Jak przetrwać kryzys w branży turystycznej – poradnik prawny

Koronawirus w Polsce, a branża turystyczna

Pogłębiający się kryzys gospodarczy w związku z pandemią
COVID-19 dotknął w zasadzie każdą gałąź gospodarki. W wyniku nałożonych przez Państwo obostrzeń i zakazów będących pochodną rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 przedsiębiorstwa odczuły spadek płynności gospodarczej.

Przedsiębiorcy tracą pieniądze na każdym z rynków, zarówno pod względem sprzedaży krajowej, jak i zagranicznej . W celu przeciwdziałania upadkom firm oraz ratowania sytuacji gospodarki każde z państw wprowadza różne formy wsparcia organizacyjnego i finansowego dla najbardziej stratnych firm .

W Polsce w ramach łagodzenia skutków kryzysu dnia 31.03.2020 r. opublikowana została tzw. Tarcza antykryzysowa. Zawiera ona wiele propozycji i instytucji skierowanych m.in. do firm o różnej skali, których celem jest przede wszystkim ochrona miejsc pracy oraz zachowanie płynności finansowej. W opracowaniu opisaliśmy najkorzystniejsze mechanizmy z punktu widzenia średnich i dużych przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw z branży turystyczno-hotelarskiej . Publikacja zawiera również regulacje prawne wprowadzone w ustawie o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 nazywanej potocznie Tarczą 2.0 .

Niniejszy tekst uwzględnia stan prawny obowiązujący na dzień jego ukończenia, tj. 8.05.2020 r.

Redakcja: Wojciech Kapica
Wojciech Kapica, Piotr Kawiak, Wojciech Stawnicki, Paweł Stępniak

Na skróty

Zagadnienia sektorowe

Czasowe ograniczenie prowadzenia działalności

Zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 1 r.o.n.z.e. ograniczeniu uległo prowadzenie działalności gospodarczej w ramach usług gastronomicznych, rekreacyjnych i sportowych oraz hotelarskich.

Jak wskazuje § 9 ust. 1 pkt 1 r.o.n.z.e., w zakresie obejmującym usługi hotelarskie ograniczenie obejmuje zakaz prowadzenia działalności z wyjątkiem realizacji usług polegających na zapewnieniu miejsca zakwaterowania dla osób objętych kwarantanną, izolacją lub wykonujących zawód medyczny . W odniesieniu do usług gastronomicznych, zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 1 lit. a r.o.n.z.e., obostrzenie nie dotyczy potraw oferowanych na wynos.

Czasowe wygaśnięcie umów najmu

Na mocy § 8 ust. 2 r.o.n.z.e . została zakazana również działalność gospodarcza na terenie obiektów handlowych powyżej 2000 m2 w zakresie nieobejmującym produktów żywnościowych, medycznych i czystości. Zważywszy, że wiele biur podróży posiada swoje lokale w tego typu obiektach, zrodziło to problem w zakresie obejmującym umowy o korzystanie z powierzchni handlowej.

W tym względzie art. 15ze u.COVID-19 zawiera rozwiązanie polegające na czasowym wygaśnięciu wzajemnych zobowiązań płynących z umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy, na mocy której doszło do oddania do używania powierzchni handlowej w odniesieniu do obiektów powyżej 2000 m2 powierzchni. Najemca powinien złożyć wynajmującemu bezwarunkową i wiążącą ofertę woli przedłużenia obowiązywania umowy na dotychczasowych warunkach o okres obowiązywania zakazu przedłużony o sześć miesięcy. Oferta taka powinna być złożona w okresie trzech miesięcy od dnia zniesienia zakazu.

W uzasadnieniu do projektu Tarczy1 wskazuje się, że regulacja ta obowiązuje od momentu ogłoszenia zakazu prowadzenia działalności dla poszczególnych sektorów w obiektach powyżej 2000 m2 powierzchni.

Jak przetrwać kryzys? Poradnik prawny dla średnich i dużych przedsiębiorstw

Modyfikacja prawa odstąpienia podróżnego

Innym przepisem, skierowanym bezpośrednio do przedsiębiorców branży turystycznej jest art. 15k u.COVID-19 . Modyfikuje on zakres czasowy skuteczności uprawnienia podróżnego do odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej przed jej rozpoczęciem bez ponoszenia opłaty z tego tytułu w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności mających znaczący wpływ na realizację tejże imprezy. Wydłużeniu o 180 dni podlega termin, w którym takie oświadczenie stanie się skuteczne, w przypadku gdy odstąpienie lub rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z epidemią COVID-19. Ponieważ modyfikacja odnosi się do skuteczności oświadczenia o odstąpieniu od umowy, zgodnie z brzmieniem art. 47 ust. 6 u.i.t. organizator turystyki dokonuje zwrotu w terminie 14 dni od upłynięcia okresu 180 dni dla skuteczności oświadczenia . Mechanizm ten stosuje się odpowiednio do odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej przed wejściem w życie Tarczy, o ile termin na zwrot środków nie minął przed 13.03.2020r .

Możliwość konwersji świadczenia na voucher

Jednocześnie, na podstawie art. 15k ust. 2 u.COVID-19, organizator turystyki może zaproponować podróżnemu voucher, który umożliwi kupującemu jego realizację w ciągu roku od dnia, w którym miała odbyć się pierwotna impreza turystyczna poprzez udział w przyszłych imprezach turystycznych. W przypadku gdy kupujący wyrazi zgodę na taką konwersję, odstąpienie od umowy bądź jej rozwiązanie staje się nieskuteczne. Wartość takiego vouchera nie może być niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy o imprezę turystyczną, a kwota odpowiadająca wpłacie na poczet realizacji pierwotnej umowy podlega ochronie na wypadek niewypłacalności organizatora turystyki.

