Reforma KPC – najważniejsze zmiany

W komentarzu przedstawiono najważniejsze zmiany wprowadzone do kodeksu postępowania cywilnego na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 1469, zwanej ustawą zmieniającą. Ustawodawca ustawą zmieniającą wprowadza liczne zmiany do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które dotyczą nie tylko różnych postępowań, ale także różnych instytucji. Ponadto ustawodawca wprowadza też nowe, nieznane do tej pory prawu polskiemu, rozwiązania, których stosowanie w praktyce może wywoływać trudności. To wszystko sprawia, że komentowana nowelizacja przepisów kodeksu postępowania cywilnego może stać się prawdziwym wyzwaniem dla prawników stosujących prawo procesowe cywilne. Z uwagi na ograniczone ramy wydawnicze, w komentarzu przedstawiono tylko wybrane przez autora zmiany przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Opublikowano: LEX/el. 2019
Status: aktualny

Autor: Laskowska-Hulisz Agnieszka
Rodzaj: komentarz praktyczny

Wprowadzenie:

Z uwagi na liczebność zmian wprowadzonych na podstawie ustawy zmieniającej, a także w większości ich istotny wpływ na prawa i obowiązki podmiotów postępowania, a także przebieg tego postępowania, w celu zapewnienia jasności wywodu, warto usystematyzować tę materię, kierując się kryterium kluczowych instytucji, których te zmiany dotyczą. Na podstawie powołanego kryterium zmiany te zostaną przedstawione według następujących zagadnień:

1. nadużycie prawa procesowego;
2. pozostawienie pisma bez rozpoznania;
3. utrwalanie przebiegu posiedzenia;
4. właściwość sądu;
5. odsetki od kosztów procesu;
6. warunki formalne pism procesowych, wyszczególnienie faktów;
7. zmiany w zakresie doręczeń;
8. zwrot pozwu na podstawie art. 186¹ KPC;
9. oddalenie powództwa na podstawie art. 191¹ KPC;
10. organizacja posiedzeń;
11. powoływanie faktów i dowodów;
12. podstawa prawa żądania;
13. postępowanie dowodowe;
14. postępowanie w sprawach gospodarczych;
15. pozostałe zmiany przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Nie należy jednak pomijać tego, że oprócz wymienionych zmian ustawodawca ustawą zmieniającą wprowadził także szereg innych zmian, niektóre z nich z punktu widzenia stosowania prawa można uznać za porządkujące, jak np. zastąpienie wyrazu „okoliczności faktyczne” wyrazem „fakty” (zob. np. zmiana art. 6 § 2 KPC), inne mają zaś na celu usunięcie dotychczasowych niejasności, jak np. zmiana art. 17 pkt 4² KPC polegająca na doprecyzowaniu powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwał organów osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi a posiadających z mocy przepisów szczególnych zdolność prawną.

Kodeks Postępowania Cywilnego w ofercie księgarni Profinfo.pl

 1. Nadużycie prawa procesowego:

Klauzula nadużycia prawa procesowego została wprowadzona do Tytułu wstępnego. Przepisy ogólne przez dodanie art. 4¹ k.p.c., po przepisie nakładającym na strony i uczestników postępowania obowiązek dokonywania czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami (art. 3 k.p.c.). Usytuowanie tej klauzuli we wskazanym miejscu prowadzi do dwóch wniosków: po pierwsze, że dotyczy ona wprost wszystkich rodzajów postępowań cywilnych, do których mają zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego; po drugie, że według ustawodawcy nadużycia prawa procesowego nie należy utożsamiać z działaniem sprzecznym z dobrymi obyczajami. W tym miejscu warto postawić pytanie, czy wprowadzenie tej klauzuli jest celowe, czy niewystarczająca jest podstawa prawna z art. 3 k.p.c. do wyeliminowania z postępowania cywilnego czynności, które godzą w dobre obyczaje, pomimo że mieszczą się w granicach prawa. Na klauzulę nadużycia prawa procesowego można się powołać, gdy strona lub uczestnik postępowania będę co prawda korzystać z uprawnienia przewidzianego w przepisach prawa, ale będą to czynić niezgodnie z celem, dla którego je ustanowiono. Z nadużyciem prawa procesowego możemy zatem mieć do czynienia np. gdy strona wnosi zażalenia na postanowienia niezaskarżalne, a następnie skarży postanowienia o odrzuceniu zażalenia, gdy strona składa bezzasadne wnioski o wyłączenie sędziego; o zwolnienie od kosztów sądowych, o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, o sprostowanie lub wykładnię orzeczenia. Ustawodawca, aby zapobiec nadużyciom prawa procesowego wprowadził dwojakiego rodzaju „sankcje”: możliwość pozostawienia pisma bez rozpoznania (o czym szerzej w kolejnym punkcie) oraz możliwość zastosowania wobec strony nadużywającej prawa środków wskazanych w art. 226² § 2 k.p.c., jak np. grzywny czy wydania stosownego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania lub odsetkach.

