Wiek emerytalny w Polsce i na świecie. Kiedy na emeryturę przechodzą kobiety, a kiedy mężczyźni?

W jakim wieku będziemy przechodzić na emeryturę w przyszłości, 60, 65 czy może 70 lat? Większość ludzi prawdopodobnie wolałaby przejść na wcześniejszą emeryturę w wieku 60 lat, ale w wielu krajach Europy i na całym świecie w ostatnich latach uchwalono ustawy podnoszące wiek emerytalny. W Polsce tendencje są zgoła odmienne i pojawia się coraz więcej pomysłów na obniżenie wieku emerytalnego. Zgodnie z najnowszym pomysłem partii rządzącej, kobiety powinny móc przechodzić na emeryturę w wieku 55 lat, a mężczyźni w wieku 60 lat. Możliwe jest, że oprócz wymaganego wieku będą także inne możliwości do uzyskania wcześniejszej emerytury.

Emerytura w Polsce

W dniu 11 maja 2012 r. przegłosowana została ustawa o emeryturach i rentach, która przewidywała stopniowe wydłużenie wieku emerytalnego do 67 roku życia zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. Wprowadzenie podwyższonego wieku emerytalnego dotyczyło wówczas kobiet urodzonych po 31 grudnia 1952 r. oraz mężczyzn urodzonych po 31 grudnia 1947 r. Ustawa z 2012 roku dotycząca podniesienia wieku emerytalnego i równouprawnienia obu płci co prawda weszła w życie 1 stycznia 2013 r., ale spotkała się z niewielką aprobatą i przetrwała jedynie pięć lat. Od 1 października 2017 r. wiek ten został ponownie obniżony i zróżnicowany ze względu na płeć. Obecnie wynosi on 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn i mieści się w średniej europejskiej wynoszącej od 60 do 67 lat.

Kraje o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego charakteryzują się chęcią wprowadzenia coraz wyższego wieku emerytalnego dla swoich obywateli. Wynika to nie tylko z sytuacji gospodarczej, ale również z tego, że średnia długość życia społeczeństwa rośnie. Natomiast Polska jest jedynym krajem w Europie, który w ostatnich latach obniżył wiek emerytalny. Co więcej, w tym roku do Sejmu wpłynął obywatelski projekt NSZZ “Solidarność” dotyczący kolejnej zmiany ustawy o emeryturach i rentach. Zgodnie z nowym wnioskiem uprawnienie do emerytury byłoby przyznawane niezależnie od wieku po osiągnięciu odpowiedniego stażu pracy. W przypadku kobiet wynosiłby on 35 lat, natomiast w przypadku mężczyzn 40 lat. Jeśli nowy pomysł spotka się z aprobatą, oznaczałoby to, że kobieta, która rozpoczyna pracę w wieku 20 lat, mogłaby przejść na emeryturę już w wieku 55 lat. Byłby to najniższy wiek, w którym można nabyć uprawnienia emerytalne w Unii Europejskiej.

Emerytura w Europie

W ostatnich dziesięcioleciach najbardziej powszechnym środkiem służącym rozwiązaniu problemu stabilności emerytur w UE było podniesienie wieku emerytalnego. W istocie prawie wszystkie kraje europejskie podniosły swój wcześniejszy i ustawowy wiek emerytalny (jedynym wyjątkiem jest Luksemburg). Kraje, takie jak Grecja, Szwecja, Francja i Finlandia w latach 2008-2013 wprowadziły podwyższenie wieku emerytalnego. Austria i Słowenia również przewidują wydłużenie wieku emerytalnego w celu wyrównania go dla obu płci. Według Ageing Report z 2015 r.^[1] tylko Luksemburg i Szwecja nie wprowadziły żadnych zmian w zakresie podwyższenia wieku emerytalnego.

Największe wzrosty ustawowego wieku emerytalnego w latach 2008-2060 przewiduje Dania, Czechy, Grecja, Włochy i Słowacja. Standardowy wiek emerytalny w Unii Europejskiej wynosi obecnie 67 lat (65 lat dla mężczyzn i 63 lata dla kobiet). Przewiduje się, że w 2060 r. najwyższy ustawowy wiek emerytalny będzie wynosił 72,5 lat w Danii (zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet), a najniższy 63 lata dla kobiet w Bułgarii.