Podobne uprawnienie uzyskali przedsiębiorcy i rolnicy świadczący usługi hotelarskie (polegające na ogólnodostępnym, krótkotrwałym wynajmowaniu domów, mieszkań, pokoi, miejsc noclegowych – także namiotów i przyczep campingowych oraz świadczeniu usług z tym związanych). Zgodnie z art. 15zp ust. 4 w zw. z ust. 1 u.COVID-19 przedsiębiorcy ci muszą zwrócić wpłacone środki po upływie 180 dni od odstąpienia. Jak wskazuje się w uzasadnieniu do Tarczy, odstąpienie to musi być rzeczywiście związane z wystąpieniem epidemii COVID-19 poprzez rzeczywisty związek przyczynowo-skutkowy i nie może opierać się na osobistym przeświadczeniu odstępującego.

Przedsiębiorca może także skorzystać, za zgodą odstępującego, z zamiany świadczenia podlegającego zwrotowi na voucher odpowiadający kwocie uiszczonej przez odstępującego lub o wyższej wartości.

Rozwiązanie to ma wspomóc przedsiębiorców z branży w utrzymaniu płynności finansowej.

Zmiana dotycząca obiektów hotelarskich niewpisanych do rejestru

W zakresie branży hotelarskiej zmianie uległa ustawa o usługach hotelarskich w zakresie dotyczącym obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie bez uprzedniego zgłoszenia do właściwej ewidencji. Zgodnie z art. 19 Tarczy wprowadzone zostało względem takich obiektów domniemanie w zakresie niespełnienia wymogów sanitarnych (tj . wymagań między innymi sanitarnych czy przeciwpożarowych).

Obowiązek powiadomienia ZUS o zawarciu umowy o dzieło

Ważnym przepisem z uwagi na specyfikę branży turystycznej i hotelarskiej jest art. 22 Tarczy, kreujący nowy obowiązek po stronie przedsiębiorcy zlecającego dzieło osobie, z którą nie pozostaje on w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonujący dzieło nie wykonuje pracy na rzecz przedsiębiorcy. Umowa taka podlega zgłoszeniu w terminie 7 dni od zawarcia. Zgodnie z uzasadnieniem Tarczy celem zmiany jest umożliwienie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych weryfikacji obowiązku ubezpieczeń społecznych względem osób wykonujących tego typu umowy.

Zezwolenia na pracę lub pracę sezonową dla cudzoziemców

Specustawa koronawirusowa na podstawie art. 15zzq wprowadza rozwiązania w zakresie zezwoleń na pracę lub na pracę sezonową (stosuje się odpowiednio do decyzji o przedłużeniu zezwoleń w tym zakresie) wydawanych cudzoziemcom w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jeżeli ostatni dzień ważności takiego pozwolenia przypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego w związku z epidemią COVID-19, okres ważności tego zezwolenia ulega z mocy prawa przedłużeniu do upływu 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemiologicznego.

Opłaty abonamentowe

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii na mocy art. 15l u.COVID-19 wstrzymane zostało pobieranie wynagrodzeń dla organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi wynikającymi z umowy, której przedmiotem jest korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, jak też opłat abonamentowych. Wstrzymanie następuje z mocy prawa względem przedsiębiorców świadczących usługi w miejscu umożliwiającym zapoznawanie się przez klientów z utworami, którzy są płatnikami wyżej wymienionych wynagrodzeń i uiścili niniejsze wynagrodzenia i opłaty za okresy rozliczeniowe przypadające do 8.03.2020 r.

Ubezpieczenie i gwarancja bankowa

Istotną z punktu widzenia szeroko pojętej branży turystycznej zmianą są wydane dwa rozporządzenia: rozporządzenie Ministra Finansów z 8.04.2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej i ubezpieczeniowej wymaganej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i przedsiębiorców ułatwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych oraz rozporządzenie Ministra Finansów z 8.04.2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie minimalnej wysokości sumy ubezpieczenia na rzecz podróżnych związanej z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i przedsiębiorców ułatwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych. Modyfikują one roczny przychód deklarowany na okres kolejnych 12 miesięcy na potrzeby określenia minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, jak też minimalnej wysokości sumy ubezpieczenia wymaganych w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i przedsiębiorców ułatwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych. Zgodnie z tymi regulacjami roczny przychód w rozumieniu przepisów niniejszych rozporządzeń nie może być niższy niż 30% rocznego przychodu osiągniętego w roku 2019. Jednocześnie bez zmian pozostaje zarówno minimalna wysokość sumy gwarancji ubezpieczeniowej lub bankowej, jak i minimalna wysokość ubezpieczenia.

Kwestie pracownicze

Specustawa koronawirusowa zawiera rozwiązania, których celem jest wsparcie finansowe przedsiębiorców będących pracodawcami w celu ochrony miejsc pracy.

Dofinansowanie do wynagrodzeń z FGŚP

Wsparcie z FŚGP przysługuje przedsiębiorcy, który wykaże spadek obrotów gospodarczych o:

minimum 15% w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających po 1.01.2020 r . do dnia poprzedzającego złożenie wniosku, w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego, lub
minimum 25% w ciągu miesiąca kalendarzowego, przypadającego po 1.01.2020 r . do dnia poprzedzającego złożenie wniosku w porównaniu z obrotami z miesiąca poprzedniego.

Za miesiąc uważa się także 30 kolejno następujących po sobie dni kalendarzowych, w przypadku gdy okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie trwania miesiąca kalendarzowego.