 2. Pozostawienia pisma bez rozpoznania.

W ustawie zmieniającej ustawodawca wprowadził nowy sposób „załatwienia sprawy”, tj. pozostawienie pisma bez rozpoznania, co nie wymaga od sądu podejmowania żadnych czynności, z wyjątkiem zawiadomienia wnoszącego pismo przez przewodniczącego o pozostawieniu pisma bez rozpoznania przy złożeniu pierwszego pisma. Pozostawienie pisma bez rozpoznania może mieć miejsce tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi i nie podlega zaskarżeniu. Ustawodawca wprowadził taki sposób załatwienia sprawy w wypadku złożenia: niedopuszczalnego wniosku o wyłączenie sędziego (art. 53¹ k.p.c.), niedopuszczalnego wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (art. 117² § 2 k.p.c.), niedopuszczalnego wniosku o sprostowanie orzeczenia (art. 350¹ k.p.c.).

 3. Utrwalanie przebiegu posiedzenia lub innych czynności sądowych.

Stosowana regulacja została wprowadzona do Tytułu wstępnego. Przepisy ogólne, art. 9¹ k.p.c. i zastąpiła art. 162¹ k.p.c., który został uchylony ustawą zmieniającą. Dodany w tej części kodeksu postępowania cywilnego przepis ma zastosowanie wprost do wszystkich rodzajów postępowań cywilnych uregulowanych w kodeksie postępowania cywilnego, w tym do postępowania egzekucyjnego, co może wywoływać wątpliwości w kontekście art. 809¹ k.p.c. Utrwalenie przebiegu posiedzenia lub innych czynności sądowych za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk nie wymaga już zgody sądu, odbywa się ono co do zasady bez zezwolenia sądu. Strona lub uczestnik utrwalający przebieg posiedzenia lub innej czynności sądowe ma obowiązek uprzedzić sąd o zamiarze utrwalenia. Sąd będzie mógł zakazać utrwalenia, jeżeli posiedzenie lub jego część odbywa się przy drzwiach zamkniętych lub sprzeciwia się temu wzgląd na prawidłowość postępowania. Zastosowanie tego przepisu zostało przez ustawodawcę wyłączone na mocy art. 205⁸ § 1 k.p.c. w części posiedzenia przygotowawczego obejmującej próbę ugodowego rozwiązania sporu. Ponadto w komentowanym przepisie ustawodawca posługuje się terminem „czynności sądowe”, co kierując się założeniem o racjonalnym ustawodawcy, pozwala postawić tezę, że strona utrwalająca samą czynność, może utrwalić tylko czynność sądową.

