Ustawa o służbie cywilnej

Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 2024 r. poz. 409) weszła w życie 24 marca 2009 roku, zastępując ustawę z dnia 24 sierpnia 2006 r. o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych oraz ustawę z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie cywilnej. Celem tych działań było stworzenie spójnego systemu dla pracowników administracji rządowej, z zachowaniem profesjonalizmu, rzetelności i neutralności politycznej.

Problematyka ustawy o służbie cywilnej

Służba cywilna jest fundamentem funkcjonowania administracji rządowej w Polsce, odpowiadając za realizację zadań publicznych w imieniu państwa. Jej pracownicy działają na rzecz ochrony interesów publicznych, w tym zarówno państwowych, jak i obywatelskich. Działania służby cywilnej obejmują przygotowywanie projektów aktów prawnych, doradztwo strategiczne, nadzór nad wdrażaniem przepisów oraz zapewnienie sprawnej komunikacji między różnymi organami administracji publicznej a obywatelami.

Podstawowym zadaniem służby cywilnej jest wspieranie rządu w realizacji polityki publicznej, a także przygotowywanie planów i rozwiązań w odpowiedzi na bieżące potrzeby społeczne oraz gospodarcze kraju. W ramach swojej działalności służba cywilna zapewnia także obsługę obywateli, w tym sprawne i zgodne z prawem wydawanie decyzji administracyjnych. Dodatkowo jej zadaniem jest dbanie o transparentność działań administracyjnych oraz przestrzeganie zasad etyki w pracy urzędniczej.

Służba cywilna obejmuje zarówno urzędników wyższego szczebla, jak i szeregowych pracowników administracji rządowej w różnych instytucjach. Pracownicy ci muszą spełniać określone wymagania dotyczące wykształcenia, kompetencji oraz doświadczenia zawodowego, co ma zagwarantować najwyższy poziom profesjonalizmu w wykonywaniu obowiązków służbowych. W ramach tego systemu ważna jest również odpowiednia selekcja kadr zapewniająca przejrzysty proces naboru na stanowiska urzędnicze oraz możliwość rozwoju zawodowego.

Jednym z kluczowych elementów, które wyróżniają służbę cywilną, jest jej apolityczność. Pracownicy administracji rządowej mają obowiązek wykonywać swoje zadania niezależnie od zmieniających się rządów czy orientacji politycznych. Działają oni zgodnie z prawem, na podstawie ustalonych procedur, dbając o to, aby decyzje administracyjne były obiektywne i neutralne pod względem politycznym. W praktyce oznacza to, że urzędnicy służby cywilnej nie mogą angażować się w działalność partyjną ani w sposób jawny wyrażać swoich przekonań politycznych podczas wykonywania swoich obowiązków zawodowych. Celem tych zasad jest zapewnienie, że administracja publiczna działa na rzecz obywateli, a nie na rzecz bieżących interesów politycznych.

14 kwietnia 2023 r. w Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw i wprowadziła szereg zmian mających na celu uelastycznienie systemu pracy oraz uproszczenie procedur naboru. Wprowadzono zadaniowy czas pracy oraz inne systemy czasu pracy, takie jak praca wyłącznie w określone dni tygodnia (piątki, weekendy). Wydłużono także okresy rozliczeniowe, umożliwiając efektywniejsze zarządzanie czasem pracy, a także dłuższe rekompensowanie nadgodzin. Kolejną ważną zmianą była tzw. dezubekizacja, która zakazuje zatrudniania w służbie cywilnej osób współpracujących z organami bezpieczeństwa PRL. Wprowadzono również uproszczenia w procesie rekrutacji, preferując aplikacje elektroniczne, usprawniając i przyspieszając proces naboru. Nowelizacja miała na celu także uproszczenie procesu zatrudniania cudzoziemców, pozwalając zatrudniać w służbie celnej również osoby spoza Polski.