Przedsiębiorca składa w tym zakresie oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej. Przedsiębiorca, który odnotuje spadki w takich lub wyższych wartościach, może ubiegać się o dofinansowanie z FGŚP w ramach jednej z dwóch procedur przewidzianych w art. 15g u.COVID-19. Co istotne, wsparciem z tego tytułu objęte są osoby nie tylko zatrudnione na podstawie umowy o pracę, ale również te, wobec których podstawą świadczenia pracy jest umowa zlecenie lub inna umowa cywilnoprawna, wobec której stosuje się przepisy o zleceniu.

Przedsiębiorca jest uprawniony do ogłoszenia przestoju ekonomicznego i obniżenia wynagrodzenia pracownika do maksymalnie 50% pierwotnego wynagrodzenia. Wynagrodzenie takie nie może być jednak niższe niż wynagrodzenie minimalne. W takim przypadku wsparcie z FGŚP wyniesie równowartość sumy połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę pracownika objętego przestojem (tj . około 1300 PLN). Alternatywą dla przedsiębiorców jest obniżenie pracownikom czasu pracy do 20% (maksymalnie do połowy etatu) . W takim przypadku przedsiębiorca będący pracodawcą może proporcjonalnie obniżyć również wynagrodzenie. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych natomiast sfinansuje obniżone wynagrodzenie do połowy, nie więcej jednak niż w wysokości 40% przeciętnego, miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa GUS.

Dofinansowanie nie będzie przysługiwać względem wynagrodzeń, które w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku przekraczało 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa GUS. Aby przedsiębiorca mógł uzyskać ze strony państwa dofinansowanie, zobowiązany jest do zawarcia porozumienia z organizacjami związkowymi, zakładową organizacją związkową albo (w przypadku ich braku) przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Co do zasady specustawa koronawirusowa nie przewiduje wyjątków od wyżej wskazanego mechanizmu, z zastrzeżeniem możliwości zawarcia porozumienia z przedstawicielami pracowników wyłonionymi uprzednio dla innych celów. Minimalnie w porozumieniu powinno znaleźć się:

określenie grup pracowników objętych przestojem lub obniżonym wymiarem czasu pracy,
obiektywne kryteria przypisania pracowników do tych grup,
określenie okresu, przez jaki trwać będzie przestój ekonomiczny lub obniżony wymiar czasy pracy.

Porozumienie takie należy dostarczyć okręgowemu inspektorowi pracy oraz załączyć do wniosku o dofinansowanie. Pracownicy objęci dofinansowaniem uzyskają ochronę miejsc pracy na okres trwania finansowania. Ochrona dotyczy wypowiedzenia z przyczyn nieleżących po stronie pracowników.

Przedsiębiorca ubiegający się o wsparcie nie może zalegać z świadczeniami publicznymi, jak również nie mogą zachodzić względem niego przesłanki upadłości. Wniosek składa się do wojewódzkiego urzędu pracy.

Dofinansowanie do wynagrodzeń udzielane przez starostę

Alternatywnym mechanizmem jest wsparcie udzielone przez starostę za pośrednictwem PUP, właściwego ze względu na miejsce wykonywania pracy przez pracowników pracy lub siedzibę pracodawcy. Starosta zgodnie z art. 15zzb u.COVID-19 może udzielić wsparcia w postaci dofinansowania części kosztów wynagrodzeń (oraz należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne), jeżeli przedsiębiorca z sektora MŚP wykaże odpowiedni spadek obrotów gospodarczych w ciągu dwóch dowolnie wskazanych, kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po 1.01.2020 r. do dnia poprzedzającego złożenie wniosku w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznego okresu w roku ubiegłym. Wysokość dofinansowania uzależniona jest od wysokości spadku i wynosi:

50% wynagrodzenia minimalnego w przypadku spadku obrotów o 30% (wraz ze składkami dla każdego z pracowników),
70% wynagrodzenia minimalnego w przypadku spadku obrotów o 50% (wraz ze składkami dla każdego z pracowników),
90% wynagrodzenia minimalnego w przypadku spadku obrotów o 80% (wraz ze składkami dla każdego z pracowników).

Dofinansowanie z tego tytułu przyznawane jest na okres 3 miesięcy i objęci nim są pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, jak też zleceniobiorcy i inne osoby świadczące pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, do której stosuje się przepisy o zleceniu. Przedsiębiorca będący pracodawcą zobowiązany jest do utrzymania zatrudnienia pracowników objętych wsparciem przez okres otrzymania dofinansowania wypłaty dofinansowania. Przedsiębiorca składa w tym zakresie oświadczenie pod groźbą odpowiedzialności karnej. Wniosek należy złożyć do właściwego PUP w terminie 14 dni od ogłoszenia naboru przez dyrektora .

Świadczenie postojowe

Osobie zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej (tj. zatrudnionej na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług lub umowy o dzieło) przysługuje świadczenie postojowe w wysokości 80% wynagrodzenia minimalnego, jeżeli na skutek epidemii COVID-19 doszło do przestoju u zleceniodawcy, które można uzyskać maksymalnie do trzech razy.