 4. Właściwość sądu.

Liczne zmiany zostały wprowadzone w zakresie przepisów o właściwości sądu. Zmieniono treść art. 17 pkt 4², 18 § 2, 25 § 1, 31, 34, 38, 44, 45, 47 i 47¹ k.p.c. oraz dodano art. 35¹, 37², 44¹, 44² k.p.c. Warto w tym miejscu wskazać przynajmniej te najistotniejsze zmiany. Otóż sąd w celu sprawdzenia wartości przedmiotu sporu może zarządzić dochodzenie (art. 25 § 1 k.p.c.); przepisy o właściwości przemiennej zostały wyłączone w sprawach przeciwko konsumentom (art. 31 § 2 k.p.c.); na potrzeby właściwości sądu ustalanej według miejsca wykonania umowy zdefiniowano miejsce wykonania umowy, które należy wiązać z miejscem spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umów danego rodzaju, a nie jak dotychczas z miejscem wykonania zobowiązania ustalanym według prawa materialnego (art. 34 § 2 k.p.c.); dodano właściwość miejscową przemienną dla powództw o ochronę dóbr osobistych naruszonych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu (art. 35¹ k.p.c.), a także dla powództw o roszczenia wynikające z czynności bankowej przeciwko bankowi, innej jednostce organizacyjnej uprawnionej do wykonywania czynności bankowych lub ich następcom (art. 37² k.p.c.); w art. 38 k.p.c. dodano roszczenia wynikające z art. 231 k.c., a także 224-228 i 230 k.c., o ile są związane z nieruchomością, a także umożliwiono stronom wystąpienie ze zgodnym wnioskiem o przekazanie sprawy do innego równorzędnego sądu, jeżeli przemawiają za tym względy celowości; wprowadzono możliwość przekazania sprawy przez Sąd Najwyższy do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi z sądem występującym w wypadku, gdy wymaga tego wzgląd na dobro wymiaru sprawiedliwości (art. 44¹ k.p.c.), a także uregulowano właściwość sądu w wypadku, gdy stroną jest Skarb Państwa, zaś państwową jednostką organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie – sąd (art. 44² k.p.c.).

 5. Odsetki od kosztów procesu.

Na podstawie art. 98 § 1¹ k.p.c. sąd, zasądzając koszty procesu, powinien zasądzić je wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Odsetki zasądza się za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. Odsetki są zasądzane na rzecz strony, a nie pełnomocnika, podobnie zresztą jak koszty procesu, co oznacza, że w wypadku, gdy pełnomocnik otrzyma wynagrodzenie z góry strona, którą reprezentował otrzyma od drugiej strony procesu zwrot zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego w wysokości ustalonej na podstawie obowiązujących przepisów prawa wraz z odsetkami. Jeżeli zaś pełnomocnik umówił się ze stroną na zapłatę wynagrodzenie z dołu, odsetki zasądzone przez sąd od tego wynagrodzenia będą mu się należały tylko wtedy, gdy tak strony postanowią w łączącej je umowie. Z kolei na podstawie art. 98 § 1² k.p.c. sąd może przyznać stronie odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty równiej wydatkowi za czas od dnia jego poniesienia przez stronę do dnia zapłaty przy spełnieniu łącznie następujących przesłanek: w szczególnie uzasadnionym przypadku; na wniosek strony, która poniosła wydatek w toku procesu i wydatek ten był szczególnie wysoki. Redakcja tego przepisu, w którym ustawodawca w jednym zdaniu używa dwa razy słowa „szczególnie” nie jest prawidłowa i może wywoływać uzasadnione wątpliwości. Dodatkowo, co oczywiste, wprowadzona ustawą zmieniającą, zmiana, może doprowadzić do znacznego wzrostu kosztów procesu. Warto przy tym wspomnieć, że w wypadku, gdy sąd stwierdzi nadużycie prawa procesowego przez stronę może w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie na wniosek strony przeciwnej podwyższyć stopę odsetek zasądzonych od strony, której nadużycie spowodowało zwłokę w rozpoznaniu sprawy (art. 226² § 2 pkt 3 b) k.p.c.).

