Państwo i Prawo – 08/2023

W SIERPNIOWYM NUMERZE  „PAŃSTWA I PRAWA” M.IN.

Korzenie ludowładztwa w Sądzie Najwyższym

• Prof. dr hab. Monika Całkiewicz, Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

Zgodnie z art. 182 Konstytucji RP obywatele mają udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, który określa ustawa. Od XIX wieku obecność czynnika społecznego w sądownictwie miała za zadanie podkreślać demokratyczny charakter sądów i być elementem kontroli nad pracą sędziów. Szczególny rozwój instytucji ławników w ustawodawstwie polskim miał miejsce szczególnie w XX wieku. W latach 80. minionego stulecia ławnicy brali udział w orzekaniu aż w 75% spraw karnych. W obecnym stanie prawnym ławnicy uczestniczą w mniej niż 1% takich spraw. Absolutnym novum było wprowadzenie ławników do struktur Sądu Najwyższego, co uczyniono w 2018 roku. Zdaje się to być rozwiązaniem kontrowersyjnym, zważywszy na to, że do tego czasu ławnicy orzekali w sądach I instancji, a jedyny ich udział w sądownictwie na najwyższym szczeblu związany był z sądami z czasów okupacji, a następnie stalinowskimi.

Stosunki quasi-rodzinne w konstrukcji grup podatkowych w świetle przepisów o podatku od spadków i darowizn

• Prof. dr hab. Mieczysław Goettel, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie

Ustawodawca przyznaje preferencje podatkowe członkom rodziny. Przepisy ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn przewidują korzystne rozwiązania dla podatnika, który nabył spadek lub darowiznę od małżonka, powinowatego, powinowatego lub od osoby spokrewnionej z nim przez przysposobienie. W zależności od rodzaju powiązań rodzinnych podatnik jest albo zwolniony z podatku, albo nałożone na niego inne mniej lub bardziej preferencyjne rozwiązania podatkowe.  Nowelizacja ustawy o podatku od spadków i darowizn z 2020 r. rozszerzyła zakres podatników uprzywilejowanych o osoby pozostające w stosunku pieczy zastępczej. Niezależnie od pewnych dylematów prawnych związanych z nową regulacją sama koncepcja zasługuje na uznanie. Warto jednak rozważyć przyjęcie przez ustawodawcę analogicznych rozwiązań na rzecz innych osób pozostających w stosunku prawnym opieki z małoletnim.

Data wszczęcia administracyjnego postępowania ogólnego na żądanie strony

• Dr  Piotr Janiak, Uniwersytet Wrocławski

Art. 61 § 3 i 3a k.p.a. regulują datę wszczęcia postępowania administracyjnego na żądanie strony. Przepisy te odnoszą się również do sytuacji, gdy wniosek o wszczęcie postępowania  jest dotknięty brakami formalnymi lub gdy został on wniesiony do organu niewłaściwego. Jeśli ustawodawca reguluje prawną formę wszczęcia postępowania, czego przykładem może być postanowienie o wznowieniu postępowania (art. 149 § 1 k.p.a.) wówczas dzień doręczenia stronie tego postanowienia (alternatywnie dzień doręczenia jej zawiadomienia o wszczęciu postępowania) powinien być miarodajny dla oceny momentu wszczęcia postępowania. Dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej wyznacza także datę wszczęcia postępowania, które kończy się milczącym załatwieniem sprawy w obu kodeksowych formach, a zatem milczącego zakończenia postępowania oraz milczącej zgody.

PONADTO W NUMERZE

• Dr Aleksandra Bagieńska-Masiota, Uniwersytet SWPS w Poznaniu: Treść i ochrona praw osobistych artysty wykonawcy. Uwagi de lege lata
• Prof. dr hab. Adam Bieranowski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie: Służebności fotowoltaiczne w prawie niemieckim
• Dr Michał Ochwat, Uniwersytet Śląski w Katowicach: Generalne akty administracyjne regulujące stabilność finansową – perspektywa porównawcza prawa niemieckiego
• Dr Piotr Lewulis, Uniwersytet Warszawski: Media społecznościowe jako źródło materiału dowodowego w sprawach cywilnych. Wyniki wstępnego badania ankietowego przeprowadzonego wśród adwokatów i radców prawnych
• Dr Magdalena Micińska, Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy: Zamknięte miasta Rosji a wolność przemieszczania się – w świetle międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka i konstytucji Federacji Rosyjskiej
• Prof. dr hab. Adam Brzozowski, Uniwersytet Warszawski: Klauzula rebus sic stantibus – dyspozytywna czy imperatywna? (ponownie w odpowiedzi M. Kalińskiemu)
• Dr Marcin Drewek, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu: Kwestia dopuszczalności stosowania ograniczeń w lokalizowaniu elektrowni wiatrowych. Glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 28.05.2020 r., C-727/17
• Dr Iwona Parchimowicz, Europejska Wyższa Szkoły Prawa i Administracji w Warszawie; Prof. dr hab. Waldemar Gontarski, Europejska Wyższa Szkoły Prawa i Administracji w Warszawie: Błędnie przetłumaczony przepis dyrektywy przyczyną absurdalnych rozbieżności w orzecznictwie sądów polskich.  Glosa do uchwały SN z 20.06.2018 r., III CZP 29/17