Nowelizacja KPK 2019 ma przyspieszyć i usprawnić procedury karne
Nowelizacja Ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw weszła w życie 5 października 2019 r. Niektóre artykuły tej ustawy (m.in. art. 1 pkt 14 i 15 oraz art. 1 pkt 68) weszły w życie kolejno 5 grudnia oraz 5 września 2019 roku. Jej głównym założeniem jest usprawnienie dotychczasowej procedury karnej, w tym przyspieszenie procedowania spraw karnych, dostosowanie regulacji procesowych do współczesnych wyzwań technologicznych, a także wyeliminowanie błędów legislacyjnych w ustawie.
Nowelizacja KPK 2019 – najważniejsze zmiany
Zmiany legislacyjne 2019 dotyczą przepisów Kodeksu postępowania karnego, a także przepisów Kodeksu karnego wykonawczego, Kodeksu karnego skarbowego, Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenie oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Sporządzanie uzasadnień wyroków
Zgodnie art. 99a KPK, uzasadnienia wyroków sądu sporządzane będą na urzędowych formularzach według wzoru ustalonego w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 listopada 2019r. w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełnienia (Dz. U. poz. 2349). Jest to swoiste novum w polskiej procedurze karnej, które znajduje swoje zastosowanie zarówno w przypadku uzasadnień wyroków wydawanych przez sądy pierwszej instancji (również wyroków nakazowych oraz łącznych), jak i wyroków sądów odwoławczych oraz wyroków w sprawach o wznowienie postępowania. Nowelizacja KPK 2019 przewiduje, że jednolite formularze będą w stanie ułatwić uprawnionym podmiotom sporządzanie środków zaskarżenia, natomiast organom procesowym kontrolę zaskarżanych postanowień.
Modyfikacje w zakresie reguł ne peius
Po wprowadzeniu nowelizacji KPK art. 454 § 1 tejże ustawy otrzymał brzmienie: Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie. Z zapisu usunięte zostało sformułowanie lub warunkowo umorzono postępowanie. Oznacza to, że jeżeli w sądzie I instancji orzeczono wobec sprawcy warunkowe umorzenie postępowania (stwierdzono winę, ale nie skazano sprawcy oraz nie zastosowano kar oraz środków karnych), a oskarżyciel wniesie apelację, wówczas sąd odwoławczy może zmienić wyrok I instancji skazując sprawcę i wymierzając mu karę. Przed nowelizacją KPK, w odniesieniu do omawianego przykładu, strona wnosząca apelację mogła wnosić wyłącznie o uchylenie wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia. W wyniku przeprowadzonej nowelizacji uchylony został również § 3 art.454 KPK, zgodnie z którym sąd odwoławczy nie mógł zaostrzać kary pozbawienia wolności poprzez wymierzenie kary dożywotniego pobawienia wolności. Nowelizacja KPK 2019 daje sądom odwoławczym możliwość zaostrzania kar w ten sposób.
Zmiany przepisów dotyczących przesłuchiwania pokrzywdzonych
Istotną zmianą wprowadzoną w myśl realizacji postanowień nowelizacji KPK w postępowaniu przygotowawczym jest brak konieczności przesłuchiwania każdego z pokrzywdzonych w charakterze świadka. W nowym art. 315a KPK czytamy, że od takiego przesłuchania można odstąpić, jeżeli czynność ta nie jest niezbędna dla dokonania ustaleń faktycznych. Nie oznacza to jednak, że strona zostaje pozbawiona swoich uprawnień, ponieważ w przypadku, gdy pokrzywdzony zażąda przesłuchania, to w myśl przepisu powinien zostać przesłuchany w takim charakterze, o ile nie doprowadzi to do przewlekłości postępowania.
Nowe zasady ogłaszania wyroków sądowych i ujawniania elementów materiału dowodowego
5 września 2019 do art. 418 KPK dodano § 1b, według którego przewodniczący może poprzestać na zwięzłym przedstawieniu rozstrzygnięcia Sądu oraz zastosowaniu przepisów ustawy karnej jeżeli ogłoszenie wyroku będzie się wiązać z zarządzeniem przerwy lub odroczeniem rozprawy.
Zmiany dotyczą również art. 405 KPK, w którym dodano § 2. Dotyczy on zwolnienia sądu z obowiązku długotrwałego wyliczania i odczytywania podczas rozprawy dokumentów zaliczonych w poczet materiału dowodowego, uznając je za ujawnione bez odczytywania.
Zmiany w podstawach oddalenia wniosków dowodowych
Zmiany w KPK 2019 dotyczą przede wszystkim zakresu oddalania wniosków dowodowych zgłoszonych po terminie. W art. 170 KPK dodano pkt 6 § 1, który stanowi, że wniosek dowodowy został złożony po zakreślonym przez organ procesowy terminie, o którym strona składająca taki wniosek została poinformowana. W tym samym art. 170 KPK dodano również § 1a, który ogranicza możliwość oddalenia wniosku (w oparciu o art. 170 § 1 pkt 5 lub 6 KPK) w przypadku, gdy okoliczność, która ma zostać udowodniona, ma decydujące znaczenie w ustaleniu m.in. popełnienia czynu zabronionego, jego popełnienia w warunkach recydywy lub ustaleniu przesłanek do orzeczenia pobytu w zakładzie psychiatrycznym.
Niestawiennictwo oskarżyciela posiłkowego i jego pełnomocnika
Przed nowelizacją KPK 2019 do umorzenia postępowania w wyniku niestawiennictwa pokrzywdzonego oraz jego pełnomocnika dochodziło wyłącznie w sprawach z oskarżenia prywatnego. Po wprowadzonych zmianach i dodaniu art. 57 § 1a KPK umorzenie postępowania dotyczy również spraw wnoszonych z oskarżenia publicznego, w których prokurator nie bierze udziału. Nowelizacja KPK 2019 przewiduje, że w przypadku braku stawiennictwa oskarżyciela posiłkowego oraz jego pełnomocnika na rozprawie głównej jest równoznaczny z odstąpieniem od oskarżenia.