 6. Warunki formalne pism procesowych, w tym pozwu. Wyszczególnienie faktów.

Ustawodawca wprowadził zmiany do regulacji prawnej dotyczącej pism procesowych. W art. 125 dodał § 2^1a k.p.c., trafnie uzależniając dopuszczalność wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego od technicznych możliwości sądu. Pozytywnie należy też ocenić zmianę art. 126 § 1 k.p.c., a w szczególności brzmienie § 1 pkt 5, z którego treści jasno wynika, że nie każde pismo strony powinno zawierać uzasadnienie. Uzasadnienie powinno zawierać tylko takie pismo, w którym jest ono konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia w nim zawartego. Uzasadnienie powinno zawierać wskazanie faktów oraz dowodów, jak to stanowi ustawodawca „na wykazanie każdego z tych faktów”. Do redakcji przytoczonego fragmentu przepisu można zgłosić zastrzeżenia, zbędne jest w nim słowo „każdy”, ponieważ nie wszystkie fakty wymagają dowodu, jak np. fakty powszechnie znane, bezsporne. Należy zatem przyjąć, mając na uwadze treść pozostałych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, że dowodów będą wymagać tylko takie fakty, które są sporne i istotne z punktu widzenia wniosku lub oświadczenia strony. Jeżeli zatem strona nie powoła dowodów na wszystkie wskazane przez siebie fakty, to przewodniczący nie powinien stosować art. 130 k.p.c. Strona powinna się w takim wypadku liczyć z ujemnymi skutkami swojej niestaranności, które mogą się wiązać nawet z oddaleniem powództwa. Za zbędne należy uznać dodanie w art. 126 k.p.c. § 1¹, biorąc pod uwagę treść art. 128 k.p.c. Ustawodawca nałożył też na stronę wnoszącą pismo przygotowawcze nieznany do tej pory obowiązek „wyszczególnienia, które fakty przyznaje, a którym zaprzecza” (art. 127 § 1 k.p.c.). Redakcja tego przepisu może wywoływać zastrzeżenia co do jej celowości w kontekście art. 229 i 230 k.p.c., w których ustawodawca wskazał, jak należy potraktować przyznanie przez stronę faktu lub jej milczenie co do faktów wskazanych przez stronę przeciwną. Obowiązek wyszczególnienia faktów, ale tylko tych, którym strona zaprzecza spoczywa na stronie, której sąd udzielił głosu na rozprawie w trybie art. 210 § 1 i 2 k.p.c. Wyszczególnić fakty strona powinna także we wniosku dowodowym, z tym że w tym wypadku chodzi tylko o te fakty, które mają zostać wykazane danym dowodem (art. 235¹ k.p.c.). Niewyszczególnienie faktów może co do zasady wywoływać określone skutki procesowe. Otóż, jeżeli strona nie wyszczególni faktów, którym zaprzecza lub które przyznaje, sąd na podstawie art. 230 k.p.c. może je uznać za przyznane. Jeżeli zaś strona nie wskaże we wniosku dowodowym faktów, które mają być danym dowodem wykazane, sąd może pominąć dowód, po uprzednim wezwaniu strony do usunięcia braku (art. 235² § 1 pkt 6 k.p.c.). Ustawodawca wprowadził także zmiany do treści art. 187 k.p.c., o ile zmiana § 1 pkt 2 sprowadza się do zastąpienia zwrotu „okoliczności faktyczne” słowem „fakty”, o tyle zmiana § 2 pkt 4 nakłada na powoda obowiązek uprawdopodobnienia tego, że strona sama nie może uzyskać dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich. Samo zatem żądanie przeprowadzenia takiego dowodu nie wystarczy. Dodatkowo ustawodawca zniósł obowiązek posługiwania się formularzami przez powodów dochodzących roszczeń wynikających z umów wymienionych w art. 187¹ k.p.c. (przepis ten został uchylony), a także w postępowaniu uproszczonym (dawne brzmienie art. 505² k.p.c.,).

Ponadto ustawodawca w wypadku doręczeń wezwań dla stron mających miejsce zamieszkania lub siedzibę za granicą poza terytorium Unii Europejskiej wprowadził regulację, że wyznaczony termin nie może być krótszy niż trzy miesiące (art. 130 § 1¹, 130³ § 3; 130⁴ § 2 k.p.c.). Do istotnych zmian w tym zakresie należy także zaliczyć dodanie art. 130^1a k.p.c., na mocy którego przewodniczący zwraca pismo procesowe bez wezwania do jego poprawienia lub uzupełnienia, jeżeli zostało ono wniesione przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej i nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych.

