Renta wdowia. Co o niej wiemy na przełomie 2024 i 2025 roku?

1 stycznia 2025 roku w życie weszła Ustawa z dnia 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1243 z późn. zm.) wprowadzająca rentę wdowią. Umożliwia ona łączenie części świadczeń, co stanowi odpowiedź na postulaty społeczne o lepsze zabezpieczenie ekonomiczne dla osób w wieku emerytalnym, które utraciły małżonka.

Czym jest renta wdowia?

Osobie uprawnionej do renty rodzinnej, o której mowa w art. 67 ust. 1 pkt 3, oraz do emerytury, emerytury rolniczej, emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, emerytury wojskowej, emerytury policyjnej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym renty szkoleniowej, renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, renty rolniczej szkoleniowej, renty z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, wojskowej renty inwalidzkiej albo policyjnej renty inwalidzkiej (art. 95a u.e.r.f.u.s.).

Dotychczas osoby uprawnione musiały dokonywać wyboru między tymi dwoma świadczeniami, co niejednokrotnie prowadziło do istotnego pogorszenia ich sytuacji materialnej po śmierci współmałżonka. Wprowadzenie renty wdowiej zmienia tę sytuację, umożliwiając pobieranie obu świadczeń w zbiegu, choć w określonych proporcjach.

Świadczenie to ma na celu wsparcie osób, które po śmierci małżonka zmagają się z obniżonym standardem życia. Renta wdowia pozwala zachować większą część dochodów rodziny, eliminując konieczność rezygnacji z jednego ze świadczeń. Jest to szczególnie istotne dla osób, których emerytura lub renta jest niska, a renta rodzinna stanowiła istotne wsparcie budżetu domowego. Wprowadzenie tego świadczenia wypełnia dotychczasową lukę w systemie, zapewniając większe bezpieczeństwo finansowe wdowom i wdowcom.

Dla kogo jest przeznaczona renta wdowia?

Świadczenie to jest skierowane do osób, które spełniają jasno określone kryteria formalne. Pierwszym z nich jest osiągnięcie wieku emerytalnego, który w Polsce wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Warunek ten jest niezbędny, aby osoba mogła skorzystać z połączenia świadczeń. Drugim wymogiem jest pozostawanie w związku małżeńskim do dnia śmierci współmałżonka. Oznacza to, że renta wdowia nie przysługuje osobom rozwiedzionym, pozostającym w separacji czy żyjącym w nieformalnych związkach.

Kolejnym istotnym kryterium jest czas nabycia prawa do renty rodzinnej. Musi to nastąpić nie wcześniej niż pięć lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. W praktyce oznacza to, że renta wdowia obejmie kobiety, które nabyły prawo do renty rodzinnej po ukończeniu 55. roku życia, oraz mężczyzn, którzy uzyskali to prawo po ukończeniu 60. roku życia.

Nowe regulacje przewidują możliwość wyboru pomiędzy dwiema opcjami wypłaty świadczeń. Osoba uprawniona może zdecydować, czy chce otrzymywać pełną emeryturę powiększoną o określony procent renty rodzinnej po zmarłym małżonku, czy też na odwrót – pełną rentę rodzinną wraz z częścią własnego świadczenia emerytalnego. Procentowy udział świadczenia pobieranego w niepełnym zakresie / częściowo w okresie przejściowym, od 1 lipca 2025 r. do 31 grudnia 2026 r., wyniesie 15%, natomiast od 1 stycznia 2027 r. wzrośnie do 25%.

Ważne – w przypadku zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną, wypłata świadczenia zostanie zakończona w dniu poprzedzającym datę zawarcia tego związku.

Limit renty wdowiej – jak jest określony i co obejmuje?

Nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadza istotne ograniczenie dotyczące sumy świadczeń wypłacanych w zbiegu w ramach renty wdowiej. Zgodnie z nowym art. 95a ust. 4 ustawy, łączna wysokość wypłacanych świadczeń nie może przekraczać trzykrotności kwoty najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ust. 2. Analogiczne przepisy wprowadzono także w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników (art. 33a).

Ograniczenie to obejmuje nie tylko świadczenia wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ale również inne świadczenia emerytalno-rentowe. Do limitu wliczane są m.in. świadczenia wypłacane przez instytucje zagraniczne, dodatki o charakterze stałym oraz świadczenia wypłacane na podstawie odrębnych przepisów. Taka regulacja ma na celu zachowanie równowagi finansowej w systemie ubezpieczeń społecznych i zapobieganie nadmiernym wypłatom, które mogłyby obciążać budżet państwa.

Ustawa informuje również, że w przypadku przekroczenia kwoty trzykrotności kwoty najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ust. 2, świadczenia, o których mowa w ust. 1, ulegają pomniejszeniu o kwotę przekroczenia według kolejności:

1. świadczenia finansowane z budżetu państwa:
   • świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego żołnierzy zawodowych,
   • świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej,
   • inne świadczenia;
2. świadczenia finansowane z Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
3. świadczenia finansowane z Funduszu Pracy;
4. świadczenia finansowane z Funduszu Emerytur Pomostowych;
5. świadczenia finansowane z Funduszu.

ZUS, Ubezpieczenia

Sprawdź najnowsze publikacje o tematyce ubezpieczeń

Procedura ubiegania się o rentę wdowią

Możliwość ubiegania się o rentę wdowią rozpocznie się 1 stycznia 2025 roku. Od tego dnia wnioski można będzie składać w kilku dogodnych formach:

• Osobiście w dowolnej jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, jeśli dotyczy),
• Za pośrednictwem poczty, korzystając z usług operatora krajowego lub zagranicznego,
• Przez elektroniczną skrzynkę podawczą, z wykorzystaniem platformy KRUS-ePUAP,
• W formie elektronicznej, przy użyciu kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub podpisu zaufanego.
• Przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE)/eZUS.

Połączone świadczenia będą wypłacane od 1 lipca 2025 roku. Aby otrzymywać rentę wdowią od tej daty, wniosek należy złożyć do 31 lipca 2025 roku.

Jeśli warunki do łącznej wypłaty świadczeń zostaną spełnione po 31 lipca 2025 roku lub wniosek zostanie złożony po tej dacie, wypłata świadczeń rozpocznie się od dnia spełnienia warunków, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym wniosek zostanie złożony.

Osoby zainteresowane mogą zapoznać się z formularzami wniosków o rentę wdowią już teraz. Wzory dokumentów zostały bowiem udostępnione na stronach internetowych ZUS i KRUS, a także we wszystkich jednostkach organizacyjnych tych instytucji.