Ustawa o finansach publicznych
Aktualnie obowiązująca ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (Dz. U. 2009 Nr 157 poz. 1240) jest trzecią kolejną ustawą regulującą ustrój oraz zasady funkcjonowania sektora finansów publicznych w Polsce. W latach 2006–2009 obowiązywała ustawa o finansach publicznych z 2005 r., a niektóre jej zapisy utraciły moc obowiązującą dopiero z końcem 2013 r. W latach 1999–2005 obowiązywała ustawa o finansach publicznych z 1998 r. W każdej z obowiązujących w polskim systemie prawnym ustaw o finansach publicznych określano ich zakres przedmiotowy.
Ustawa o finansach publicznych. Komentarz. Redakcja naukowa: Zbigniew Ofiarski
Problematyka ustawy o finansach publicznych i jej nowelizacje
Finanse publiczne dotyczą zasobów pieniężnych państwa, czyli procesów gromadzenia i podziału środków publicznych znajdujących się w dyspozycji władz publicznych, a przede wszystkim budżetu państwa, a także funduszy gromadzonych i rozdysponowanych przez państwo poza jego budżetem (tzw. parabudżetowe), budżety samorządu terytorialnego oraz budżety ubezpieczeń społecznych. Zasoby pieniężne pochodzą przede wszystkim z danin publicznych, majątku publicznego oraz z przychodów zwrotnych (kredytów, pożyczek i emisji papierów wartościowych). Podmiotami finansów publicznych są w głównej mierze parlament, rząd oraz jego organy centralne, a także jednostki samorządu terytorialnego. Ze środków publicznych realizowane są cele i zadania publiczne.
Podstawy prawne finansów publicznych w Polsce są rozproszone. Część regulacji znajduje się w rozdziale X Konstytucji RP, a także w kilkunastu ustawach i kilkudziesięciu rozporządzeniach wydanych na ich podstawie. Kluczowym aktem prawnym jest ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r., która weszła w życie 1 stycznia 2010 r., z wyjątkiem kilku przepisów odnoszących się do szczegółowych kwestii planowania budżetowego w układzie zadaniowym. Jest to trzecia kolejno obowiązująca ustawa o finansach publicznych (uprzednie ustawy z 26.11.1998 r. oraz z 30.06.2005 r.).
Ustawa o finansach publicznych ma charakter systemowy. Wyznacza ona nie tylko granice sektora finansów publicznych, ale również podstawowe reguły gospodarowania publicznymi zasobami finansowymi przez jednostki organizacyjne zaliczone do tego sektora. Zawarte w niej regulacje prawne stanowią nie tylko kontynuację zasad przyjętych w ustawie o finansach publicznych z 1998 r., ale również rozwinięciem zapisów ustawy o finansach publicznych z 2005 r.
Doświadczenia zebrane w okresie obowiązywania wszystkich dotychczasowych ustaw o finansach publicznych pozwoliły na bardziej efektywne gospodarowanie środkami publicznymi, uporządkowanie struktura organizacyjnych podmiotów mających status prawny jednostek sektora finansów publicznych, wzmocnienie kontroli wydatków publicznych oraz osiągnięcie większej zgodności ze standardami stosowanymi w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Kluczową kwestią pojawiającą się w kolejno obowiązujących ustawach o finansach publicznych jest jawność i przejrzystość finansów publicznych, jako fundamentalnych reguł sektora finansów publicznych w Polsce. Przestrzeganie tych zasad jest możliwe wówczas, gdy ustawodawca wyznacza jednoznaczne i stabilne granice sektora finansów publicznych, precyzyjnie przydzielając zadania oraz kompetencje do ich realizacji jednostkom organizacyjnym zaliczanym do tego sektora. Stosowane w sektorze finansów publicznych procedury i zasady postępowania powinny być gwarantem efektywnego wykorzystywania publicznych zasobów finansowych.
