Nowa ustawa 2020 – prawo zamówień publicznych
Z dniem 1 stycznia 2021 r. wejdzie w życie nowa ustawa Prawo zamówień publicznych, która ma być bardziej czytelna niż dotychczasowa i tematycznie uporządkowana. Zmiany są istotne, dotyczą przede wszystkim uelastycznienia procedury udzielania zamówień poniżej progu unijnego w trybie podstawowym.
Minister przedsiębiorczości i technologii Jadwiga Emilewicz, wypowiadając się na temat nowej ustawy, w skrócie podkreśliła najważniejsze zmiany:
Ułatwiamy modyfikację umów z wykonawcami, znosimy obowiązek wadium w postępowaniach o szacunkowej wartości powyżej unijnego progu, wprowadzamy obowiązek zapłaty w częściach lub płatności zaliczek w dłuższych kontraktach. Obniżamy również wysokość zabezpieczenia, by dopuścić do zleceń więcej firm.
Sprawdź nasze najnowsze publikacje
Główne cele nowej ustawy
Zadaniem nowej ustawy z 2020 roku Prawo zamówień publicznych jest przede wszystkim kompleksowe uregulowanie zasad udzielania tychże zamówień oraz dostosowanie go do istniejących realiów. Nowe regulacje mają być spójne i przejrzyste, a procedury znacząco uproszczone. Odnowiona ustawa zakłada także zwiększenie autonomii zamawiającego podczas podejmowania decyzji o wyborze wykonawcy. Będzie także zapobiegać wykluczeniu społecznemu i gospodarczemu, a to z kolei ma bezpośrednio przyczynić się do wzrostu gospodarczego.
Dotychczasowa ustawa o Prawie zamówień publicznych była wielokrotnie poprawiana, co powodowało problemy w jej rozumieniu, a niejasne przepisy utrudniały przystępowanie do przetargów. Stawiane wykonawcom niejasne i niejednoznacznie określone wymagania doprowadziły do tego, że do wielu przetargów przystępowała zwykle jedna lub dwie firmy. Wielu wykonawców rezygnowało już na wstępie, w obawie przed możliwymi konsekwencjami finansowymi. Przetargi wygrywały firmy oferujące najniższą cenę, podczas gdy jakość zostawała zepchnięta na dalszy plan. Próbowano ustawę ponownie poprawić. Ustawodawca wyposażył więc zamawiających w narzędzie badania rażąco niskiej ceny. To jednak także się nie sprawdziło, a to dlatego, że zaczęło dochodzić do kuriozalnych sytuacji, w której z ceny musieli zacząć się tłumaczyć zarówno wykonawcy, jak i zamawiający. Kryterium ceny miało spowodować oszczędności w sektorze budowlanym, doprowadziło natomiast do lawinowych strat.
Nowa ustawa Prawo zamówień publicznych 2020 została skonstruowana na podstawie przepisów dotyczących rynku zamówień komercyjnych. Ustawa jest o wiele bardziej elastyczna i „przyjazna” w podejmowaniu biznesowych decyzji. Zmiany te powinny spowodować otwarcie rynku dla wielu nowych inwestorów.
Nowe przepisy stawiają na mniej formalności, większą swobodę w negocjacjach oraz brak wymaganego dotychczas wadium. Skonstruowana na nowo ustawa ma chronić zarówno firmę zlecającą, jak i wykonawcę. Ustawa ma także zapobiec przejmowaniu polskich firm przez firmy spoza UE. Minister Jadwiga Emilewicz zapewnia, że podczas przetargów pod uwagę na równi z ceną będą brane jakość towarów, usług, a także ich znaczenie dla środowiska. To krok milowy dla gospodarki, która do tej pory promowała wyłącznie tryb oszczędnościowy, co w rezultacie przyniosło wielu firmom i gospodarce ogromne straty.
Pełna elektronizacja
Przepisy mają zapewnić transparentność i większą efektywność poprzez całkowitą elektronizację na każdym etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Celem elektronizacji jest ułatwienie dostępu małym i średnim przedsiębiorstwom do tych zamówień, a co za tym idzie zmniejszenie kosztów udziału w postępowaniu zarówno po stronie wykonawców jak i zamawiających.
Zamówienia bagatelne—wielki problem
Nowa ustawa Prawo zamówień publicznych 2020 zawiera także pewne niejasności. Dotyczy to kwestii zamówień bagatelnych. Przepisy nowej ustawy stosują się min. do udzielenia zamówień klasycznych. Jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekroczy 130 000zł netto mamy obowiązek trybów wskazanych dla procedury progu unijnego, czyli dla procedury krajowej. Ta kwota stanowi najniższy próg stosowania ustawy. Poniżej 50 000zł netto nie stosuje się jakichkolwiek przepisów ustawy.
