Podstawa prawna a faktyczna. Poznaj definicje

Przepisy prawne mają służyć zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku w społeczeństwie. Warto znać prawa i obowiązki swoje, jak i innych osób – w końcu jak mówi łacińska maksyma – Nieznajomość prawa szkodzi. Wiedza na temat regulacji jest przydatna w wielu różnych okolicznościach – nie tylko w przypadku wystąpienia na drogę sądową, ale również w bardziej codziennych sytuacjach – jak np. zatrzymanie kierowcy z powodu przekroczenia prędkości. Istotnymi zagadnieniami są podstawa prawna i faktyczna – poznaj ich definicje i dowiedz się, czym się różnią.

Czym jest podstawa prawna?

W ogólnym rozumieniu podstawa prawna to przepis prawny lub zbiór przepisów wykazujące legalność aktów niższego rzędu, a także podjęcia określonych czynności – bez względu na to, czy chodzi o czynności prawne, czy faktyczne. W przypadku braku podstawy prawnej dany akt nie może zostać uznany za ważny, a czynności za zasadne. Podstawa prawna definiuje zakres praw i obowiązków podmiotów, co do których ma zastosowanie. Warto zauważyć, że w kontekście postępowania cywilnego za określenie podstawy prawnej odpowiada sąd, natomiast powód w ramach pozwu ma za zadanie przedstawić podstawę faktyczną, czyli jak mówi art.187 Kodeksu postępowania cywilnego – przytoczyć okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniające również właściwość sądu.

Księgarnia Profinfo.pl poleca:

Podstawa prawna a legitymowanie

Dobrym przykładem na to, w jakich okolicznościach można spotkać się z podstawą prawną i faktyczną, jest legitymowanie przez policjanta. Ta podstawowa czynność policyjna tylko z pozoru jest nieskomplikowana, w rzeczywistości jest obwarowana określonymi regułami. Legitymowanie stanowi czynność administracyjno-porządkową i jest przeprowadzane w celu ustalenia lub potwierdzenia tożsamości danej osoby. Cała procedura i sposób działania opiera się na przepisach prawnych, a jedną z ważniejszych kwestii w tym zakresie jest podanie przez policjanta podstawy prawnej i faktycznej legitymowania. Sposób legitymowania określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lutego 2020 r.  w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. poz. 192 z późn. zm.) Do podstaw prawnych, stosowanych przez funkcjonariuszy policji należą m.in.:

• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990r. o Policji,
• Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r., Prawo o ruchu drogowym,
• Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.

Z kolei podstawa faktyczna w ogólnym rozumieniu to usprawiedliwiona społecznie przyczyna, powód podjęcia konkretnych działań w sytuacji, którą dopuszczają przepisy prawne. W kontekście przeprowadzenia procedury legitymowania funkcjonariusz może podjąć tego rodzaju czynność m.in. w celu:

• zidentyfikowania podejrzanego lub podejrzanej o popełnienie przestępstwa,
• zidentyfikowania podejrzanego lub podejrzanej o popełnienie wykroczenia,
• konieczności ustalenia świadków zdarzenia,
• poszukiwania osób zaginionych,
• poszukiwania osób uciekających przed wymiarem sprawiedliwości.

Legitymowanie – obowiązki policjanta

Warto podkreślić, że oprócz praw przysługujących policjantom, którzy legitymują daną osobę, funkcjonariusze mają w tym zakresie szereg obowiązków – co ważne, obowiązki te różnią się w zależności od tego, czy odnoszą się do działań policjanta legitymującego, czy asekurującego. Wszelkie działania podejmowane przez funkcjonariuszy policji powinny opierać się przede wszystkim na zasadach poszanowania godności i praw człowieka. Wykonywanie czynności administracyjno-porządkowej, jaką jest legitymowanie, wymaga od funkcjonariusza m.in. podania osobie legitymowanej swojego imienia, nazwiska, stopnia służbowego, a w przypadku, gdy policjant nie ma munduru, również okazania legitymacji służbowej. Funkcjonariusz musi podać podstawę faktyczną czynności, podstawę prawną podaje na wyraźne żądanie osoby, względem której podjęto czynność. Warto podkreślić, że zarówno rozpoczęcie, jak i zakończenie czynności oraz jej wynik powinien być zgłoszony do dyżurnego jednostki organizacyjnej policji.