 7. Zmiany w zakresie doręczeń pism procesowych i sądowych.

Ustawodawca wprowadził też zmiany w zakresie doręczeń (zmienione art. 131, 132, 133, 139 oraz dodany art. 139¹ k.p.c.). Do najważniejszych zmian w tym zakresie należy zaliczyć dodanie art. 132 § 1³ k.p.c., na mocy którego pisma procesowe z załącznikami, z wyłączeniem pism wymienionych w art. 132 § 1¹ k.p.c. adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej doręczają sobie nawzajem bezpośrednio wyłącznie w postaci elektronicznej, jeżeli złożą sądowi zgodne oświadczenia odpowiedniej treści i podadzą do wiadomości sądu używane do tego dane kontaktowe, w szczególności adres poczty elektronicznej lub numer faksu. Oświadczenia nie podlegają odwołaniu, a zastrzeżenia warunku lub terminu uważa się za nieistniejące. Sąd będzie mógł zarządzić odstąpienie od takiego sposobu doręczania na zgodny wniosek stron lub w innych uzasadnionych przypadkach. Poza tym nowym rozwiązaniem jest to dodane jako art. 139¹ k.p.c., zgodnie z którym jeżeli pozwany, pomimo powtórzenia zawiadomienia zgodnie z art. 139 § 1 zd. drugie, nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma w sposób przewidziany w kodeksie postępowania cywilnego i nie ma zastosowania art. 139 § 2–3¹ lub inny przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązując do doręczenia tego pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika. Powód w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia mu zobowiązania sądu, składa do akt potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika albo zwraca pismo i wskazuje aktualny adres pozwanego lub dowód, że pozwany przebywa pod adresem wskazanym w pozwie. Po bezskutecznym upływie terminu stosuje się przepis art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.

 8. Zwrot pozwu na podstawie art. 186¹  k.p.c.

Komentowany przepis stanowi podstawę prawną do zwrotu pisma, które zostało wniesione jako pozew, a z którego nie wynika żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej. Pod znakiem zapytania należy postawić nie tylko sam fakt wprowadzenia tego przepisu, ale także jego brzmienie. Wątpliwości można bowiem wywoływać zwrot „żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej”, wydaje się, że bardziej właściwym sformułowaniem byłoby „żądanie rozstrzygnięcia sprawy cywilnej”. W przepisie tym chodzi o pierwsze pismo wniesione w sprawie, na podstawie którego nie można ustalić, jakiego żądania dochodzi powód przed sądem. Przy wykładni tego przepisu należy wziąć pod uwagę art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. oraz 130 k.p.c. Jeżeli z treści pisma wynika, że dotyczy ono sprawy, w której droga sądowa jest niedopuszczalna, sąd powinien pozew odrzucić, a nie przewodniczący zwrócić na podstawie art. 186¹ k.p.c. W wypadku zaś, gdy z treści pisma „wynika żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej”, ale zostało ono sformułowane nieprawidłowo lub nieprecyzyjnie, wtedy przewodniczący powinien podjąć próbę ustalenia treści żądania pozwu w trybie art. 130 k.p.c. Jak wynika z uzasadniania projektu, przepis ten powinien mieć zastosowanie wtedy, gdy z treści pisma nie wynika żądanie rozpoznania jakiejkolwiek sprawy. Na podstawie art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. zarządzenie o zwrocie pozwu na podstawie art. 186¹ k.p.c. jest zaskarżalne zażaleniem. Decyzja o odstąpieniu od stosowania komentowanego przepisu należy do przewodniczącego i powinny za nią przemawiać wyjątkowe okoliczności. Przepis ten jest kolejnym przykładem szeroko zakreślonej wskutek ustawy zmieniającej władzy dyskrecjonalnej sędziego.