Aby zleceniobiorca był uprawniony do skorzystania ze świadczenia postojowego, umowa zlecenia powinna być zawarta przed 1.04.2020 r., a przychód z umowy nie może przekraczać 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale ogłaszanego przez Prezesa GUS. Wniosek należy złożyć do ZUS za pośrednictwem przedsiębiorcy będącego zleceniodawcą, który powinien załączyć oświadczenie potwierdzające niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy na skutek przestoju spowodowanego aktualną sytuacją epidemiologiczną, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Szkolenia BHP

Zgodnie z dodanym art. 12e u.COVID-19 w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii wstępne szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy i służby mogą zostać przeprowadzone w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Z powyższej możliwości nie można jednak skorzystać w przypadku przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego:

pracownika zatrudnionego na stanowisku robotniczym lub pracownika przenoszonego na takie stanowisko,
pracownika zatrudnionego na stanowisku, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych,
ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

Termin na przeprowadzenie okresowych szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy lub bezpieczeństwa i higieny służby ulega przedłużeniu do 60 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w przypadku gdy termin na przeprowadzenie takiego badania upłynąłby w okresie obowiązywania ww. stanów lub w okresie 30 dni od ich odwołania.

Zasiłek opiekuńczy

Opiekun sprawujący opiekę nad dzieckiem do 8. roku życia, o ile ubezpieczony jest z tytułu ubezpieczenia chorobowego, może uzyskać zasiłek opiekuńczy na okres 14 dni. Warunkiem dla skorzystania z zasiłku jest osobiste sprawowanie opieki z powodu zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do której uczęszcza dziecko, albo z powodu niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna.

W przypadku gdy dziecko legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym lub znacznym, zasiłek przysługuje do osiągnięcia przez dziecko 18. roku życia, w wymiarze 14 dni. Zasiłek przysługuje również ubezpieczonym w ramach ubezpieczenia społecznego rolników.

Odroczenie płatności na ZUS

Na podstawie przepisów wprowadzonych na mocy Tarczy przedsiębiorcy uzyskali również możliwość odroczenia lub rozłożenia na raty płatności składek na ubezpieczenia społeczne względem ZUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych z tego tytułu nie będzie pobierał opłaty prolongacyjnej.

Zawieszenie okresowych badań lekarskich

W czasie epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego zawieszeniu podlega obowiązek przeprowadzenia przez przedsiębiorcę będącego pracodawcą okresowych badań lekarskich. Badanie wstępne, w przypadku gdy nie ma możliwości wykonania go przez lekarza uprawnionego, może przeprowadzić lekarz innej specjalizacji. Takie badanie ma charakter okresowy i wygasa w terminie 30 dni, licząc od dnia odwołania ww. stanów. Orzeczenia lekarskie wydane w ramach badań wstępnych, okresowych i kontrolnych, które utraciły ważność po 7.03.2020 r., pozostają ważne przez okres nie dłuższy niż 60 dni po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii. Wyjątkowo okres ten został wydłużony do 90 dni w przypadku niektórych zawodów, których wykonywanie jest warunkowane uzyskaniem odrębnego orzeczenia lekarskiego albo psychologicznego określonego w innych przepisach niż Kodeks pracy.

Wsparcie kredytowe

Ustawodawca przewidział również wiele mechanizmów mających wesprzeć płynność przedsiębiorców oraz odciążyć ich koszty stałe w postaci wsparcia w spłacie zobowiązań. Dużą rolę w tym względzie odgrywają BGK, PFR oraz ARP.

Poręczenia i gwarancje Banku Gospodarstwa Krajowego

Bank Gospodarstwa Krajowego może wspierać kredytobiorców z sektora MŚP gwarancją de minimis do wysokości 80% wartości kredytu. Jednocześnie do 39 miesięcy wydłużony został okres gwarancji dla kredytu obrotowego.

Względem średnich i dużych przedsiębiorstw BGK może udzielać we własnym imieniu i na własny rachunek poręczeń i gwarancji spłaty kredytów zgodnie z art. 15zzzd u.COVID-19. Na ten cel utworzony został Fundusz Gwarancji Płynnościowych . Zabezpieczenie w ramach tego mechanizmu nie może przekraczać 80% kwoty kredytu, którego maksymalna wysokość to 250 mln PLN. Kwota gwarancji wynieść ma od 3,5 do 200 mln PLN. Okres gwarancji wynieść ma do 27 miesięcy, nie dłużej jednak niż okres spłaty kredytu przedłużony o 3 miesiące. Program obejmuje kredyty obrotowe nowe lub odnowione zaciągnięte po terminie 1.03.2020 r . Z gwarancji mogą skorzystać firmy, które nie znajdowały się w trudnej sytuacji finansowej na dzień 31.12.2019 r., a na dzień 1.02.2020 r . nie miały zaległości publicznoprawnych, jak też względem banku kredytującego.

Bank Gospodarstwa Krajowego oferuje również system dopłat do oprocentowania kredytów obrotowych dla przedsiębiorców dotkniętych skutkami epidemii. Zakładany okres objęcia dopłatami wynosi 12 miesięcy.

Na szczególny instrument wsparcia w ramach BGK mogą liczyć przedsiębiorstwa z branży turystycznej. Firmy turystyczne dotknięte skutkami związanymi z pandemią COVID-19 mogą skorzystać z korzystniejszych warunków pożyczek z projektu Przedsiębiorcza Polska Wschodnia – Turystyka. Ułatwienia w ramach spłaty pożyczek obejmują między innymi możliwość przedłużenia o dodatkowe 6 miesięcy standardowej karencji w spłacie albo 6-miesięczne wakacje kredytowe. Dodatkowo przedsiębiorcy ci mogą liczyć na obniżenie oprocentowania pożyczek o połowę zarówno dla nowych, jak i pozostałych pożyczek (w drugim przypadku odbywa się to na wniosek przedsiębiorcy). Pożyczka nie wymaga wkładu własnego i może w całości zostać przeznaczona na pokrycie działalności bieżącej.

