Prawo pracy 2023. Jakie zmiany w Kodeksie pracy weszły już w życie, a jakie jeszcze nas czekają?

Nowelizacje Prawa pracy mają docelowo znacznie wpłynąć zarówno na warunki zatrudnienia pracowników, jak i na poszerzenie możliwości oraz kompetencji pracodawców. Uchwalone przepisy zmieniające Kodeks pracy dotyczą m.in. pracy zdalnej i prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników. Pojawią się również nowe rodzaje urlopów, a także w najbliższej przyszłości zmiany w umowach na okres próbny.

Uregulowana forma pracy zdalnej

Od 7 kwietnia 2023 r. zaczną obowiązywać nowe przepisy Kodeksu pracy (Art. 67¹⁸–67³⁴) dotyczące pracy zdalnej, w myśl uchwalonej przez Sejm w grudniu 2022 roku nowelizacji Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 240).

„Art.  67¹⁸. Praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna).”

Po wprowadzonych zmianach pracownicy będą mogli korzystać z formy pracy zdalnej na stałe już na podstawie Kodeksu Pracy, a nie jak to było dotychczas według tzw. „specustawy covidowej”. W myśl nowych przepisów miejsce wykonywania pracy zdalnej musi zostać ustalone z pracodawcą. W wyjątkowych sytuacjach pracodawca zyskuje prawo wydania polecania do pracy zdalnej, jednak niezbędne będzie do tego potwierdzenie pracownika, że dysponuje on odpowiednimi warunkami do wykonywania pracy w takiej formie.

W ustawie znajdują się również informacje o tym, że firma wysyłająca pracownika na pracę zdalną, będzie zobowiązana do tego, aby zapewnić mu materiały oraz narzędzie niezbędne do wykonywania pracy, a także pokryć koszty energii elektrycznej (Art. 67²⁴ k.p.).

Kontrola trzeźwości pracowników w świetle nowych przepisów

Możliwość kontrolowania trzeźwości pracowników weszła w życie 21 lutego 2023 r. Jest to ważna zmiana dla firm, uprawniająca pracodawcę do przeprowadzenia kontroli trzeźwości pracownika. Na podobnych zasadach pracodawca może kontrolować, czy pracownik nie jest pod wpływem innych środków odurzających.

„Art. 22^1c. § 1. Jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia, pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników.”

Nowe przepisy kodeksu pracy (art. 22^1c–22^1h) dają pracodawcom możliwość wprowadzenia kontroli w miejscu pracy na stanowiskach, gdzie jest to konieczne do tego, aby chronić życie i zdrowie pracowników oraz innych osób z zewnątrz. Mowa tutaj o kontroli, która nie będzie wymagała prowadzenia specjalistycznych testów laboratoryjnych, czyli możliwa będzie kontrola alkomatem.

Do wprowadzenia powyższych regulacji niezbędne będzie określenie tego w regulaminie pracy lub w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. W podobny sposób należy wskazać grupę pracowników, których kontrola będzie dotyczyła, a także sposób jej przeprowadzenia.

Nowe rodzaje urlopu

Celem nowelizacja Kodeksu Pracy jest wdrożenie unijnych dyrektyw odnośnie przejrzystych warunków pracy oraz godzenia obowiązków zawodowych oraz rodzinnych. Zmiany mają dotyczyć tzw. urlopu z tytułu siły wyższej, urlopu opiekuńczego oraz urlopów rodzicielskich. Ustawę przekazano Prezydentowi do podpisu.

Urlop rodzicielski

Nowelizacja przepisów w tym zakresie dotyczy wprowadzenia unijnej dyrektywy rodzicielskiej, która docelowo będzie miała na celu przedłużenie urlopu rodzicielskiego z 32 tygodni do maksymalnie 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka oraz z 34 tygodni do 43 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka. Więcej dni urlopowych otrzymają również ojcowie narodzonych dzieci.

“Art. 182^1a. § 1. Pracownicy – rodzice dziecka mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:
1) 41 tygodni – w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 1 pkt 1;
2) 43 tygodni – w przypadkach, o których mowa w art. 180 § 1 pkt 2–5.

§  2. Urlop w wymiarze, o którym mowa w § 1, przysługuje łącznie obojgu rodzicom dziecka.

§ 4. Każdemu z pracowników – rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru urlopu określonego w § 1 i 2. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka.

§ 5. Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika – rodzica dziecka urlopu, o którym mowa w § 4.

§ 6. Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje pracownicy – rodzice dziecka. W takim przypadku łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekraczać wymiaru, o którym mowa w § 1 albo 2.”

Urlop opiekuńczy

Według nowelizacji Kodeksu pracy odnośnie urlopu opiekuńczego:

„Art. 173¹ . § 1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy, w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

§ 2. Za członka rodziny, o którym mowa w § 1, uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

§ 3. Urlopu, o którym mowa w § 1, udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

§ 4. Urlopu, o którym mowa w § 1, udziela się na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

§ 5. We wniosku wskazuje się imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby.”

Dni wolne z tytułu siły wyższej

Zwolnienie z powodu działania siły wyższej lub pilnych spraw rodzinnych zapewnia pracownikowi dodatkowe dwa dni wolnego. Dni te będą płatne, ale jedynie w połowie wymiaru przysługującego wynagrodzenia.

„Art. 148¹ . § 1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.”

Nowe zasady umów na okres próbny

Art. 178 § 2 k.p. finalnie ma brzmieć:

„§ 2. Pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 8 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139, oraz delegować poza stałe miejsce pracy.”