie zastępuje ePUAP lub elektronicznej skrzynki podawczej. Portal umożliwia obywatelom i inwestorom wypełnienie i złożenie wniosków związanych z procesem budowlanym w sposób elektroniczny do właściwych urzędów, czyli zgodnie z procedurą administracyjną uregulowaną przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego.

Zgodnie z zapisami Prawa budowlanego, portal e-Budownictwo zapewnia możliwość wygenerowania:

wniosku o pozwolenie na budowę;
zgłoszenia budowy lub wykonywania innych robót budowlanych;
wniosku o pozwolenie na rozbiórkę;
zgłoszenia rozbiórki;
oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane;
wniosku o wydanie odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu zagospodarowania działki lub terenu lub projektu architektoniczno-budowlanego;
wniosku o zmianę pozwolenia na budowę;
wniosku o wydanie pozwolenia na budowę tymczasowego obiektu budowlanego;
wniosku o przeniesienie decyzji o pozwoleniu na budowę;
wniosku o przeniesienie decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych, o której mowa w art. 51 ust. 4 Prawa budowlanego;
wniosku o przeniesienie praw i obowiązków wynikających ze zgłoszenia, wobec którego organ nie wniósł sprzeciwu;
zawiadomienia o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych;
wniosku o wydanie decyzji o wyłączeniu stosowania przepisów art. 45a ust. 1 Prawa budowlanego;
wniosku o wydanie decyzji o niezbędności wejścia do sąsiedniego budynku, lokalu lub na teren sąsiedniej nie ruchomości;
wniosku o wszczęcie uproszczonego postępowania legalizacyjnego;
zawiadomienia o zakończeniu budowy;
wniosku o pozwolenie na użytkowanie;
zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części.

Organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego

Zadania administracji architektoniczno-budowlanej wykonują:

starosta;
wojewoda;
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.

Zadania nadzoru budowlanego wykonują:

powiatowy inspektor nadzoru budowlanego;
wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego jako kierownika wojewódzkiego nadzoru budowlanego, wchodzącego w skład zespolonej administracji wojewódzkiej;
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.

Do podstawowych obowiązków organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego należy nadzór i kontrola nad przestrzeganiem przepisów Prawa budowlanego, a w szczególności:

zgodności zagospodarowania terenu z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz wymaganiami ochrony środowiska,
warunków bezpieczeństwa ludzi i mienia w rozwiązaniach przyjętych w projektach budowlanych, przy wykonywaniu robót budowlanych oraz utrzymywaniu obiektów budowlanych,
zgodności rozwiązań architektoniczno-budowlanych z przepisami techniczno-budowlanymi oraz zasadami wiedzy technicznej,
właściwego wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,
stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych wyrobów zgodnie z art. 10 Prawa budowlanego.