Wsparcie finansowe od Agencji Rozwoju Przemysłu

Wsparcie finansowe oferuje również ARP, która została wyposażona w odpowiednie instrumenty prawne w ramach Tarczy 2.0. Zgodnie z brzmieniem art. 6 Tarczy 2.0 przez wsparcie oferowane w ramach ARP należy rozumieć między innymi pożyczki, gwarancje, poręczenia i inne instrumenty, których przedmiotem jest finansowanie działalności gospodarczej, z wyjątkiem tych, które są zastrzeżone dla podmiotów wykonujących działalność bankową oraz ubezpieczeniową. Zgodnie z brzmieniem Traczy 2.0 celem oferowanego wsparcia jest zapewnienie beneficjentowi płynności finansowej na okres trwania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz 12 miesięcy po jego odwołaniu.

Na mocy wyżej przytoczonych przepisów wsparcie w ramach ARP jest wypłacane w sposób sukcesywny, poprzez wypłatę poszczególnych transz. Jednocześnie ARP wraz z przedsiębiorcą otrzymującym wsparcie określają cel, na który ma iść kwota finansowania . Zgodnie z regulacjami Tarczy 2.0 wniosek o udzielenie wsparcia do ARP jest rozpatrywany w terminie 14 dni od dnia złożenia, jednak Tarcza 2.0 zastrzega, że termin ten ma charakter instrukcyjny.

W ramach oferty związanej z przeciwdziałaniem wirusowi COVID-19 wyróżnić można między innymi pożyczkę obrotową na finansowanie deficytu w kapitale obrotowym, skierowaną do sektora MŚP o obrotach powyżej 4 mln PLN, posiadających dodatni wynik za 2019 r. (tj. posiadających pozytywną EBITDA oraz wynik netto) oraz prowadzących pełną księgowość. Wysokość pożyczki wynosi od 800 tys. do 5 mln PLN, zaś okres finansowania wynosi do 6 lat z maksymalnie 15-miesięcznym okresem karencji w spłacie.
Pożyczka udzielana jest jednorazowo lub w transzach. W ramach zabezpieczenia ARP może zażądać między innymi weksla własnego in blanco wraz z deklaracją wekslową, oświadczenia o poddaniu się egzekucji w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego czy poręczenia głównych udziałowców pożyczkobiorcy.

Agencja Rozwoju Przemysłu oferuje przedsiębiorcom możliwość zawarcia umowy pożyczki obrotowej, której celem jest sfinansowanie wypłaty wynagrodzeń pracowników w sektorze MŚP z potwierdzonym deficytem płynności bieżącej. Zgodnie z informacjami zawartymi na stronie internetowej ARP14 pożyczka jest przekazywana bezpośrednio na rachunki pracownicze jako wypłata wynagrodzenia, z możliwością wypłaty na rachunek bieżący przedsiębiorcy. Okres finansowania wynosi do 2 lat z okresem karencji do 12 miesięcy. Pożyczka przyznawana jest w oparciu o weryfikację luki płynnościowej na podstawie potwierdzenia deficytu środków na wypłatę wynagrodzeń.

Agencja Rozwoju Przemysłu oferuje również pomoc w zakresie refinansowania leasingu operacyjnego dla pojazdów powyżej 3,5 t, kierując ofertę do MŚP o obrotach powyżej 4 mln PLN i posiadających dodatnie zyski za 2019 r. (tj. pozytywną EBITDA oraz wynik netto). Agencja Rozwoju Przemysłu zapewnia karencję w spłacie do 12 miesięcy. Maksymalna kwota wsparcia w ramach tego mechanizmu wynosi 5 mln PLN dla klienta, zaś maksymalny okres spłaty to 6 lat. Zabezpieczeniem umowy może być weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową, oświadczenie o poddaniu się egzekucji w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz poręczenie głównych udziałowców leasingobiorcy.

Zgodnie z informacjami zawartymi na stronie ARP przedsiębiorca ubiegający się o wsparcie w ramach wyżej opisanych instrumentów musi sporządzić i dostarczyć między innymi plan wpływów i wydatków w ciągu najbliższych 12 miesięcy, tj. dokument, w którym przedstawi szczegółowo przewidywane ograniczenie działalności spowodowane epidemią, pokazujący spadek sprzedaży towarów lub usług. W ramach planu przedsiębiorca musi sporządzić rachunek zysków i strat za 2 miesiące roku bieżącego oraz analogiczny okres w roku ubiegłym dla celów porównawczych. Plan powinien przedstawiać również działania mające na celu ustabilizowanie sytuacji ekonomicznej oraz prezentować przepływy finansowe, z uwzględnieniem tych przewidywanych.

Wsparcie od Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych

Rozszerzony w art. 8 Tarczy został również katalog instrumentów i przypadków, w których ubezpieczenia udzielić może KUKE. Rozszerzenie obejmuje ubezpieczenie względem m.in. inwestycji bezpośrednich za granicą oraz umów przedsiębiorców zależnych. W ramach ubezpieczeń KUKE może udzielić wsparcia ubezpieczeniowego względem kredytów bankowych, pożyczek czy leasingów.

Uelastycznieniu uległy również wymogi konieczne dla uzyskania ubezpieczenia. W uzasadnieniu Tarczy wskazuje się, iż celem regulacji jest między innymi wsparcie kredytów inwestycyjnych udzielonych branży hotelarskiej na zagraniczne inwestycje.

Pomoc finansowa od Polskiego Funduszu Rozwoju

Możliwość udzielania wsparcia przedsiębiorcom w związku z problemami wynikłymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej uzyskał także PFR na podstawie ustawy o systemie instytucji rozwoju. Może on udzielać wsparcia finansowego w formie pożyczek, gwarancji lub poręczeń. Wsparcie ze strony PFR może polegać także na nabyciu pakietu udziałów lub akcji we wspieranym przedsiębiorstwie. Pomoc finansowa z tego tytułu zaadresowana jest zarówno do sektora MŚP, jak i dużych przedsiębiorstw.

