Ustawa o rachunkowości

Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa podlega regulacjom prawnym lub/i środowiskowym, które determinują sposób jej organizacji w praktyce gospodarczej. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591 z póź. zm.) określa zasady rachunkowości oraz zasady wykonywania działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Problematyka ustawy o rachunkowości i jej nowelizacje

Podstawą regulacji rachunkowości w Polsce jest ustawa z dnia 24 września 1994 r. o rachunkowości, która wyznacza ramy prawne prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych. W jej zakresie legislacyjnym leżą również zasady rachunkowości, tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów oraz warunki świadczenia usług w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy podmiotów o zróżnicowanym zakresie działalności gospodarczej, zarówno pod względem jej wielkości, jak i branży. Ustawa o rachunkowości odnosi się m.in. do szeregu odniesień do przepisów wykonawczych (rozporządzeń), dostosowanych do specyfiki działalności poszczególnych typów jednostek gospodarczych (np. banki, instytucje ubezpieczeniowe i inne instytucje finansowe) lub do wybranych obszarów problemowych (np. rachunkowość instrumentów finansowych).

Kolejne nowelizacje ustawy o rachunkowości były wprowadzane przez konkretne akty prawne:

• ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241)
• ustawa z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi praz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 165, poz. 1316)
• ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 47, poz. 278)
• ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 102, poz. 585)

Pierwsza nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadziła zmiany w art. 2 ust. 1 pkt 4, który określa zakres podmiotowy ustawy. Wynikało to ze zmian w zakresie funkcjonowania i organizacji sektora finansów publicznych, obejmujących likwidację m.in.: państwowych zakładów budżetowych oraz części zakładów budżetowych, które prowadzą działalność w zakresie innym niż określony w projekcie ustawy o finansach publicznych (gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych).

Druga nowelizacja ustawy o rachunkowości dotyczyła zmian w art. 81 ust. 2 pkt 2, wskazując, że minister właściwy do spraw finansów publicznych określa w drodze rozporządzenia po zasięgnięciu opinii Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, szczególne zasady rachunkowości domów maklerskich, w tym zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniach finansowych oraz odpowiednio w skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych grup kapitałowych, a także w sprawozdaniach z działalności.

Trzecia nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadziła zmiany w art. 11 odnośnie prowadzenia ksiąg rachunkowych przez jednostkę. Nowelizacja zniosła obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w siedzibie jednostki, która dotychczas traktowana była jako podstawowe miejsce ich prowadzenia. Wskazano, że jednostka może powierzyć prowadzenie ksiąg rachunkowych przedsiębiorcy prowadzącemu działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg z innego państwa członkowskiego. Czwarta nowelizacja ustawy o rachunkowości dotyczyła zmian w art. 12 oraz 26. Artykuł 12 został rozszerzony o ust. 3b i 3c. Ustęp 3b umożliwia niezamykanie ksiąg rachunkowych za rok obrotowy, w którym działalność jednostki przez cały czas pozostawała zawieszona (nie dokonywano odpisów amortyzacyjnych/umorzeniowych lub nie wystąpiły inne zdarzenia wywołujące skutki o charakterze majątkowym lub finansowym). W art. 12 ust. 3c ustawodawca doprecyzował, że z możliwości, o której mowa w ust. 3b, nie mogą korzystać emitenci papierów wartościowych zamierzający ubiegać się o dopuszczenie lub ubiegający się o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym w państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na tym rynku. W art. 26 w ust. 5 dodano pkt 3, według którego jednostka nie ma obowiązku przeprowadzania inwentaryzacji, jeżeli zgodnie z art. 12 ust. 3b, nie zamyka ona ksiąg rachunkowych. Główną przyczyną wskazanych zmian było ograniczenie obowiązków przedsiębiorców w okresie zawieszenia działalności gospodarczej.