 9. Oddalenie powództwa na podstawie art. 191¹  k.p.c.

Wprowadzenie tego przepisu do kodeksu postępowania cywilnego należy ocenić krytycznie. Na podstawie komentowanego przepisu sąd będzie uprawniony do oddalenia powództwa na posiedzeniu niejawnym, jeżeli z treści pozwu i załączników oraz okoliczności dotyczących sprawy, a także faktów, o których mowa w art. 228, wynika oczywista bezzasadność powództwa. Zwrot „oczywista bezzasadność powództwa” jest zwrotem nieostrym, pozostawiającym w istocie uznaniu sądu rozstrzygnięcie tej kwestii. W wielu sprawach powód może nie posiadać dowodów z dokumentów i jako dowody wskazać np. zeznania świadków, jak w takiej sytuacji, sąd będzie w stanie ocenić „oczywistą bezzasadność powództwa”, czy takie powództwo będzie z góry skazane na oddalenie. Poza tym komentowany przepis może wywoływać w potencjalnych powodach lęk przez zastosowaniem przez sąd art. 191¹ k.p.c., co z kolei będzie prowadzić do korzystania w szerszym zakresie z profesjonalnych pełnomocników, a w wypadku tych powodów, których na to nie stać lub którzy nie zostaną zwolnieni od kosztów sądowych i nie zostanie dla nich ustanowiony pełnomocnik z urzędu rezygnację z dochodzenia swoich praw przed sądem. Ponadto może wywoływać wątpliwość to, o jakie „okoliczności dotyczące sprawy” chodzi w komentowanym przepisie, skoro sąd dysponuje pozwem i załącznikami i nie doręcza pozwu osobie wskazanej jako pozwany ani nie rozpoznaje wniosków złożonych wraz z pozwem (art. 191¹ § 3 k.p.c.). Kolejne wątpliwości należy zgłosić do treści § 2 art. 191¹ k.p.c., który uprawnia sąd do pominięcia czynności, które miałyby być oczywiście niecelowe, jak np. wezwanie do usunięcia braków formalnych, przekazanie sprawy. Czy to oznacza, że sąd będzie mógł oddalić powództwo jako oczywiście bezzasadne także wtedy, gdy pozew nie został podpisany przez wnoszącego. Jeżeli zaś sprawa została wniesiona do sądu niewłaściwego i niewłaściwość ta prowadzi do nieważności postępowania, to czy w takim wypadku przekazanie sprawy do sądu właściwego należy uznać za niecelowe, skoro pozew jest oczywiście bezzasadny. Sąd może oddalić na komentowanej podstawie prawnej powództwo także wtedy, gdy pozew nie został opłacony. Oddalając powództwo, sąd wydaje wyrok, który uzasadnia z urzędu na piśmie i doręcza tylko powodowi. Powód ma prawo zaskarżyć ten wyrok apelacją, co do której ustawodawca wprowadził pewne uproszczenia, o ile dotyczy ona wyroku wydanego na podstawie art. 191¹ k.p.c. (zob. art. 393¹ k.p.c.). W sprawach, w których sąd wydał wyrok na podstawie art. 191¹ k.p.c. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna. W wypadku jej wniesienia, pozostawia się ją w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. Uzupełnieniem tej regulacji prawnej jest dodany art. 14 a ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, według którego w sprawie, w której powództwo oddalono na podstawie art. 191¹ k.p.c. powoda nie obciąża się kosztami sądowymi. Jeżeli jednak apelację oddalono na podstawie art. 191¹ k.p.c., sąd drugiej instancji obciąży powoda opłatą podstawową od pozwu i od apelacji.

 10. Organizacja posiedzeń.

Ustawodawca wprowadził nową regulację prawną: Rozdział 2a Organizacja postępowania, art. 205¹-205¹² k.p.c. W ramach tej regulacji wprowadzono m.in. obligatoryjne wezwanie przez przewodniczącego do złożenia odpowiedzi na pozew, posiedzenia przygotowawcze (art. 205⁴–205⁸ k.p.c., posiedzenia takiego nie wyznacza się co do zasady w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym, art. 505² k.p.c.), plan rozprawy, który zawiera rozstrzygnięcia co do wniosków dowodowych stron, zastępując w tym zakresie postanowienie dowodowe oraz może zawierać m.in. kolejność i termin przeprowadzania dowodów, a także termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku (art. 205⁹ k.p.c.). Jeżeli plan rozprawy stanie się nieaktualny, sąd może go zmienić, po wysłuchaniu stron. Sprzeciw jednej ze stron, czyni koniecznym przeprowadzenie kolejnego posiedzenia przygotowawczego (art. 205¹¹ k.p.c.). Wskazana regulacja, choć z punktu widzenia celu jej wprowadzenia wydaje się trafna, to jednak, patrząc na proces od strony praktycznej trudno się oprzeć wrażeniu, że będzie ona bardzo trudna do realizacji, zwłaszcza biorąc pod uwagę nie tylko różne sytuacje życiowe, jak np. choroba sędziego lub świadka, ale także możliwości do nadużyć, jakie stwarza komentowana regulacja prawna.