Warunkiem uzyskania wsparcia jest spełnienie poniższych przesłanek:

posiadanie rezydencji podatkowej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej,
brak trwającego postępowania upadłościowego, likwidacyjnego lub restrukturyzacyjnego,
prowadzenie działalności w dniu 31.12.2019 r .,
brak zaległości z płatnościami z tytułu danin publicznych i składek na ubezpieczenia społeczne.

Finansowanie względem dużych przedsiębiorców może przybrać jedną z trzech postaci:

pożyczki lub obligacji na okres 2 lat z możliwością przedłużenia o dodatkowy rok, do wartości 1 mld zł,
pożyczki na okres 3 lat, której nie trzeba będzie spłacić w całości w zależności od dolegliwości poniesionych strat finansowych oraz utrzymania zatrudnienia przez beneficjenta, nie więcej jednak niż w kwocie 750 000 000 zł dla jednego podmiotu lub
obejmowania udziałów lub akcji w spółce o wartości maksymalnej 1 mld zł w przypadku jednego podmiotu, na warunkach rynkowych bądź zasadach pomocy publicznej.

Sektor MŚP może liczyć na wsparcie w postaci subwencji na:

pokrycie kosztów prowadzonej działalności gospodarczej (oprócz nabycia innego przedsiębiorcy),
przedterminową spłatę do 25% kapitału kredytu,
rozliczenia z podmiotami powiązanymi (z wyjątkiem wypłat na rzecz właściciela przedsiębiorstwa i jego podmiotów powiązanych).

Jednocześnie Tarcza 2.0 wprowadziła instrumenty zabezpieczające środki przyznane w ramach PFR. Zgodnie z art. 21a ust 2a–2d u.s.i.r., wprowadzonym w ramach Tarczy 2.0, środki te nie podlegają egzekucji sądowej ani administracyjnej, chyba że egzekucja nastąpiła w związku z naruszeniem zasad, na których udzielone zostało wsparcie. Dodatkowo przedsiębiorca musi, celem uzyskania wsparcia, złożyć odpowiednie oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej .

Nowe uprawnienia przysługujące PFR i ARP

Tarcza 2.0 wprowadziła nowe uprawnienia na rzecz PFR i ARP. Zgodnie z art. 26 Tarczy 2.0 instytucje te mogą bezpłatnie otrzymać informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i płatnika składek w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach społecznych. Celem takiego mechanizmu jest realizacja zadań pomocowych dotyczących zapobiegania lub zwalczania ekonomicznych i gospodarczych skutków epidemii.

Możliwość zmiany warunków umów przez banki

W zakresie udzielonych kredytów i pożyczek możliwość zmiany umowy względem przedsiębiorcy (w Tarczy 1.0 uprawnienie to było ograniczone do sektora MŚP, aktualnie objęci nim są wszyscy przedsiębiorcy) na podstawie art. 31f u.COVID-19 (przede wszystkim poprzez zmianę określonych warunków lub terminu spłaty kredytu) uzyskały banki, o ile kredyt udzielony został przed 8.03.2020 r., a zmiana uzasadniona jest oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy dokonaną przez bank nie wcześniej niż 30.09.2019 r. Zmiana taka nie może powodować pogorszenia sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.

Bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstwa

Tarcza zawiera wiele rozwiązań skierowanych do spółek handlowych obejmujących ich bieżącą działalność.

Posiedzenia organów spółek w trybie zdalnym

Znowelizowany został Kodeks spółek handlowych poprzez dopuszczenie możliwości odbywania zgromadzeń wspólników i akcjonariuszy w spółkach kapitałowych w formie elektronicznej – dotychczas istniała taka możliwość, o ile zostało to zastrzeżone w umowie spółki. W takiej formule możliwe jest również także oddanie głosu. Uregulowana została również kwestia odbywania posiedzeń organów spółek kapitałowych, tj. zarządu i rady nadzorczej, w formie elektronicznej.

Dodatkowo Tarcza 2.0 wprowadziła możliwość podjęcia uchwały przez radę nadzorczą w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość także w sprawach, dla których statut spółki przewiduje głosowanie tajne, o ile żaden z członków rady nadzorczej nie zgłosi sprzeciwu.

Artykuł 29 pkt 3 Tarczy 2.0, nowelizujący Kodeks spółek handlowych, umożliwia sporządzanie zapisu na akcje w postaci elektronicznej. W celu weryfikacji tożsamości subskrybenta konieczne jest opatrzenie kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

Modyfikacja warunków skuteczności oświadczenia woli członka organu

Modyfikacja obejmuje również skuteczność oświadczenia woli członka organu osoby prawnej. Zgodnie z art. 15zzzr u.COVID-19 dla skuteczności takiego oświadczenia wystarczające jest złożenie go w formie dokumentowej, bez konieczności opatrywania go podpisem elektronicznym, osobistym lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym bez względu na odmienne postanowienie ustawy.

Upadłość przedsiębiorstwa

Zgodnie z brzmieniem dodanego art. 15zzra u.COVID-19, jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości dłużnika powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19, to 30-dniowy termin na ogłoszenie upadłości przewidziany przepisami Prawa upadłościowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu. Po tym okresie termin biegnie na nowo.

Wprowadzono także domniemanie, zgodnie z którym powstanie stanu niewypłacalności w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oznacza, że powstał on z powodu następstw ekonomicznych związanych z wystąpieniem COVID-19.