Próg pośredni, między 50 000 zł netto, a 130 000zł netto obejmują tzw. zamówienia bagatelne. To właśnie one sprawiają największe trudności interpretacyjne, a to z tego względu, że ustawodawca nie określił jasnej definicji dla tych zamówień. Nakazano w nich stosowanie się tylko do pewnych przepisów ustawy.
W ustawie Prawo zamówień publicznych artykuł 2 ust. 2 podaje definicję dla zamówień bagatelnych: „są to zamówienia klasyczne udzielane przez zamawiających, których wartość, bez podatku od towarów i usług, dotycząca jednorazowego zakupu jest mniejsza niż 130 00 zł, nie mniejsza jednak niż 50 000 zł”
Problem dotyczy określenia „jednorazowy zakup”. Ustawodawca użył słowa, którego nigdzie nie zdefiniował, co może powodować istotne problemy stosowania przepisu w praktyce. W związku z tym nie jest jasno określone, czy do jednorazowego zakupu mamy stosować wartości zamówienia czy też nie.
Przy realizacji projektu, część zamówień w ciągu roku się powtarza, zamówienia realizowane są partiami. Zgodnie z przepisami ustalania wartości, jeżeli ustalamy wartości w częściach, to wartością zamówienia jest suma wszystkich części. W praktyce na pewno będą pojawiać się zamówienia, które w całości nie przekroczą górnej kwoty, ale będą większe niż 50 000zł. Co wobec tego? Nie przekroczenie 130 000 zł netto mówi nam , że ustawa nie obejmuje takiej kwoty, czyli nie stosujemy trybu zamówień, ale przekraczając kwotę powyżej 50 000zł netto nie wiemy czy w dalszym ciągu jest to zamówienie w całości bagatelne czy też nie. Tę kwestię należałoby doprecyzować, bo na pewno w przyszłości może być różnie interpretowana, co z kolei będzie utrudniało przystępowanie do przetargów.
Postępowanie od progu unijnego
W nowej ustawie Prawo zamówień publicznych 2020 ustawodawca podtrzymał dotychczasowy kierunek podziału podstaw wykluczenia na obligatoryjne i fakultatywne. Jednak część podstaw obligatoryjnych przeszła do fakultatywnych, w związku z czym inwestorzy muszą zwrócić szczególną uwagę na katalog podstaw wykluczenia. Jeżeli uwaga będzie skupiona wyłącznie na wykluczeniach obligatoryjnych, w niektórych przypadkach zlecający nie będzie miał możliwości odrzucenia oferty złożonej przez wykonawcę.
Prawo zamówień publicznych. Przepisy, stan prawny na 2020
Istotne jest to w przypadku ofert składanych przez potencjalnych nieuczciwych i nierzetelnych wykonawców. Podstawy, które powinny znaleźć się w specyfikacji dotyczą szczególnie punktów 5, 7 (nierzetelny wykonawca), oraz 8 i 10, o których mowa w artykule 109 ust. 1 ustawy. Prawo zamówień publicznych. Punkty 8 i 10 dotyczą wykonawcy, który podaje informacje wprowadzające w błąd, czyli jest nieuczciwy. Wszystkie wyżej wymienione punkty będą miały olbrzymie znaczenie dla postępowania, dlatego należy zwrócić na nie szczególną uwagę dla bezpieczeństwa inwestora.
Tryby udzielania zamówień
Nowa ustawa Prawo zamówień publicznych 2020 szczegółowo opisuje różne tryby udzielania zamówień publicznych. Procedura dla zamówień poniżej progów unijnych będzie uproszczona, dzięki temu liczba firm przystępujących do przetargu będzie się zwiększać.
Tryb podstawowy w przetargu krajowym to tryb najczęściej używany, ponieważ większość zamówień dotyczy zamówień poniżej progu unijnego. W małej procedurze krajowej, poniżej tego progu nie ma trybów przetargów nieograniczonych, ograniczonych, negocjacji z ogłoszeniem ani dialogu konkurencyjnego.
W miejsce tych trybów ustawodawca wprowadził tzw. tryb podstawowy, który przeprowadzany będzie w trzech wariantach proceduralnych. W wariancie I trybu podstawowego zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą bez przeprowadzania negocjacji. Natomiast w wariancie II i III zamawiający otrzymuje możliwość bezpośredniej rozmowy z wykonawcami.
Trzy pozostałe tryby udzielania zamówień to: partnerstwo innowacyjne, negocjacje bez ogłoszenia oraz zamówienia z wolnej ręki.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2021 r. i zawiera 623 artykuły. Jest to największa zmiana w historii Prawa zamówień publicznych i ma sprzyjać poprawnym relacjom między wykonawcą a zleceniodawcą. Dzięki wielu zmianom ma nastąpić uproszczenie procedur w zawieraniu umów oraz zwiększenie konkurencyjności i dostępu do rynku. Nowe Prawo zamówień publicznych stawia na elastyczną współpracę i dialog pomiędzy zamawiającym i wykonawcą. Efektem ma być promocja krajowych firm i znaczny rozwój gospodarczy.