 11. Powoływanie twierdzeń i dowodów.

Jeśli strona nie zostanie zobowiązana do złożenia pisma przygotowawczego, może powoływać twierdzenia i dowody zgodnie z treścią art. 205¹² k.p.c. Jeśli zaś strona zostanie zobowiązana do złożenia pisma przygotowawczego, powinna je przygotować zgodnie z treścią art. 127 k.p.c. Dodatkowo w zależności od treści zarządzenia przewodniczącego strona wezwana do złożenia pisma przygotowawczego powinna powołać wszystkie twierdzenia i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 205³ § 2 k.p.c.) i wskazać podstawę prawną jej żądań i wniosków (art. 205³ § 4 k.p.c.). Powołane przepisy nie wprowadzają ograniczeń co do formułowania wniosków i zarzutów, o ile jednak oparte są na powołanych wcześniej twierdzeniach i dowodach. Powołując wnioski lub zarzuty oparte na nowych twierdzeniach i dowodach, należy liczy się z tym, że twierdzenia te lub dowody zostaną pominięte. Odrębną regulację w tym zakresie ustawodawca wprowadził w postępowaniu w sprawach gospodarczych (art. 458⁵ k.p.c.).

 12. Pouczenie o prawdopodobnym wyniku sprawy, podstawa prawa żądania.

Na podstawie nowelizacji ustawodawca dodał art. 156¹ i 156² k.p.c. Według pierwszego z wymienionych przepisów w miarę potrzeby na posiedzeniu przewodniczący może pouczyć strony o prawdopodobnym wyniku sprawy w świetle zgłoszonych do tej chwili twierdzeń i dowodów. Rozwiązanie takie należy uznać za dyskusyjne. Pouczenie takie może bowiem stanowić swoisty rodzaj „presji” zwłaszcza na stronę działającą bez profesjonalnego pełnomocnika, która nie będzie w stanie ocenić prawidłowości pouczenia sądu i działając pod wpływem tego pouczenia podejmie działania zmierzające, np. do cofnięcia pozwu, jeśli z treści pouczenia wynika prawdopodobieństwo oddalenia powództwa. Z kolei dodanie drugiego z komentowanych przepisów, nakładającego na sąd obowiązek uprzedzenia stron o możliwości rozstrzygnięcia sprawy na innej podstawie niż wskazana w żądaniu lub we wniosku, należy ocenić pozytywnie. Ustawodawca w ten sposób rozstrzyga toczący się w orzecznictwie sądowym oraz literaturze przedmiotu spór co do konieczności uprzedzenia stron o planowanej zmianie przez sąd podstawy prawnej rozstrzygnięcia oraz skutkach prawnych braku tego pouczenia. Ponadto na podstawie art. 205³ § 4 k.p.c. przewodniczący może zobowiązać stronę zastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej do wskazania podstaw prawnych jej żądań i wniosków. Poza tym na posiedzeniu przygotowawczym przewodniczący powinien wyjaśnić ze stronami m.in. ich stanowiska w zakresie prawnych aspektów sporu (art. 205⁶ § 1 k.p.c.).