Złożenie przez dłużnika wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie trwania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego ogłoszonego z powodu COVID-19 powoduje, że terminy, dla których obliczania znaczenie ma dzień zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, wydłuża się o liczbę dni pomiędzy dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości a ostatnim dniem, w którym wniosek ten powinien zostać złożony zgodnie z brzmieniem przepisów Prawa upadłościowego bez uwzględniania powyższych regulacji.

Przesunięcie terminów na sporządzenie i zatwierdzenie sprawozdań finansowych

Minister Finansów uzyskał uprawnienie do przesunięcia terminów na sporządzenie i zatwierdzenie sprawozdań finansowych. Zgodnie z rozporządzeniem wydanym w tej sprawie terminy te ulegają przesunięciu o okres 3 miesięcy, w odniesieniu do podmiotów nadzorowanych przez KNF – o 2 miesiące.

Na mocy przepisów Tarczy przedłużeniu do 13.07.2020 r . ulega także termin zgłoszenia do Centralnego Rejestru Beneficjentów. Zmianie ulega także termin na zawarcie umowy o prowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych względem przedsiębiorców zatrudniających od 50 do 249 osób.

Wydłużenie w zakresie umów najmu

Tarcza w art. 31s oraz 31t u.COVID-19 modyfikuje również zawarte umowy najmu. Terminowa umowa najmu, która miała wygasnąć przed 30.06.2020 r., może zostać przedłużona do tego okresu na podstawie oświadczenia woli najmującego, złożonego przed upływem pierwotnego terminu na dotychczasowych warunkach, o ile najemca nie zalega z czynszem lub innymi opłatami z tytułu użytkowania lokalu i używa lokalu zgodnie z umową i jego przeznaczeniem.

Jednocześnie wypowiedzenie umowy najmu lub stawki czynszu przez wynajmującego będzie skuteczne najwcześniej na dzień 30 czerwca, o ile najemca nie naruszył warunków zawartej umowy lub przepisów dotyczących użytkowania lokalu, a budynek, w którym znajduje się lokal, nie wymaga pilnej rozbiórki bądź remontu.

Pozostałe zagadnienia

Ustawa wprowadza modyfikację w ramach odpowiedzialności wobec piastunów organów, którzy nie wystąpili z roszczeniem z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o zamówienie publiczne z powodów związanych z wirusem SARS-CoV-2. Tego rodzaju działanie nie będzie stanowić przestępstwa ani tworzyć odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce.

Zawieszeniu uległy terminy przewidziane przepisami prawa administracyjnego, jak również terminy procesowe oraz terminy sądowe. Wydłużeniu do 180 dni podlega termin na obowiązkowe przerejestrowanie zakupionego pojazdu samochodowego.

Podatki

Możliwość korekty podatku dochodowego poprzez odliczenie straty

Szczególne rozwiązanie przewidziane zostało w art. 38f u.p.d.o.p. w zakresie przedsiębiorców, którzy w roku 2020 ponieśli stratę oraz uzyskali łączne przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej niższe o co najmniej 50% w porównaniu z łącznymi przychodami uzyskanymi rok wcześniej.

Spełniający takie warunki będą mogli dokonać, w formie korekty zeznania podatkowego, obniżenia osiągniętego dochodu lub przychodu osiągniętego w 2019 r. o wysokość straty. Obniżenie nie może jednak przekraczać kwoty 5 mln PLN. Rozwiązanie to dotyczy podatku CIT i PIT.

Przesunięcie uiszczenia zaliczki na podatek dochodowy

Względem przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji gospodarczej, związanej z następstwami aktualnej sytuacji epidemiologicznej, w art. 52o u.p.d.o.f. ustanawia się możliwość przesunięcia zaliczki na poczet podatku dochodowego odprowadzanego na rzecz pracowników za miesiące marzec i kwiecień do 1.06.2020 r.

Zmiany w podatku dochodowym od osób prawnych

Zgodnie z art. 20 Tarczy 2.0 podatkowa grupa kapitałowa, która poniosła w 2020 r. negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19, będzie uważana za podatnika nawet w przypadku, gdy nie spełni warunku posiadania braku zaległości we wpłatach podatków stanowiących dochód budżetu państwa lub warunku rentowności. Takie rozwiązanie znajduje zastosowanie jedynie w przypadku roku podatkowego, który rozpoczął się przed 1.01.2020 r ., a zakończy się po 31.12.2019 r., lub rozpoczął się po 31.12.2019 r., a przed 1.01.2021 r.

Podatek od nieruchomości

Rada gminy może zwolnić, na podstawie art. 15p u.COVID-19, w drodze uchwały, z płatności tego podatku wskazane grupy przedsiębiorców, o ile podatek dotyczy nieruchomości związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej . Rada gminy może również przedłużyć termin płatności podatku do 30.09.2020 r., zgodnie z art. 15q u.COVID-19.

Termin płatności podatku od przychodu z budynku za okres marzec–maj 2020 r. został odroczony do 20.07.2020 r., w przypadku gdy podatnik poniósł negatywne konsekwencje ekonomiczne. Zgodnie z art. 52p u.p.d.o.f. takie rozwiązanie przysługuje w przypadku osiągnięcia w danym miesiącu przychodów niższych o co najmniej 50% w stosunku do analogicznego miesiąca poprzedniego roku podatkowego.

Zaniechanie poboru opłat prolongacyjnych

Organ podatkowy nie będzie pobierał opłaty prolongacyjnej z tytułu rozłożenia na raty lub odroczenia płatności podatku od wniosku złożonego w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Minister Finansów może, w drodze rozporządzenia, zaniechać w całości lub w części poboru odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. W taki sam sposób, zgodnie z art. 15zzk u.COVID-19, Rada Ministrów może zawiesić toczące się postępowania egzekucyjne w administracji.

