Możliwe wyzwanie dla prawnika in-house : projektowane przepisy o przeciwdziałaniu wykorzystaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi
Konieczność nowelizacji przepisów
W dniu 1 listopada 2021 roku mija termin implementacji do krajowego porządku prawnego postanowień Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/633 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych (dalej: „Dyrektywa”).
Celem implementowania Dyrektywy do krajowego porządku prawnego, została przygotowana i jest procedowana przez Sejm nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi z dnia 1 października 2021 roku (dalej: „Ustawa”), której postanowienia mają wejść w życie właśnie 1 listopada 2021 roku, a która ma zastąpić obowiązującą obecnie ustawę z dnia 15 grudnia 2016 roku (Dz. U. 2017 poz. 67 z późn. zm.).
Publikacja autorstwa Mateusza Hendzel pod tytułem “Metodyka pracy prawnika in-house” w księgarni Profinfo.pl
Rozszerzona definicja produktów rolnych i spożywczych
Ustawa określa nową, zdecydowanie szerszą definicję produktu rolnego i spożywczego, którymi handlują między sobą dostawca oraz nabywca – art. 3. pkt 4) Ustawy określa bowiem produkt rolny lub spożywczy jako ten, który znajduje się w wykazie w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lecz także wszelkie produkty, które nie zostały wymienione w tym załączniku, ale zostały przetworzone z przeznaczeniem do spożycia z wykorzystaniem produktów wymienionych w ww. załączniku.
Rozszerzenie definicji produktów rolnych i spożywczych również o produkty przetworzone będzie zwiększało zasięg Ustawy i wiele podmiotów funkcjonujących na rynku spożywczym, które do tej pory nie musiały podporządkować się przepisom, dotyczącym przeciwdziałaniu wykorzystaniu przewagi kontraktowej w obrocie powyższymi produktami, będzie musiało dokonać analizy ryzyka i zdecydować o zapewnieniu zgodności działania ze znowelizowanym prawem.
Trudności z określeniem obrotu rocznego oraz nowy, otwarty katalog praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową
Przewaga kontraktowa określana jest w Ustawie jako znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym, który liczony jest poprzez zestawienie ze sobą rocznego obrotu dostawcy i nabywcy. Prawodawca określa nawet kwotowe mierniki takiej dysproporcji – w art. 7 ust. 2 i 3 Ustawy wskazane są widełki rocznych obrotów dostawcy i nabywcy, które określają przewagę ekonomiczną jednego z podmiotów (np.: przewagę kontraktową będzie miał dostawca, którego roczny obrót przekracza równowartość w złotych 2 000 000 euro nad nabywcą, którego roczny obrót nie przekracza równowartości w złotych takiej kwoty).
Problematyczne będzie na pewno samo liczenie rocznego obrotu nabywcy lub dostawcy. Ustawodawca przewiduje bowiem, że za wynik obrotowy tego podmiotu nie wystarczy podanie kwot nabywcy lub dostawcy jako samodzielnego przedsiębiorstwa.
Zgodnie z art. 7 ust. 6 Ustawy przy obliczaniu wysokości rocznego obrotu konieczne jest uwzględnienie również kategorii i rodzaju przedsiębiorstwa, które wymienia załącznik I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 roku uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014, str. 1, z późn. zm.), to jest: mikro, małe, średnie lub duże przedsiębiorstwo oraz przedsiębiorstwo samodzielne, partnerskie lub powiązane.
Konieczność uwzględniania kategorii o rodzaju przedsiębiorstwa przy obliczaniu rocznego obrotu na pewno przysporzy wiele problemów interpretacyjnych i faktycznych, podobnie jak przy korzystaniu z tych samych przepisów przy wnioskowaniu o subwencje finansowe z programu Tarcza Finansowa realizowanego przez Polski Fundusz Rozwoju. Wydaje się, na tę chwilę, że podmioty podlegające pod przepisy Ustawy będą wymieniały się różnego rodzaju oświadczeniami, których celem będzie sprawdzenie, co najmniej, pułapu osiąganego obrotu rocznego i spozycjonowanie się względem partnera biznesowego po tej stronie, która ma przewagę, na równi, bądź po stronie słabszej.
Kolejnym wyzwaniem będzie konieczność dostosowania stosunków prawnych pomiędzy dostawcą a nabywcą w taki sposób, aby nie zawierały postanowień, które Ustawa uznaje za praktykę nieuczciwie wykorzystującą przewagę kontraktową. Art. 8 ust. 1 Ustawy przewiduje katalog otwarty takich niedozwolonych praktyk, gdzie ustawodawca wskazuje aż 16 przykładów, w tym 10 bezwzględnie, bez wyjątków, zakazanych do stosowania.
Jedną z takich nieuczciwych praktyk jest bezprawne pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie przez nabywcę tajemnicy przedsiębiorstwa dostawcy w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2020 r. poz. 1913 oraz z 2021 r. poz. 1655). Pojawia się zatem konieczność po stronie dostawcy, co stanowi kolejne z wyzwań narzuconych przez Ustawę, prawidłowego zdefiniowania i utworzenia procesów wewnętrznych i zewnętrznych ochrony informacji, które stanowią taką tajemnicę.
Właściwość Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: „Prezes Urzędu”)
Prezes Urzędu jest i będzie organem właściwym w spawach związanych z praktykami nieuczciwie wykorzystującymi przewagę kontraktową. Szerokie uprawnienia kontrolne, czy wysokość możliwych do nałożenia kar, liczonych w dziesiątkach milionów euro, którymi dysponuje Prezes Urzędu skłania do konstatacji, że oprócz oczywistej konieczności zapewnienia zgodności z postanowieniami Ustawy przedsiębiorstwa pod te przepisy podlegającego, należy zastanowić się również nad stworzeniem i wdrożeniem procesów organizacyjnych z zakresu postępowania na wypadek czynności kontrolnych, czy też prewencyjnych i reakcyjnych w przypadku zastosowania jakiejkolwiek praktyki niedozwolonej oraz komunikacji z Prezesem Urzędu.
Więcej informacji w książce: “Metodyka pracy prawnika in-house“
Mateusz Hendzel – prawnik, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, British Law Centre i studiów doktoranckich Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, gdzie przygotowuje rozprawę z tematyki prawa spółek. W swoich zainteresowaniach naukowych skupia się przede wszystkim na prawie zobowiązań, prawie spółek oraz compliance. Kierownik ds. zgodności w LOTTE Wedel.
