Nowelizacja Prawa upadłościowego w dobie kryzysu wyjątkowo zyskuje na znaczeniu. Czy zmiany dotyczące upadłości konsumenckiej pomogą Polakom?
Rozwijający się obecnie kryzys wywołany koronawirusem to bardzo trudny czas nie tylko dla wszystkich przedsiębiorców, ale i zwykłych konsumentów. Głównie z myślą o tych drugich w marcu tego roku wprowadzono nowelizację ustawy Prawo upadłościowe, dzięki której zmieniły się przesłanki oraz przebieg postępowania upadłości konsumenckiej. Zmiany te wraz z kolejną już odsłoną Tarczy antykryzysowej mogą stać się kluczem do złagodzenia skutków pandemii dla wielu milionów Polaków.
Jakie zmiany w upadłości konsumenckiej wprowadziła nowelizacja Prawa upadłościowego?
Wspomniana nowelizacja Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe ( Dz.U. z 2019 r. poz. 498) weszła w życie 24 marca 2020 roku. Nowelizacja ta wprowadziła szereg zmian, szczególnie widocznych w zakresie tak zwanej upadłości konsumenckiej. Co to za zmiany?
Bardziej liberalne przesłanki dla uwzględnienia wniosku dłużnika
Dotychczas obowiązujące przepisy nie zezwalały na ogłoszenie upadłości konsumenckiej jedynie na podstawie tego, iż dłużnik stawał się niewypłacalny. Rozpatrujący sprawę sąd musiał zbadać, czy nie występują przesłanki negatywne określone w art. 491(4) Prawa upadłościowego i w razie stwierdzenia takowych odmówić ogłoszenia upadłości. Jedną z ważniejszych przesłanek było tu doprowadzenie do niewypłacalności na skutek niedbalstwa lub umyślnego działania. Sąd odmawiał również ogłoszenia upadłości, jeśli w ciągu 10 lat przed złożeniem wniosku:
- w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
- ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 49120,
- dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,
- czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli
– chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Dodatkowo sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Nowelizacja Prawa upadłościowego z 24 marca 2020 roku sprawiła, iż sąd na etapie ogłaszania upadłości konsumenta nie bada już przyczyn niewypłacalności (w tym tego, czy doszło do niej z winy dłużnika), ale zajmuje się wyłącznie zbadaniem przesłanki w postaci niewypłacalności rozumianej jako utrata zdolności do wykonywania swoich zobowiązań pieniężnych.
Zawinione doprowadzenie do niewypłacalności z konsekwencjami w długości planu spłat
Nowe przepisy Prawa upadłościowego przenoszą badanie przesłanek negatywnych na etap likwidacji majątku. Badanie ich może mieć wpływ na sposób zakończenia postępowania. Jeśliby bowiem sąd stwierdził, że do niewypłacalności konsumenta doszło na skutek np. jego rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli zostanie ustalony na okres od 3 do 7 lat. W przypadku, gdyby badanie przesłanek wykazało, iż do niewypłacalności doszło na skutek działań celowych dłużnika, sąd może odmówić ustalenia planu spłaty lub umorzenia zobowiązań, co oznaczać będzie de facto brak oddłużenia.
Warunkowe umorzenie – nowy sposób zakończenia postępowania upadłościowego
Zgodnie z treścią art. 491(16) ust. 2a Prawa Upadłościowego (wszedł w życie z dniem 24.03.2020 r. – Dz. U. z 2019 r. poz. 1802): Jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego, sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli pod warunkiem, że w terminie pięciu lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli upadły ani żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd, uznając, że ustała niezdolność upadłego do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli. Przepis art. 49121 ust. 2 stosuje się. Przepis ust. 1a stosuje się odpowiednio.
Więcej o zmianach w upadłości konsumenckiej i Prawie upadłościowym znajdziesz w dotyczącym tego zagadnienia nowościach wydawniczych Wolters Kluwer Polska.
Czy nowe przepisy o upadłości konsumenckiej znajdą zastosowanie w dobie obecnego kryzysu?
Ułatwienia dotyczące ogłaszania upadłości konsumenckiej zbiegły się w czasie z kryzysem gospodarczym wywołanym przez koronawirus. Efektem kryzysu jest m. in. spadek zatrudnienia rzędu 2,1 proc. (do tej pory), co jest wynikiem wyższym niż ten zakładany przez ekonomistów. Skutkiem tego może być większe zainteresowanie upadłością konsumencką wśród osób, które najdotkliwiej odczuły tzw. zamrożenie gospodarki.
W ramach łagodzenia gospodarczych skutków pandemii, dotykających zarówno zwykłych konsumentów, jak i przedsiębiorców, rząd wprowadził już czwarty kolejny pakiet rozwiązań pomocowych pod nazwą Tarczy antykryzysowej 4.0 (Dz. U. 2020. poz. 1086). Jak zauważył Łukasz Bernatowicz, wiceprezes Business Center Club – tarcze pozwoliły na zachowanie wielu miejsc pracy i pomogły utrzymać się na powierzchni wielu małym i średnim firmom. Jednak nie pomogły wszystkim. Część firm już się zamknęła, część nie będzie w stanie dalej funkcjonować nawet po odmrożeniu ich branży. Bezrobocie mimo wszystko będzie rosło. Skalę zniszczeń w gospodarce będziemy obserwować w kolejnych miesiącach. Czy oznacza to, że nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe i liberalizacja wielu zapisów dotyczących upadłości konsumenckiej może okazać się niezwykle trafiona w czasie? Wszystko wskazuje na to, że tak właśnie będzie.