Czynny żal oraz interpretacje podatkowe

Zawiadomienie o czynnym żalu, w rozumieniu postępowania karnoskarbowego, można złożyć w formie elektronicznej, co wprowadza art. 26 Tarczy.

Wydłużeniu o 3 miesiące uległ termin na wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej w zakresie obejmującym wnioski złożone i nierozpatrzone do 31.03.2020 r . Przedłużenie nie dotyczy interpretacji ogólnych wydawanych na wniosek.

Ceny transferowe oraz nowa matryca stawek VAT

Do 30.09.2020 r. wydłużono w art. 31z u.COVID-19 termin na złożenie informacji o cenach transferowych względem podmiotów, których rok obrotowy lub podatkowy rozpoczął się po 31.12.2018 r., a zakończył przed 31.12.2019 r.

Przesunięciu do 1.07.2020 r. uległ termin wejścia w życie nowej matrycy stawek VAT zgodnie z brzmieniem art. 58 Tarczy. Wiążąca Informacja Stawkowa (WIS) wydana przed tym terminem wiąże organy podatkowe. W tym samym czasie podatnicy podatku od towarów i usług złożą po raz pierwszy nowe wersje deklaracji podatkowych JPK_VAT.

Elektroniczne pisma urzędowe

W oparciu o przepisy Tarczy rozszerzeniu uległ wykaz pism urzędowych, które mogą być dostarczane w formie dokumentu elektronicznego, opatrzonego kwalifikowanym podpisem. Jeżeli strona nie wniosła o doręczenie pisma w taki sposób lub nie zgodziła się na elektroniczną formę komunikacji – pismo takie zostanie wydrukowane i doręczone stronie. Tarcza rozluźnia wymogi dotyczące paragonów – za zgodą nabywcy paragon może zostać dostarczony w formie elektronicznej.

Użytkowanie wieczyste

Zmianie na mocy nowych przepisów uległ termin, w którym należy wnieść opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego. Została ona przesunięta na 30.06.2020 r. Podobnej zmianie uległ termin na wniesienie opłaty przekształceniowej przez dawnych użytkowników wieczystych.

Jednocześnie starosta uzyskał prawo do umorzenia, bez zgody wojewody, w całości lub w części należności pieniężnych z tytułu oddania nieruchomości w najem, dzierżawę lub użytkowanie. Starosta, bez zgody wojewody, może również odstąpić od dochodzenia należności z tego tytułu względem podmiotu, którego płynność finansowa uległa zaburzeniu.

Ceny transferowe

Zgodnie z art. 31z u.COVID-19 dla podmiotów, których rok podatkowy rozpoczął się po 31.12.2018 r., a zakończył przed 31.12.2019 r., nastąpiło przedłużenie terminu:

do 30.09.2020 r – na składanie informacji o cenach transferowych, o którym mowa w art. 23zf ust. 1 u.p.d.o.f. i art. 11t ust. 1 u.p.d.o.p.;
do 30.09.2020 r. – na składanie oświadczenia o sporządzeniu lokalnej dokumentacji cen transferowych, o którym mowa w art. 23y ust. 1 u.p.d.o.f. i art. 11m ust. 1 u.p.d.o.p.;
do 31.12.2020 r. – na dołączenie do lokalnej dokumentacji cen transferowych grupowej dokumentacji cen transferowych, o którym mowa w art. 23zb ust. 1 u.p.d.o.f. i art. 11p ust. 1 u.p.d.o.p.

Właściwość miejscowa organów Krajowej Administracji Skarbowej

Zgodnie z art. 56 Tarczy 2.0 Minister Finansów może określić, w drodze rozporządzenia, niektóre zadania Krajowej Administracji Skarbowej. Zadania te mogą być wykonane przez organy Krajowej Administracji Skarbowej niezależnie od terytorialnego zasięgu ich działania.

Prawo umów

Regulacje dotyczące umów o zamówienie publiczne

Tarcza reguluje kwestię umów jedynie szczątkowo, odnosząc się wyłącznie do tych zawartych w oparciu o przepisy Prawa zamówień publicznych. Zgodnie z brzmieniem art. 15r u.COVID-19 strony umowy w sprawie zamówienia publicznego niezwłocznie informują siebie nawzajem o wpływie okoliczności związanych z epidemią COVID-19 na należyte wykonanie umowy, załączając odpowiednie dowody. Przedstawiają także wpływ wirusa SARS-CoV-2 na ewentualne naliczenie kar umownych, dostarczając odpowiednie dokumenty poświadczające ten wpływ. Zamawiający uzyskał prawo do zmiany warunków wykonania umowy, między innymi w zakresie:

zmiany terminu wykonania zawartej umowy w całości lub części,
czasowego zawieszenia wykonywania zawartej umowy,
zmiany sposobu wykonywania dostaw,
zmiany zakresu świadczenia wykonawcy i proporcjonalną zmianę wynagrodzenia.

Wzrost wynagrodzenia przy każdej kolejnej zmianie nie może przekroczyć 50% pierwotnego wynagrodzenia.

Uregulowana została także kwestia odpowiedzialności piastunów organów na wypadek niedochodzenia roszczenia z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania z tytułu zamówienia publicznego, jeżeli nienależyte wykonanie nastąpiło na skutek okoliczności związanych z COVID-19. W takim przypadku piastun organu nie będzie ponosił odpowiedzialności karno-gospodarczej. Działalność taka nie zostanie uznana również za działanie na szkodę spółki.