W wielu krajach Unii Europejskiej rzeczywisty wiek odejścia z rynku pracy jest zwykle niższy niż ustawowy wiek emerytalny. W Norwegii, Szwecji i Finlandii wiek uprawniający do przejścia na emeryturę jest elastyczny. Oznacza to, że dana osoba może pobierać emeryturę w określonym przedziale wiekowym. Z drugiej strony, wiele Państw Członkowskich wprowadziło również różne środki zachęcające do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Zostały one pierwotnie wdrożone w latach 70. i były odpowiedzią na rosnące wówczas bezrobocie. Specjalne programy wcześniejszych emerytur, korzystanie z systemów ubezpieczeń dla bezrobotnych lub starszych pracowników z problemami zdrowotnymi dawały pracownikom więcej możliwości niż dotychczas. Zwiększenie liczby lat opłacania składek wymaganych do uzyskania pełnej emerytury było również częstym elementem pakietów reform emerytalnych.

Zgodnie ze sprawozdaniem na temat starzenia się społeczeństwa z 2015 r., szacowany średni okres składkowy w UE wynosił 34 lata w 2014 r. i oczekuje się, że wzrośnie o 4 lata do około 38 lat w 2060 r.

Wiek emerytalny na świecie

Na całym świecie mamy starzejące się społeczeństwo, co również jest kolejnym powodem zachęcania do dłuższej pracy, a także do ustawowego wydłużenia wielu emerytalnego. Jednak podczas gdy wiele rządów chce, byśmy pracowali do 68 roku życia, średni wiek, w którym ludzie faktycznie przechodzą na emeryturę, często różni się od tego, który został ustalony. Według danych OECD^[2] (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) z lat 2013-2018 najdłuższy okres aktywności zawodowej ma Korea Południowa i wynosi on 72,3 lata. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety pracują tam średnio ponad 12 lat dłużej niż oficjalny wiek emerytalny. Kraj ten ma najwyższy wskaźnik ubóstwa wśród krajów OECD, co oznacza, że osoby starsze, tak jak w Turcji, mogą być skazane na pracę przez całe życie.

Z drugiej strony Japonia jako bogaty kraj również ma najdłużej pracujących obywateli, którzy pracują zwykle do 70 roku życia. Średnia długość ich życia należy co prawda do najwyższych na świecie, ale chęć do tak długiej aktywności zawodowej wynika w tym społeczeństwie z kultu pracy. Tutaj pracuje się jak najdłużej, a nadgodziny uznawane są za normalność.

W USA na emeryturę w wieku 66 lat może przejść każdy, kto urodził się między 1943 a 1954 r. Wszyscy, którzy urodzili się później, muszą pracować do 67 roku życia. Jednak jak mówią statystyki, wielu Amerykanów po osiągnięciu wieku emerytalnego, zamiast całkowicie zrezygnować z pracy przechodzi na niepełny etat. W Kanadzie na emeryturę można przejść od 65 roku życia, o ile dana osoba mieszka w tym kraju minimum 40 lat. Z kolei w Australii osoby urodzone przed 1952 r. mogą przejść na emeryturę w wieku 65,5 lat, a te urodzone później czeka stopniowy wzrost, aż do osiągnięcia 67 lat w 2023 roku. Rząd australijski próbował również podnieść wiek emerytalny do 70 lat, ale większość partii nie zgodziła się na taki projekt.

Ciekawym przykładem jest RPA, w którym rząd nie narzuca oficjalnego wieku jako takiego, więc to pracownicy muszą porozumieć się z pracodawcami, aby uzgodnić wiek przejścia na emeryturę. Zazwyczaj jednak średnia wynosi 60 lat.

Podsumowanie

Przepisy dotyczące kwalifikowalności i otrzymywania emerytury są złożone i często uwzględniają różne potrzeby. Średni ustawowy wiek emerytalny w 2018 r. we wszystkich krajach OECD dla osoby o pełnym przebiegu kariery zawodowej, która weszła na rynek pracy w wieku 22 lat, wynosił 63,5 lat w przypadku kobiet i 64,2 lat w przypadku mężczyzn. Islandia, Norwegia oraz Izrael i Włochy miały najwyższy normalny wiek wynoszący 67 lat. Co ciekawe, największa różnica wieku przejścia na emeryturę między płciami wynosiła 5 lat w Austrii i Izraelu oraz 4,2 roku w Polsce. W krajach G20 nienależących do OECD ustawowy wiek emerytalny jest niższy, z wyjątkiem 65 lat dla mężczyzn w Argentynie. Różnice między płciami istnieją w połowie tych krajów, ale nie w Indiach, Indonezji, Arabii Saudyjskiej i RPA.