Państwo i Prawo – 04/2023

W KWIETNIOWYM NUMERZE  „PAŃSTWA I PRAWA” M.IN.

Pojęcie konwencji: jego ewolucja i znaczenie dla zrozumienia natury prawa (artykuł w języku angielskim)

• Prof. dr hab. Wojciech Załuski, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Tematyka tego artykułu wpisuje się w ważny, choć niedoceniany, nurt filozofii prawa, który można nazwać „ewolucyjną analizą pojęć prawnych”. Artykuł ten poświęcony jest jednemu z takich pojęć – konwencji/konwencjonalności, i ma on dwa cele. Pierwszy z nich ma charakter historyczny i pojęciowy – jest nim wyróżnienie i prześledzenie historii rozmaitych odcieni znaczeniowych pojęć konwencji/konwencjonalności oraz rozmaitych sensów tezy o konwencjonalności prawa. Drugi ma charakter bardziej problemowy – jest nim próba rozstrzygnięcia, czy teza o konwencjonalności prawa jest tezą przekonującą. Analiza prowadzona jest w oparciu o rozróżnienie między „tradycyjną” dyskusją wokół konwencjonalności prawa (mającą swoje źródło w sporze Platona z sofistami) i współczesną dyskusją (inspirowaną teoriogrowym ujęciem konwencji). Jej dwa główne wnioski dają się streścić tak: primo, większość norm prawnych nie ma charakteru konwencji; secundo, choć trudno jest zbilansować argumenty na rzecz i przeciw tezie, że fundamentalna reguła prawa, tzw. reguła uznania, jest konwencją, to można przekonująco argumentować, że nawet jeśli jest ona konwencją, nie może ipso facto uzasadnić normatywności prawa.

Koncepcja arbitralnej władzy w myśli neorepublikańskiej (artykuł w języku angielskim)

• Dr Katarzyna Eliasz, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Artykuł omawia dwa konkurencyjne ujęcia arbitralności władzy wypracowane na gruncie myśli neo-republikańskiej: proceduralne (zgodnie z którym władza jest arbitralna, kiedy nie ograniczają jej wiążące reguły) i substancjalne (zgodnie z którym władza jest arbitralna, gdy jej działania nie uwzględniają istotnych interesów i opinii członków danej wspólnoty). W pierwszej części tekstu autorka przedstawia aksjologiczny zarzut przeciwko ujęciu proceduralnemu, zaś w drugiej – argumentuje na rzecz demokratycznego wariantu stanowiska substancjalnego.

Doktryna Bosphorus podtrzymana: orzecznictwo ETPC w sprawach dotyczących UE po Opinii 2/13 i potencjalne pęknięcia europejskiej równowagi ochrony praw podstawowych (artykuł w języku angielskim)

• Dr Władysław Jóźwicki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Artykuł podejmuje problematykę stosunków między Europejskim Trybunałem Praw Człowieka a UE. Jedną z najsłynniejszych spraw, poruszających  problem odpowiedzialności Państwa Członkowskiego UE przed ETPCz za wdrożone prawo unijne był wyrok w sprawie Bosphorus przeciwko Irlandii. Autor opisuje rozwój orzecznictwa ETPCz w sprawach dotyczących UE po Opinii 2/13. Stara się ukazać, jak ETPCz w pewnym sensie zachęca sądy (głownie konstytucyjne) państw członkowskich do wywierania presji na TSUE zmierzającej do zapewniania jak najlepszej ochrony praw człowieka nawet ewentualnie kosztem pierwszeństwa, jednolitości i skuteczności prawa unijnego. W pierwszej kolejności ukazano, w jaki sposób ETPCz podtrzymał doktrynę Bosphorus, jednakże przy jednoczesnym jasnym przesądzeniu o podważalności domniemania równoważnej ochrony, na którym doktryna ta się opiera. W dalszej kolejności podjęto pogłębioną analizę przedmiotowego orzecznictwa i ukazane zostało w trzech punktach, w jaki sposób może być ono odczytane jako zachęta dla sądów państw członkowskich do podważania zasad, na których UE opiera swoje podejście do ochrony praw człowieka w relacjach z państwami członkowskimi. Na koniec wskazano nową przestrzeń potencjalnej kolizji pomiędzy unijnymi prawami podstawowymi a prawem krajowym, która dotyczy ochrony praw osób trzecich.

PONADTO W NUMERZE

• Prof. dr hab. Marta Baranowska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu: Krytyka prawa dotyczącego służby przez Leopolda Caro. Ku idei solidarnego państwa (artykuł w języku angielskim)
• Prof. dr hab. Milena Korycka-Zirk, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; Mgr Katarzyna Korycka, Bydgoszcz: Due process of law – perspektywa filozoficznoprawna
• Mgr Mateusz Glinka, Uniwersytet Warszawski: Podległość rozkazom w orzecznictwie Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii – w stronę redefinicji zasady norymberskiej
• Dr Patrycja Bróżek, Waganiec: Problem dodatkowych (niezaspokojonych) roszczeń cywilnoprawnych niezasądzonych w procesie karnym
• Prof. dr hab. Wojciech J. Kocot, Uniwersytet Warszawski: Regulacja formy oświadczenia w nowym kodeksie cywilnym
• Prof. dr hab. Jan Kulesza, Uniwersytet Łódzki: Stan wyższej konieczności. Obrona konieczna. Prawo do strajku. Glosa do wyroku SN z 5.06.2019 r., IV KK 230/18