 13. Wysłuchanie stron lub innych osób. Postępowanie dowodowe.

W dodanym art. 226¹ k.p.c. ustawodawca dopuszcza, stosownie do okoliczności wysłuchanie stron lub innych osób nie tylko ustnie na posiedzeniu, ale także na piśmie lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość, o ile dają one pewność co do osoby składającej oświadczenie. Jeżeli zaś chodzi o najważniejsze zmiany w zakresie postępowania dowodowego, należy do nich zaliczyć: poszerzenie katalogu faktów niewymagających dowodu o fakty, o których informacja jest powszechnie dostępna (art. 228 § 2 k.p.c.); zmiana wymogów dotyczących wniosku dowodowego (art. 235¹ k.p.c.); stworzenie katalogu podstaw do pominięcia dowodu (art. 235² k.p.c.); nałożenie na stronę wnoszącą o wezwanie na rozprawę świadka, biegłego lub innej osoby, obowiązku dołożenia starań, by osoba ta stawiła się w wyznaczonym miejscu i czasie (art. 242¹ k.p.c., nie wprowadzono jednak sankcji za niedochowanie tej powinności); zniesienie wymogu wydania postanowienia co do dokumentów znajdujących się w aktach o zaliczeniu je w poczet dowodów, sąd będzie zmuszony do wydania postanowienia tylko wtedy, gdy będzie pomijać dowód z takiego dokumentu (art. 243¹ k.p.c.); możliwość odebrania od świadka zeznań na piśmie, jeśli sąd tak postanowi (art. 271¹ k.p.c.); możliwość przesłuchania świadka z udziałem biegłego lekarza lub psychologa, jeżeli sąd poweźmie wątpliwości co do zdolności spostrzegania lub komunikowania spostrzeżeń (art. 272¹ k.p.c.); możliwość dopuszczenia dowodu z opinii biegłego sporządzonej na zlecenie organu władzy publicznej w innym postępowaniu przewidzianym ustawą (art. 278¹ k.p.c.). Pomimo tak licznych zmian w postępowaniu dowodowym, nadal ustawodawca nie uregulował statusu i praw konkubentów/partnerów przesłuchiwanych w charakterze świadków oraz dowodów uzyskanych w sposób sprzeczny z prawem.

 14. Postępowanie w sprawach gospodarczych.

Ustawą zmieniającą ustawodawca przywrócił postępowanie odrębne prowadzone w sprawach gospodarczych podlegających rozpoznaniu w procesie (dział II a Postępowanie w sprawach gospodarczych, art. 458¹-458¹³ k.p.c.), co należy ocenić krytycznie. Do najważniejszych zmian dotyczących tego postępowania należy zaliczyć: zdefiniowanie w art. 458² k.p.c. spraw gospodarczych, obowiązek wskazania przez strony adresu poczty elektronicznej albo oświadczenia o nieposiadaniu takiego adresu (art. 458³ k.p.c.); obowiązek pouczeń z określeniem skutków procesowych ich braku w postaci nieważności postępowania (art. 458⁴ k.p.c.), obowiązek powołania przez powoda wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie, a pozwanego w odpowiedzi na pozew (art. 458⁵ k.p.c.), możliwość rozpoznania sprawy w innym postępowaniu na wniosek strony, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną (art. 458⁶ k.p.c.), wyłączenie przepisów o zmianie podmiotowej powództwa, o powództwie wzajemnym i zarzucie potrącenia, o zawieszeniu postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 5 k.p.c., ograniczeniu zmian przedmiotowych powództwa oraz wprowadzeniu terminu na rozpoznanie sprawy – rozstrzygnięcie powinno zapaść nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew (art. 458⁸ k.p.c.); możliwość zawarcia umowy dowodowej (art. 458⁹ k.p.c.); ograniczenia w zakresie dowodu z zeznań świadków (art. 458¹⁰ k.p.c.), a także co do wykazania czynności prawnych, z którymi prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, czynności takie stronę będzie mogła wykazać tylko dokumentem w rozumieniu art. 77³ k.c. (art. 458¹¹ k.p.c.).

 15. Uwagi końcowe

Pozostałe istotne zmiany dotyczą m.in.: wyłączenia sędziego, mediacji i postępowania pojednawczego, zarzutu potrącenia, rozprawy, orzeczeń i ich uzasadniania, środków zaskarżenia, wybranych postępowań odrębnych, postępowania nieprocesowego; postępowania egzekucyjnego. Istotne znaczenie mają również przepisy przejściowe.

Sprawdź także: https://www.profinfo.pl/rodzaje/nowelizacja-kpc,84.html