Przerwa na karmienie piersią w prawie pracy. Kiedy i komu przysługuje?

Obowiązujące przepisy prawa pracy zostały skonstruowane w taki sposób, aby świeżo upieczone matki nie musiały rezygnować z kariery zawodowej i mogły pracować, jednocześnie dbając o swoje życie rodzinne. Według przepisów każdej kobiecie, która wraca po urlopie macierzyńskim do pracy, przysługuje m.in. prawo do dodatkowej przerwy na karmienie piersią. Wynika to z zapisów Kodeksu Pracy, który dość precyzyjnie określa, w jaki sposób taki przywilej należy stosować i kiedy on przysługuje.  

Prawa pracujących kobiet karmiących piersią

Kobieta karmiąca dziecko piersią i wracająca do pracy ma prawo do dwóch 30-minutowych przerw podczas wykonywania obowiązków służbowych, które wliczane są do ewidencji czasu pracy. Pracująca kobieta, która karmi więcej niż jedno dziecko, ma prawo do dwóch 45-minutowych przerw w pracy. Na wniosek zatrudnionej przerwy na karmienie mogą być udzielane łącznie. Powyższe ustalenia reguluje Art. 187. Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Dz.U.2023.1465.

Art.  187. 

§ 1. Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie.

§ 2. Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie.

Art. 187 Kodeksu pracy nie określa, w jakich porach pracownica może korzystać z przerw na karmienie.

Wniosek o przerwę w pracy na karmienie piersią

Jeśli pracownica karmiąca dziecko piersią chce skorzystać z przerwy na karmienie w miejscu swojej pracy, powinna złożyć pisemny wniosek do swojego pracodawcy o udzielenie jej takiej możliwości.

Wzory wniosków o przerwy na karmienie piersią:

Pracodawca na wniosek pracownicy zatrudnionej w jego firmie jest zobowiązany udzielić jej tego typu przerwy. Co istotne, wniosek o przerwę w pracy na karmienie piersią nie jest uzależniony od wieku dziecka, ani też nie jest ograniczony czasowo.

Czy pracodawca może zażądać zaświadczenia lekarskiego od pracownicy?

Przepisy Kodeksu pracy nie nakładają obowiązku przedłożenia pracodawcy stosownego zaświadczenia lekarskiego. Wystarczające powinno być zatem samo oświadczenie pracownicy o chęci skorzystania z przywileju przerw podczas wykonywania obowiązków służbowych na karmienie piersią.

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) wyraziła stanowisko, opublikowane na portalu Pracuje (z) pełną piersią, że „nie istnieją też szczególne wymagania co do tego, jak pracownica ma udowodnić fakt karmienia dziecka.  Kodeks pracy nie wymaga przedłożenia pracodawcy stosownego zaświadczenia lekarskiego. Wystarczające powinno być samo oświadczenie pracownicy.” (https://www.pracujezpelnapiersia.pl/wp-content/uploads/2016/03/pip_odp-dla-pzpp.pdf).

Kodeks Pracy – najważniejsze zmiany i nowości wydawnicze

w księgarni Profinfo.pl

Departament Prawa Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej także stoi na stanowisku, że „przerwy na karmienie udzielane są na wniosek pracownicy, a z przepisów Kodeksu pracy nie wynika obowiązek udokumentowania przez pracownicę faktu karmienia piersią. Także rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 26 marca 2015 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U.2015, poz. 457) i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim (Dz.U. 2015, poz. 2013) nie nakłada na lekarza obowiązku wydania zaświadczenia o karmieniu piersią. Zatem zdaniem Departamentu wydaje się, że pracodawcy do udzielania przerw na karmienie powinien wystarczyć sam wniosek matki karmiącej, zawierający oświadczenie, że zachodzi taka okoliczność”.

Stanowisko Ministerstwa Zdrowia w kwestii zasadności wydawania takich zaświadczeń przez lekarzy: „Brak jest podstawy prawnej do żądania zaświadczenia lekarskiego o karmieniu piersią, jak również ustawa nie określa wieku dziecka, do którego jego matce przysługuje powyższe uprawnienie. Wobec tego, lekarze nie są zobowiązani do wystawiania zaświadczeń z tytułu karmieniu piersią oraz żądania opłat za ich wystawienie. W przypadku nieuzasadnionego pobierania opłat przez personel medyczny każdy pacjent ma prawo złożyć skargę u dyrektora lub kierownika placówki medycznej, w której miało to miejsce. Skargę na podmiot leczniczy, który ma podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, można również złożyć do Sekcji Skarg i Wniosków w oddziale wojewódzkim NFZ, właściwym ze względu na siedzibę świadczeniodawcy.”

Czy pracodawca może odmówić udzielenia pracownicy przerw na karmienie piersią na podstawie jej wniosku?

Nie. Pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownicy takiej przerwy na karmienie piersią. W razie ewentualnej odmowy do możliwości skorzystania z tego rodzaju przywileju pracodawca naraża się na odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracowników. W takiej sytuacji pracownica może złożyć wniosek lub skargę na pracodawcę do właściwego okręgowego inspektoratu pracy.

Przerwa na karmienie piersią a wynagrodzenie

W myśl art. 187 § 1 Kodeksu Pracy przerwy na karmienie wliczane są do czasu pracy. Oznacza to, że za czas ich trwania pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Odpowiednie warunki na karmienie piersią

Dodatkowym warunkiem, który musi spełnić pracodawca w stosunku do kobiet karmiących, to zapewnienie im miejsca umożliwiającego karmienie na terenie firmy.

Zgodnie z § 39 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) – „W zakładzie pracy zatrudniającym na jedną zmianę więcej niż dwadzieścia kobiet w jednym budynku należy urządzić pomieszczenie z miejscami do wypoczynku w pozycji leżącej dla kobiet w ciąży i karmiących matek, przyjmując co najmniej jedno miejsce na każdych trzysta kobiet zatrudnionych na jednej zmianie, lecz nie mniej niż jedno miejsce. Powierzchnia pomieszczenia (…) nie może być mniejsza niż 8 m2.”