Zmiany w prawie spadkowym, listopad 2023. Co się zmieniło w spadkach i zachowkach?
15 listopada 2023 roku na mocy ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.1615), weszła w życie nowelizacja prawa spadkowego, która wprowadza szereg istotnych modyfikacji w obowiązujących regulacjach. Te zmiany, które są odpowiedzią na rosnące potrzeby społeczne i zmieniające się realia prawne, mają na celu usprawnienie procedur spadkowych, zwiększenie ochrony prawnej dla małoletnich spadkobierców, a także doprecyzowanie oraz uporządkowanie istniejących przepisów.
Procedura odrzucenia spadku w imieniu dzieci przez rodzica
Jedną z najistotniejszych zmian, która weszła w życie 15 listopada 2023 roku, jest uproszczenie procedury odrzucenia spadku przez rodziców w imieniu ich małoletnich dzieci. Dotychczasowa procedura wymagała uzyskania zgody sądu opiekuńczego przed złożeniem oświadczenia o odrzuceniu spadku, co często prowadziło do komplikacji. Zgodnie z nowymi przepisami, wystarczy, że rodzic posiadający władzę rodzicielską złoży oświadczenie o odrzuceniu spadku przed notariuszem lub sądem, bez potrzeby uzyskiwania wcześniejszej zgody sądu opiekuńczego. Warunek ten dotyczy sytuacji, gdy drugi rodzic również mający władzę rodzicielską zgadza się na odrzucenie spadku, a dziecko zostało powołane do spadku na skutek wcześniejszego odrzucenia przez rodzica. Jest to znaczące uproszczenie procesu, mające na celu przyspieszenie i ułatwienie procedur spadkowych.
Zmiana właściwości sądu w sprawach spadkowych
Nowelizacja prawa spadkowego przyniosła istotną reorganizację w procesie wydawania zgód na przyjęcie lub odrzucenie spadku, dotychczas zarezerwowaną dla sądu opiekuńczego. Od 15 listopada 2023 roku zgodnie z Art. 6401 k.p.c.
§ 1. Zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wydaje sąd spadku.
§ 2. Z chwilą wszczęcia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności, o której mowa w § 1, złożony do sądu opiekuńczego, przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi spadku.
To znaczące przesunięcie kompetencji ma na celu skonsolidowanie procesów prawnych związanych ze spadkiem, co pozwala na szybsze i bardziej skuteczne rozpatrywanie spraw.
W przypadku, gdy wniosek o przyjęcie lub odrzucenie spadku wpłynie pierwotnie do sądu opiekuńczego, zostanie on automatycznie przekierowany do właściwego teraz sądu spadkowego. W szczególnych sytuacjach, kiedy procedura o stwierdzenie nabycia spadku nie została jeszcze rozpoczęta, to sąd opiekuńczy nadal będzie miał uprawnienia do wydania zgody. Ta reorganizacja ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia efektywności systemu prawnego, redukując ilość instancji zaangażowanych w proces spadkowy i skracając czas oczekiwania na decyzje.
Ograniczenie kręgu spadkobierców z tzw. trzeciej grupy
Ostatnia nowelizacja prawa spadkowego w Polsce przyniosła znaczącą modyfikację w zakresie dziedziczenia w ramach tzw. trzeciej grupy spadkowej. Dotychczas w tej grupie uprawnieni do dziedziczenia byli również dalsi zstępni dziadków spadkodawcy. Od 15 listopada 2023 roku, zasady te uległy uproszczeniu. Majątek w przypadku kiedy dziadkowie nie dożyją otwarcia spadku przypada ich dzieciom, a w dalszej kolejności wnukom, co oznacza wyłączenie z tej grupy bardziej odległych krewnych.
Rozszerzenie przesłanek niegodności dziedziczenia
Wprowadzona w listopadzie 2023 roku reforma polskiego prawa spadkowego obejmuje również znaczące poszerzenie definicji niegodności dziedziczenia. Dotychczasowe kryteria, pozostawiały pewne luki, które mogły prowadzić do niesprawiedliwych rozstrzygnięć. Nowe przepisy rozszerzają te kryteria, włączając do nich sytuacje, w których potencjalny spadkobierca:
- uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
- uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Od 15 listopada 2023 roku, spadkobierca może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia, jeśli wykazano, że świadomie i uporczywie unikał spełniania swoich obowiązków. To rozszerzenie ma na celu wzmocnienie zasad moralnych i etycznych w procesie dziedziczenia, podkreślając znaczenie odpowiedzialności rodzinnej i społecznej. Kładzie to większy nacisk na zachowania spadkobierców przed śmiercią spadkodawcy, zachęcając do pełnienia obowiązków rodzinnych i opiekuńczych.
w publikacjach w księgarni Profinfo.pl
Zmiany dotyczące terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Wreszcie, nowelizacja uściśla zasady dotyczące terminu na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Ta zmiana ma na celu rozwiązanie problemów interpretacyjnych, które do tej pory były źródłem niejednoznaczności i sporów prawnych. Standardowy termin na złożenie takiego oświadczenia wynosi nadal 6 miesięcy od momentu, kiedy spadkobierca dowiaduje się o tytule swego powołania. Jednak nowa regulacja precyzuje, że dla zachowania tego terminu wystarczające jest złożenie wniosku o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku do sądu przed jego upływem. To oznacza, że decydująca jest data złożenia oświadczenia, a nie data jego przyjęcia przez sąd. Ta zmiana ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia większej pewności prawnej spadkobiercom.
Ponadto, jeśli do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku niezbędna jest zgoda sądu, termin na złożenie oświadczenia zostaje zawieszony na czas trwania postępowania sądowego w tej sprawie. Dzięki temu spadkobiercy, którzy wymagają sądowego zezwolenia na dokonanie tego rodzaju decyzji, nie będą narażeni na utratę swoich praw z powodu przeciągających się procedur sądowych.
